Μελέτα, μα έχε άγρυπνα και ανοιχτά τα μάτια της ψυχής σου στη ζωή...

Δημήτρης Γληνός

Πέμπτη 27 Φεβρουαρίου 2014

Ο Αρλεκίνος

 Η ημερήσια εκδρομή μας στην Καστοριά έφθανε στο τέλος της. Το σημείο συνάντησης  για την αναχώρηση ήταν στο πάρκο της πόλης. Ευχάριστο ξάφνιασμα ένα χρωματιστό γλυπτό που ορθώνεται μπροστά μας. Μια παιχνιδιάρικη και χαρούμενη διάθεση δημιουργεί η όψη του. Ένας Αρλεκίνος , λεπτός, ψηλός, ευλύγιστος, αέρινος. Μεγάλοι πράσινοι, κίτρινοι, κόκκινοι και μπλε ρόμβοι καλύπτουν ολόκληρο το γλυπτό.Με τα χέρια ανοικτά σε μια κίνηση χορευτική, σε σχήμα στροβιλισμού,έτοιμος να απογειωθεί. Χαρούμενος ή λυπημένος; Ποιος ξέρει; 


 Στο κάτω δεξιό μέρος της βάσης του γλυπτού αναφέρεται ότι είναι δωρεά της γλύπτριας με το όνομα  Vassiliki . Δεν την γνωρίζω ούτε το έργο της. Η συνάδελφος δίπλα μου με πληροφορεί ότι είναι διάσημη  για τα γλυπτά της.  Έχει δημιουργήσει την " Πόλη των παιχνιδιών "με πάνω από 2000 αντικείμενα. Ένα από αυτά είναι και ο Αρλεκίνος που σύμφωνα με την ίδια  " είναι ένα πλάσμα μεταξύ θεού και ανθρώπου, με ιδιότητες αγάπης και ψυχικής ανάτασης. Τα χρώματά του είναι χρώματα ψυχής, αγάπης και ελπίδας."

Δευτέρα 24 Φεβρουαρίου 2014

Καστοριά, η αρχόντισσα

Ο δρόμος μετά το Δισπηλιό μας οδήγησε στην πόλη της Καστοριάς. Παραλίμνια πόλη, ανάμεσα στο Γράμμο και στο Βίτσι, με ιστορία δυο χιλιάδων χρόνων περίπου.
Πρώτος σταθμός το Μοναστήρι της Μαυριώτισσας στην ανατολική μεριά της λίμνης. Πολύ στενός ο δρόμος. Από τη μια μεριά η λίμνη και από την άλλη μεγάλα και ψηλά δένδρα.




 Το μοναστήρι είναι του 11ου αι., στα χρόνια του Αλέξιου Κομνηνού Α΄, κτισμένο σε ένα πανέμορφο τόπο με υπέροχη θέα στη λίμνη.


Σύμφωνα με την παράδοση, η μονή πήρε το όνομά της από το παραλίμνιο χωριό Μαύροβο που βρίσκεται απέναντι.
 Χαρακτηριστικό γνώρισμα του μοναστηριού οι εξωτερικές τοιχογραφίες .
Ένας τεράστιος πλάτανος ηλικίας περίπου 900 ετών μαρτυρεί την ιστορία της περιοχής.
Η επόμενη στάση είναι στην πιο γραφική συνοικία της πόλης, το Ντολτσό. Γραφικά πέτρινα δρομάκια, μεγαλόπρεπα και πανύψηλα αρχοντικά , άλλα ερειπωμένα και άλλα αναπαλαιωμένα και ανακαινισμένα , παραπέμπουν στην εποχή της μεγάλης οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας των Καστοριανών εξ αιτίας της γουνοποιϊας το 18ο αι.
Δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής, σε μακεδονικό ρυθμό, δένουν αριστοτεχνικά με το φυσικό περιβάλλον.




Περπατάμε κατά μήκος της λίμνης παρέα με κύκνους, πάπιες, χήνες και δεκάδες γλάρους.Στα ήρεμα και ατάραχα  γκριζοπράσινα νερά της λίμνης καθρεφτίζεται η πόλη. Βάρκες διάσπαρτες εδώ και εκεί φιλοξενούν κοπάδια πουλιών. 
Οάσεις πράσινου εδώ και εκεί ανάμεσα από ψηλά δένδρα και καφετέριες.Άνθρωποι που περπατούν, κάνουν ποδήλατο, πίνουν τον καφέ τους δίπλα στη λίμνη. Ανάμεσα μας χήνες σαν κυρίες. Αξιοσημείωτο ότι όση ώρα περπατούμε - και είναι αρκετή - δεν βλέπουμε πουθενά σκουπίδια. Μια αίσθηση καθαριότητας είναι κυρίαρχη. 










  Ένα μεγάλο πάρκο στο κέντρο με εικαστικές παρεμβάσεις.



Πόλη ανθρώπινη. Πόλη να ζεις.


Κυριακή 23 Φεβρουαρίου 2014

Από τη δράση της ΕΠΟΝ στην περιοχή των Ιωαννίνων



" Επίκεντρο της Αντίστασης στην  Ήπειρο τα Γιάννινα. Η οργανωτική κατάσταση της Ηπείρου , όπως προκύπτει από επίσημες εκθέσεις της εποχής και προσωπικές μαρτυρίες συμπολιτών μας, βρίσκεται σε υψηλό βαθμό. Και δεν μπορούσε άλλωστε να γίνει διαφορετική. Τα Γιάννινα, από παλιά, είχαν δημοκρατικές παραδόσεις. Το κίνημα της Εθνικής Αντίστασης αγκάλιασε και πολιτικοποιούσε ακόμα πλατύτερες μάζες απ' όλα τα κοινωνικά στρώματα, που περίμεναν, ύστερα απ' τον πόλεμο και την Αντίσταση, έναν κόσμο καινούριο, πιο διαφορετικό απ' τον κόσμο της προπολεμικής περιόδου και της μεταξικής δικτατορίας...
Σ' αυτή τη μαζική λαϊκή αντίσταση της πόλης σημαντικός υπήρξε ο ρόλος της νεολαίας μας. Ξεσηκώνεται, δίπλα και μαζί με το λαό μας, και προσανατολίζεται στα μεγάλα προβλήματα που την απασχολούν,κάτω από την καθοδήγηση και το ζωντάνεμα της ΕΠΟΝ που είχε ιδρυθει στις 23 Φλεβάρη του 1943. Η δράση της σε ζητήματα του λαού και της νεολαίας σημειώνει σοβαρές επιτυχίες.
Προεξέχουν οι αγώνες του λαού μας και της νεολαίας ενάντια στην τρομοκρατία. Φοιτητές και διανοούμενοι κινητοποιούνται. Δεν άργησαν να φανούν τα πρώτα συλλαλητήρια που έσπασαν τον πάγο της τρομοκρατίας. Λαϊκές συνοικιακές επιτροπές σχηματίζονται στα Γιάννινα. Μαζικές επιτροπές καταφθάνουν απ' την ύπαιθρο. Χωριά και πόλεις της Ηπείρου κινητοποιούνται με αποτέλεσμα το γενικό ξεσήκωμα των κατοίκων. Η Ιταλο - γερμανική Κατοχή και τα φοβερά επακόλουθά της συσπείρωσαν τους Ηπειρώτες σε πανεθνική Αντίσταση. Αγώνας διεξάγεται για την επιβίωση , πρώτα. Αγώνας, παράλληλα, για να μείνει αδούλωτη η ψυχή. Η γονατισμένη Ελλάδα ξανάβρισκε το περήφανο αγωνιστικό της φρόνημα με τον παράνομο τύπο. Πριν ακόμα κάνουν την εμφάνισή τους στα βουνά οι πρώτοι αντάρτες, στις πόλεις τολμηροί πατριώτες με μυστικές ραδιοφωνικές συσκευές κατέγραφαν τις νυχτερινές εκπομπές των συμμαχικών ραδιοσταθμών, του Λονδίνου και της Μόσχας, και τις κυκλοφορούσαν το πρωί σε πολυγραφημένα δελτία. Κάθε βράδυ, λίγο πριν σταματήσει η κυκλοφορία τα μεγάφωνα των καταχτητών στην κεντρική πλατεία της πόλης μας, μεταδίδανε σε δυνατούς τόνους τα πολεμικά τους ανακοινωθέντα και διαλαλούσαν τις νίκες του άξονα σε όλα τα μέτωπα. Οι Γιαννιώτες όμως περίμεναν το πρωί το πολυγραφημένο δελτίο για να μάθουν την αλήθεια. Δελτία ειδήσεων, πολεμικά ανακοινωθέντα, προκηρύξεις και μικρές εφημερίδες διοχετεύονταν από χέρι σε χέρι και έφταναν σε κάθε σπίτι, μαγαζί ή γραφείο. Στην έκδοση, διακίνηση και διανομή του παράνομου τύπου πρωτοστατούσαν οι νέοι και οι νέες της πόλης μας...
....Στη χαράδρα του Βίκου λειτουργούσε τυπογραφείο και τυπωνόταν σ' αυτό η εφημεριδούλα " Λεύτερα Νιάτα", προκηρύξεις και άλλα έντυπα. Τέτοιες προκηρύξεις, μεταφέρονταν από νέους - παλικάρια της ΕΠΟΝ, που περπατούσαν ώρες ολόκληρες μέσα στα χιόνια, και τις διοχέτευαν στην πόλη.
Άλλοι συμπολίτες μας, που παρέμεναν στην πόλη, ζούσαν τις εφιαλτικές νύχτες με τα μπλόκα των καταχτητών και τις ομαδικές συλλήψεις που εντάθηκαν προς το τέλος του 1943. Τότε εκατοντάδες συμπολίτες μας, ανάμεσα στους οποίους η Ευτυχία Πρίντζου, ο Γιώργος Μελανίδης, η Νίνα Μελανίδη, οδηγήθηκαν, κάτω από άθλιες συνθήκες, ως όμηροι στο στρατόπεδο Παύλου Μελά, στη Θεσσαλονίκη, με προορισμό τα στρατόπεδα συγκεντρώσεων. Εκεί πέρασαν στιγμές φρίκης, μέσα στην πείνα  και στην αρρώστια, με εικονικές εκτελέσεις και άλλα φριχτά βασανιστήρια. Αρκετοί συμπολίτες μας οδηγήθηκαν ως όμηροι στα στρατόπεδα συγκεντρώσεων στην Αυστρία, στη Γερμανία και στην Πολωνία. Μερικοί απ' αυτούς άφησαν εκεί την τελευταία πνοή τους.
Στις πόλεις και στα χωριά της Ηπείρου, παρά τη σκληρή τρομοκρατία των καταχτητών και των συνεργατών τους, η νεολαία βρίσκει τον κανονικό οργανωτικό της δρόμο και τα μέλη της ΕΠΟΝ αυξάνονταν συνεχώς κι έφτασαν τις 30.000. Είναι δύσκολο να απαριθμήσει κανείς όσα έγιναν απ' τους νέους της Ηπείρου στα χρόνια της Κατοχής. Οι Επονίτες της Ηπείρου ξεπέρασαν σε ηρωισμό και σε εξυπνάδα, τους νέους προηγούμενων εποχών.Το κάθε τμήμα της ΕΠΟΝ έχει τη δική του συμβολή. Καθημερινές σχεδόν πολιτιστικές βραδιές οργανώνονται στα Γιάννινα και στην Πρέβεζα. Θεατρικά συγκροτήματα δίνουν μια καινούρια ζωή στα χωριά μας. Με επιμονή εξετάζονται τα προβλήματα του λαού και των νέων και καταβάλλεται προσπάθεια να τεθούν οι βάσεις για μια μορφωμένη, χαρούμενη και αισιόδοξη νεολαία.Στην πρωτεύουσα της Ηπείρου επικεντρώνεται και εντείνεται ο αγώνας των νέων. Οι σκηνές που καθημερινά παρατηρούνται στην πόλη, όπως ακριβώς τις θυμούνται οι παλιότεροι, δίνουν μια εικόνα μονάχα απ' την πλούσια δραστηριότητα της νεολαίας μας. Σε κάποια γωνιά του δρόμου κάποιος νέος παρακολουθεί τη δράση των κατχτητών και των συνεργατών τους. Στις συνοικίες νέοι Γιαννιώτες γεμίζουν τους δρόμους και τους τοίχους με συνθήματα υπέρ του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ. Άλλοι μαζεύουν χρήματα, τρόφιμα, φάρμακα, και με πολλή προσοχή επισκέφτονται φτωχές οικογένειες και αρρώστους , προσπάθώντας να απαλύνουν τον πόνο τους. Οι φυλακές του Αγίου Κοσμά, στο μεταξύ ( στο μέρος που σήμερα βρίσκεται το κτίριο του ΟΤΕ) είναι γεμάτες από πατριώτες που υφίστανται πολλά βασανιστήρια. Στις 21 Φλεβάρη του 1944, μια προκήρυξη για την τριακοστή πρώτη επέτειο της απελευθέρωσης της πόλης, τυπωμένη στα Ζαγοροχώρια σε χιλιάδες αντίτυπα, γέμισε τους δρόμους των Γιαννίνων. Η Γκεστάπο, σ'ένα φοβερό μπλόκο, απ' τα μεγαλύτερα που γνώρισε η πόλη , πραγματοποίησε διακόσιες συλλήψεις εκείνη τη νύχτα. Νεαρά παλληκάρια της ΕΠΟΝ αναλαμβάνουν επικίνδυνες αποστολές. Μπαινόβγαιναν στην κατεχόμενη πόλη, όργωναν τα βουνά ως αγγελιαφόροι και ταχυδρόμοι από χωριό σε χωριό και από φυλάκιο σε φυλάκιο. Με τη δράση τους αυτή πέτυχαν κοινή, σε πανελλήνια κλίμακα αναγνώριση...
Όπως σε ολόκληρη την Ελλάδα, έτσι και στην  Ήπειρο, η ΕΠΟΝ έχει να παρουσιάσει ολόκληρη στρατιά μαχητών της λευτεριάς και της δημοκρατίας, που είχαν σαν σύνθημα στη ζωή  τους " πολεμάμε και τραγουδάμε" κι έγραψαν υπέροχες σελίδες της Εθνικής μας Αντίστασης"

Σπύρος Εργολάβος, Η δίκη της Πρίντζου και οι εκτελεσμένοι των Ιωαννίνων, Εκδόσεις Σοκόλη, 2006 , 2η έκδοση

Σάββατο 22 Φεβρουαρίου 2014

Δισπηλιό, ο πολιτισμός του νερού

Τα δύο τελευταία χρόνια οι ημερήσιες εκδρομές μας έχουν προορισμό πιο βόρειες και ορεινές περιοχές. Φέτος βρεθήκαμε στην Καστοριά. Πριν από την πόλη επισκεφθήκαμε το Δισπηλιό. Σε αυτό το χωριό, μετά τις ανασκαφές που ξεκίνησε το 1992 ο Γιώργος Χουρμουζιάδης , υπάρχει η αναπαράσταση του οικισμού που αποκαλύφθηκε.


 Η ξενάγηση στο χώρο είναι κατατοπιστική  και η αναπαράσταση του οικισμού εξαιρετική. Πρόκειται για ένα ανοιχτό μουσείο. Έχουν στηθεί οκτώ καλύβες στη λίμνη και  σε ένα χώρο μεγάλης έκτασης  με βάση τις παρατηρήσεις που έγιναν στην ανασκαφή και αντιγράφουν τη νεολιθική καλύβα. Η κάθε καλύβα είναι εξοπλισμένη όπως ακριβώς ήταν οι νεολιθικές με τα αντικείμενα στις φυσικές τους θέσεις. 



 
Ας αφήσω όμως καλύτερα τον Γιώργο Χουρμουζιάδη, τον αρχαιολόγο που ανέσκαψε , μελέτησε και δημιούργησε το ανοιχτό μουσείο ή αλλιώς οικομουσείο, να μας μιλήσει για το Δισπηλιό.
"...Το Δισπηλιό είναι ένα χωριό γύρω στα έξι χιλιόμετρα νότια της Καστοριάς. Είναι κτισμένο στη νότια όχθη της λίμνης και δίπλα ακριβώς σ' αυτό το χωριό, στα 1932, αποκαλύφθηκαν τα οικοδομικά υλικά ενός προϊστορικού οικισμού.


 Η στάθμη της λίμνης είχε κατέβει περίπου 60 εκατοστά και το αποτέλεσμα ήταν να αποκαλυφθούν στο νότιο τόξο της πάνω από 1.000 ξύλινοι πάσσαλοι. Το κατασκευαστικό υλικό, δηλαδή, που είχαν χρησιμοποιήσει οι προϊστορικοί κάτοικοί του, για να κτίσουν τις πλατφόρμες  πάνω στις οποίες στήνονται τα σπίτια τους και οι διάφορες βοηθητικές τους κατασκευές.


 Την εικόνα αυτή των πασσάλων για πρώτη φορά το 1932 την παρατήρησε, ο καθηγητής της αρχαιολογίας τότε στο πανεπιστήμιο της Αθήνα, ο Αντώνιος Κεραμόπουλος. Ο Κεραμόπουλος έψαχνε την εποχή εκείνη να βρει στοιχεία για να εντοπίσει την κοιτίδα των Μακεδόνων, αλλά δεν άφηνε να του διαφύγουν οι εντυπώσεις και οι παρατηρήσεις  που θα είχαν σχέση με οποιοδήποτε αρχαιολογικό εύρημα. Έτσι , οι πάσσαλοι αυτοί του δημιούργησαν την εντύπωση ότι αποτελούν τα κατάλοιπα  ενός πανάρχαιου οικισμού. Μελετώντας, μάλιστα, κατά κάποιον τρόπο ιδιαίτερα μόνο τα πέτρινα εργαλεία που μάζεψε στην περιοχή και όχι την κεραμεική, και προσεγγίζοντας εντελώς εμπειρικά τα ξύλινα κατάλοιπα των σπιτιών, χαρακτήρισε τη θέση αυτή ως προϊστορική. Υπογράμμισε τη σημασία της και έγραψε στα 1937, σε ένα δημοσίευμα του στην Αρχαιολογική Εφημερίδα, ότι θα έπρεπε να ερευνηθεί αυτός ο οικισμός ανασκαφικά, γιατί έχει μεγάλη σημασία, μια και είναι η πρώτη φορά που αποκαλύπτεται ένας τέτοιος οικισμός στην Ελλάδα. Φυσικά, αυτή η παρατήρηση του Κεραμόπουλου, για " πρώτη φορά" , δεν ήταν σωστή` γιατί ήδη από τον Ηρόδοτο , δηλαδή από τον 5ο αιώνα π.Χ., έχουμε μερικές περιγραφές πάρα πολύ χαρακτηριστικές και σημαντικές για τον τρόπο με τον οποίο κτίζονταν οι οικισμοί αυτοί, οι λιμναίοι.
Και αυτά, βέβαια, τα είπε ο Κεραμόπουλος στα 1932. Η αρχαιολογική υπηρεσία όμως δε "συγκινήθηκε". Δεν άρχισε ανασκαφές. Έπρεπε να περάσουν 60 χρόνια για ν' αρχίσει η δική μας ανασκαφή, δηλαδή στα 1992. Για την "καθυστέρηση" αυτή πρώτο και κύριο ρόλο έπαιξαν τόσο η ερευνητική πολιτική του υπουργείου Πολιτισμού, Προεδρίας και Παιδείας παλιότερα, όσο και οι προσανατολισμοί των αρχαιολόγων, των Ελλήνων και των ξένων ερευνητών που ήταν , και θα μπορούσα να πω πως είναι ακόμα, μόνιμα εστιασμένοι προς την έρευνα των ιστορικών περιόδων ή το πολύ των κρητομυκηναϊκών. Γι' αυτό ακριβώς δεν προκλήθηκε κανένα ενδιαφέρον για μια ανασκαφή που θα είχε ως αντικείμενο έναν προϊστορικό οικισμό και μάλιστα στην περιφέρεια της χώρας. Μια άποψη που και σήμερα ακόμα γεννιέται στους πιο πολλούς Έλληνες , επίσημους ή όχι, όταν ακούγονται τα ονόματα της Καστοριάς, της Φλώρινας, της Κοζάνης. Φοβούμαι πως για την αθηναιοκεντρική Ελλάδα οι βόρειες περιοχές της χώρας έχουν ακόμα το χαρακτήρα της "εξωτικής" περιφέρειας, για να μην πω ενός συμπαθούς "περιθωρίου". Είναι πολλοί που δεν έχουν καταλάβει πως αυτή η αίσθηση των συνόρων, των ορίων, όσο πάει χάνει το χαρακτήρα του φυσικού εμποδίου, του τέλους με άλλα λόγια. Και γίνεται πιο θεωρητική, δηλαδή διοικητική.
Τόσο ο προσανατολισμός, λοιπόν, της έρευνας όσο και η βαρύτητα που είχε η διοικητική διαίρεση των περιοχών της Ελλάδας, δεν επετρεψαν  την ανάπτυξη μιας έρευνας στην περιφέρεια της χώρας  και ιδιαίτερα την ανάπτυξη ανσκαφικών ερευνών. Γι' αυτό ακριβώς πέρασαν τα 60 χρόνια μέχρι το 1992, οπότε και μια ομάδα αρχαιολόγων από το πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης αποφάσιεσε ν' αρχίσει μια συστηματική ανασκαφή στο χώρο εκείνο, όπου ο Κεραμόπουλος είχε εντοπίσει τα λείψανα αυτού του προϊστορικού οικισμού. 

....Θα ήθελα να πω όμως, έτσι, πολύ γενικά, ότι το πρώτο συμπέρασμα που μπορεί να βγει από μια τέτοια συστηματική έρευνα δεν αντιστοιχεί ένα προς ένα με τα ευρήματα. Δεν είναι , δηλαδή, η εμπειρική ερμηνεία των "πραγμάτων", αλλά είναι μια γενικευμένη πρόταση που αφορά και αντιστοιχεί με ένα ερώτημα θεωρητικό. Και αυτό το ερώτημα λέει περίπου: Είμαστε σε θέση  ή , για να το πω και αλλιώς έχουμε το επιστημονικό δικαίωμα να μιλήσουμε για έναν πολιτισμό του νερού; Δηλαδή , μπορούμε να πούμε ότι το νερό παρεμβαίνει στην ανθρώπινη πράξη και τη μετατρέπει σε πολιτισμικό φαινόμενο ιδιαίτερου χαρακτήρα;...Εννοώ το πόσο μπορεί μια υδάτινη επιφάνεια, με τις διαφοροποιήσεις που υφίσταται από τον καιρό, από το φως, να επηρεάσει τη συμπεριφορά του ανθρώπου, όχι μόνο στο βιολογικό της επίπεδο, αλλά και στο πνευματικό.


 Αναρωτιέμαι, με άλλα λόγια, αν μια λίμνη, π.χ. που πότε είναι κυματισμένη, πότε όχι, πότε έχει ένα χρώμα βαθύ μπλε, πότε είναι γκρίζα, παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ανθρώπινης συνείδησης. Αναρωτιέμαι , τελοσπάντων, αν όλες αυτές οι διαφοροποιήσεις του υδάτινου στοιχείου, που σε τελευταία ανάλυση είναι όμοιες με τις διαφοροποιήσεις ενός ανθρώπινου σώματος μέσα στον καιρό, παρεμβαίνουν στην ανθρώπινη συνείδηση και τη διαμορφώνουν, έτσι ώστε να διαμορφώσει κι αυτή με τη σειρά της έναν πολιτισμό μιας διαφορετικής σημασίας, ενός διαφορετικού χαρακτήρα....
Ας ξαναγυρίσω όμως στο ερώτημα: Υπάρχουν πολιτισμοί του νερού; Επειδή δεν έχετε τη δυνατότητα να μου απαντήσετε, θα απαντήσω εγώ και θα πω: Ναι. Υπάρχουν πολιτισμοί του νερού. Και θα έλεγα ότι η σημασία της ανασκαφής του Δισπηλιού είναι αυτή. Γιατί έχει ως στρατηγικό της στόχο να εντοπίσει μέσα στα αρχαιολογικά ευρήματα την απάντηση αυτού του ερωτήματος που θα μας έδινε το δικαίωμα να μιλούμε για τους "πολιτισμούς του νερού"....Και επαναλαμβάνω, όχι του νερού ως υλικού στοιχείου που βοηθούσε στην κατασκευή της κεραμεικής, π.χ. των κονιαμάτων, στην κατασκευή των σπιτιών, αλλά του νερού ως σύνθετου συστήματος που ενεργούσε δυναμικά παρεμβαίνοντας στη διαμόρφωση της ανθρώπινης συνείδησης.....

....Όταν μιλούμε , λοιπόν, για "πολιτισμό του νερού ", αναφερόμαστε σε μια ζωή κοντά στο νερό....όπου η παρουσία του νερού σημαίνει και μια καθοριστική διαμόρφωση της καθημερινής συμπεριφοράς του ανθρώπου. ...Πρέπει να υποθέσουμε, επομένως, ότι ο προϊστορικός άνθρωπος που είναι αναγκασμένος να ζήσει δίπλα σε μια λίμνη βρίσκεται πολύ συχνά μπροστά στο ερώτημα που αναφέρεται στο πού πρέπει να οργανώσει το χώρο όπου θα ζήσει. Έτσι, αναρωτιέται ο "παραλίμνιος" άνθρωπος αν πρέπει να φτιάξει το σπίτι του μέσα στο νερό, μέσα στη λίμνη. Ή αν πρέπει να το φτιάξει στην όχθη, ώστε ανάλογα με τη συμπεριφορά της στάθμης της, που πότε ανεβαίνει και πότε κατεβαίνει, ο οικισμός να είναι πότε λιμναίος και πότε όχι....

Ποιο είναι το υλικό που βρίσκουμε στην ανασκαφή ενός λιμναίου οικισμού και που μας βοηθάει να περιγράψουμε πειστικά το χαρακτήρα ενός τέτοιου πολιτισμού;
....είναι ο πλούτος των αλιευτικών εργαλείων.


  Στην ανασκαφή του Δισπηλιού της Καστοριάς μέσα στα εργαλεία τα πέτρινα, τα κοκάλινα, τα πήλινα και τα κεραμεικά, έχουμε μια κατηγορία εργαλείων που καταλαβαίνουμε ότι η χρήση τους αποσκοπούσε στη βοήθεια της αλιευτικής δραστηριότητας των ανθρώπων...

....ένα άλλο αρχαιολογικό υλικό...είναι τα αγγεία...διατροφικά, αποθηκευτικά και τροφοπαρασκευαστικά...






Στο Δισπηλιό όμως συναντούμε ένα σχήμα αγγείου που δε θα ήταν καθόλου υπερβολικό αν έλεγα ότι είναι μοναδικό. Και αναφέρομαι σε μια σειρά αγγείων που το σχήμα τους παραπέμπει στη βάρκα. Έχουμε, δηλαδή, αγγεία βαρκόσχημα....




Είναι αγγεία που, πρωτ' απ' όλα , μας αποκαλύπτουν εύκολα την εικόνα μιας πλήρους χρηστικής λειτουργίας. Καταλαβαίνουμε, δηλαδή, ότι ήταν σκεύη όπου μέσα μπορούσαν να τρώνε, την ίδια στιγμή όμως μας παραπέμπουν και σε ένα συγκεκριμένο πρότυπο, σε μια βάρκα...


....Στο ανασκαφικό υλικό του Δισπηλιού βρίσκεται ένα πλήθος από κόκαλα ψαριών που μας αποκαλύπτουν μια πάρα πολύ έντονη αλιευτική δραστηριότητα  που από τη μια πλευρά επέβαλε την κατασκευή ενός τύπου αγγείου και απο την άλλη οδηγούσε σε μια μορφή διατροφικής συνήθειας....
....Υπάρχει όμως και ένα άλλο πεδίο όπου ο άνθρωπος δραστηριοποιείται και παράγει πολιτισμό. Παράγει, δηλαδή , υλικά τα οποία ανήκουν στην "αντίπερα όχθη"....δηλαδή, στην όχθη απέναντι από τη ζωή....Ο άνθρωπος δε στηριζόταν μόνο στο σπίτι του και στο φαγητό. Έπρεπε να έχει και ένα άλλο στήριγμα που θα τον βοηθούσε να τοποθετηθεί ολοκληρωμένα μέσα στο σύμπαν. Κι αυτό ήταν η ιδεολογία. Και ιδεολογία για τον προϊστορικό άνθρωπο ήταν το σύνολο των απλών σκέψεων του, των απόψεων και αντιλήψεων που γεννιώνταν μέσα του στην προσπάθειά του να εκλογικεύσει μερικά φαινόμενα, να τα ερμηνεύσει και μετά να τα χρησιμοποιήσει ως αξιώματα φιλοσοφικά, ως αξιώματα θεωρητικά, για να αντιμετωπίσει με ορθολογικό τρόπο τα προβλήματα της καθημερινής του ζωής..."

Το κείμενο από το βιβλίο του Γιώργου Χουρμουζιάδη, Λόγια από χώμα, Νησίδες και 9,58 της ΕΡΤ3, Σεπτέμβριος 2009 (3η χιλιάδα)