Πόλεις πάνω στην Εγνατία - Γιάννενα

Για να είμαι ειλικρινής, δεν συμπαθώ καθόλου τους μεγάλους αυτοκινητόδρομους, είτε τους λένε, ευρωπαϊκά, αουτοστράτες, οτορούτ, αουτομπάν είτε επιμένουν εθνοκεντρικά και τους ονομάζουν εθνικές οδούς. Μακάρι κι Εγνατία...Γιατί όλα αυτά σημαίνουν το ίδιο: Να μένεις δεμένος στο κάθισμά σου ατέλειωτες ώρες, να' χουν κολλήσει τα ρούχα στο κορμί σου, να ψήνει ο ήλιος το πρόσωπό σου. Κι αν πεις και για τη θέα - ποια  θέα; Το βλέμμα καρφωμένο μπροστά σου, στην άσφαλτο και στην ουρά του ματιού σου να τρέχει η μπάρα με 150 χιλιόμετρα. Εγώ αλλιώς το' χω συνηθίσει το ταξίδι, voyager a pied, που μας έλεγε ο Αρσένης Γεροντικός, στη Ζωσιμαία Σχολή, και άνοιγε τον J.-J. Rousseau.
Και μην μου πείτε πως " πάνε αυτά", πως " δεν μπορείς πια να πάρεις άλλο δρόμο, παρά μονάχα αυτόν που οι άλλοι σου έχουν χαράξει". Εγώ κάθε τόσο ξεστρατίζω, κι αφήνω τους άλλους να γράφουν χιλιόμετρα στο κοντέρ.
Ιδιαίτερα όταν ταξιδεύω στην Ήπειρο. Προτιμώ τότε να κολλάω στη συντροφιά ενός παλιού περιηγητή, λ.χ. του γάλλου προξένου Πουκεβίλ ή του άγγλου γιατρού Χόλλαντ και να μπαίνω μαζί του στα Γιάννενα. Οι παλιοί ταξιδιώτες, λέει, προτιμούσαν να μπαίνουν ή από τα δυτικά, δηλαδή από το δρόμο που ερχόταν από την Αλβανία, ή από τον βορρά, από το δρόμο του Μετσόβου. Αξέχαστη διαδρομή αυτή η δεύτερη, ιδίως όταν, μετά τον Δρίσκο, πορεύεσαι αργά αργά στην πλαγιά, έχοντας κάτω από τα πόδια σου τη λίμνη, το νησάκι με τις καλαμιές και την πόλη σε σχήμα αετού, με ανοιχτές φτερούγες, και τα δυο τζαμιά του Κάστρου στα νυχοπόδαρά του. Και στο βάθος κάτασπρα τα βουνά της Δωδώνης.

 Φτάνει να μη σου τύχει καταιγίδα, σαν αυτή που λέει ο Πουκεβίλ:
...Η θύελλα που μας γυρόφερνε από το μεσημέρι είχε επικεντρωθεί τώρα εκεί και καταφέραμε να φτάσουμε στα ψηλότερα σημεία του βουνού μόνο αφού διασχίσαμε δύσοσμα και σκοτεινά σύννεφα, παρόμοια με ομίχλη, που αναδίνει μιαν οσμή στάχτης. Oι οδηγοί μας άρχισαν να ανησυχούν όταν δίπλα μας έπεσε ξαφνικά ένας κεραυνός. Έκαμε έναν τρομερό κρότο, από τον οποίο αναποδογύρισαν δυο από τα άλογά μας, χωρίς ευτυχώς να τους προξενήσει κανένα κακό. Αναγκαστήκαμε να σταματήσουμε. Οι αστραπές μάς έκαιγαν το πρόσωπο. Βρισκόμασταν μέσα σε μια ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα και κινδυνεύαμε να κεραυνοβοληθούμε, όταν ήρθε η βροχή...Τα σύννεφα σηκώθηκαν σαν κολόνα προς τον ουρανό, το βουνό απελευθερώθηκε από τους αποπνικτικούς ατμούς και τότε διέκρινα την κοιλάδα...Και στις έντεκα η ώρα το βράδυ φτάσαμε στα Γιάννινα...
Φοβερή βέβαια η εμπειρία. Εδώ η φύση δεν αστειεύεται. Και τι να δεις στις έντεκα η ώρα το βράδυ; Ας πάμε λοιπόν με τον Χόλλαντ, που έρχεται από τα νότια, προσπερνώντας καραβάνια ολόκληρα από Βλάχους που κατεβαίνουν στα χειμαδιά της Άρτας:
...Απαντήσαμε στο δρόμο μια κοινότητα νομάδων βοσκών, έναν περιπλανώμενο λαό ορεσίβιο, που το καλοκαίρι βοσκούν τα κοπάδια τους σ' αυτές τις ορεινές περιοχές και το χειμώνα τα σκορπούν στις πεδιάδες, γύρω από τον κόλπο της Άρτας και σε άλλα μέρη της ακτής...Τα πολλά μεγάλα κοπάδια προβάτων που είχαμε συναντήσει την προηγούμενη μέρα ανήκαν σ' αυτούς τους ανθρώπους και προπορευόντουσαν προς τις πεδιάδες.

 Η έφιππη πομπή που μόλις περάσαμε  είχε μήκος σχεδόν δύο μίλια, με μερικά κενά ενδιάμεσα. Ο αριθμός των αλόγων με τους νομάδες μπορεί να ξεπερνάει τους χίλιους χρησιμοποιούνταν κυρίως για να μεταφέρουν τις κινητές κατοικίες και τα διάφορα αγαθά της κοινότητας που είχαν συσκευαστεί με μοναδική τάξη και ομοιομορφία. Τα βρέφη και τα μικρότερα παιδιά ήσαν με διάφορους τρόπους δεμένα στις αποσκευές , ενώ οι άντρες, οι γυναίκες και τα μεγαλύτερα παιδιά έβγαζαν το μεγαλύτερο μέρος του ταξιδιού με τα πόδια...Οι περισσότεροι άντρες ήταν ντυμένοι με χοντρά λευκά μάλλινα ρούχα. Οι γυναίκες φορούσαν ενδυμασίες από το ίδιο υλικό, αλλά με περισσότερη ποικιλία στα χρώματα και γενικά με λίγη στολισμένη δαντέλα γύρω απ' το στήθος...

 ...Γνωρίζοντας τη γειτονική περιοχή των Ιωαννίνων, ανυπομονούσαμε τώρα ν' αντικρίσουμε για πρώτη φορά την πόλη, η θέα της οποίας κρύβεται για μεγάλο διάστημα από τα χαμηλά υψώματα που διακρίνονται στην πεδιάδα...Επιτέλους σε απόσταση μικρότερη από δυο μίλια, η γενική θέα της πόλης ξανοίχτηκε απότομα μπροστά μας - μια υπέροχη εντύπωση που τη διατηρώ σα μοναδική στη μνήμη μου. Μια μεγάλη λίμνη απλώνει τα νερά της κατά μήκος της βάσης ενός ψηλού και απότομου βουνού, που σχηματίζει την πρώτη κορυφογραμμή της Πίνδου...

Αντίκρυ στην ψηλότερη κορυφή αυτού του βουνού και σ' ένα μικρό νησί που βρίσκεται στη βάση του, μια χερσόνησος προχωρεί μέσα στη λίμνη και απολήγει σε μια κατακόρυφη βραχώδη πλαγιά. Αυτή η χερσόνησος σχηματίζει το φρούριο των Ιωαννίνων` ένα ψηλό τείχος το φράζει από την πλευρά της ξηράς. Τα νερά που περιβάλλουν τους εξωτερικούς λόφους του αντανακλούν το ακανόνιστο αλλά εντούτοις υπέροχο περίγραμμα ενός τουρκικού Σεραγιού και τους θόλους και τους μιναράδες δύο τούρκικων τζαμιών, που πλαισιώνονται από αρχαία κυπαρίσσια. Το βλέμμα, καθώς αποσπάται από το κάστρο της χερσονήσου, αναπαύεται πάνω στο σύνολο της πόλης, καθώς αυτή εκτείνεται κατά μήκος της δυτικής όχθης της λίμνης. " Αναπαύεται" είναι πράγματι η σωστή λέξη , μια που πραγματικότητα και φαντασία συνδυάζονται για να δώσουν στο τοπίο το χαρακτήρα μιας ατέλειωτης και πανέμορφης εικόνας που απλώνεται μπροστά μας...

Δεν είμαι εγώ που τα λέω αυτά, ο Χόλλαντ τα λέει, καθώς μπαίνουμε μαζί στα Γιάννενα, κι εκείνος πάει να επισκεφθεί τον φοβερό Αλή πασά, εν έτει 1812.
Όπως βλέπετε, όταν βγει κανείς από τον μεγάλο αυτοκινητόδρομο - είτε αουτοστράτα τον λένε, είτε οτορούτ, είτε αουτομπάν, είτε Εγνατία - δεν ταξιδεύει μονάχα μέσα από γνώριμους κι αγαπημένους δρόμους - που είναι ωστόσο σαν να τους βλέπει για πρώτη φορά -, αλλά ταξιδεύει και μέσα στο χρόνο. Και μάλιστα όταν πρόκειται για τα Γιάννενα.

Χριστόφορος Μηλιώνης, Τα πικρά γλυκά, ιστορίες, Μεταίχμιο 2008

Οι δύο ασπρόμαυρες φωτογραφίες είναι του Κώστα Μπαλάφα