" Πεθαίνω για την ειρήνη "

Ο τυφεκισμός στις 5 Μαρτίου 1951, εδώ, στη Θεσσαλονίκη, του 23χρονου Νίκου Νικηφορίδη είχε συνταράξει την παγκόσμιο κοινή γνώμη. Η κατηγορία; Οτι είχε διαπράξει ένα... ιδιαζόντως ειδεχθές έγκλημα, «την συλλογήν υπογραφών διά την ειρήνην», όπως έλεγε η απόφαση του έκτακτου στρατοδικείου Θεσσαλονίκης, με βάση την οποία στήθηκε στον τοίχο ο νεαρός αγωνιστής της Ειρήνης και της Δημοκρατίας.
Στην περίεργη όσο και πρωτοφανή στα χρονικά υπόθεση είχε ανακατευτεί και η τότε βασίλισσα Φρειδερίκη, η οποία, ενώ έδινε υποσχέσεις στη μάνα του παλικαριού ότι δε θα εκτελεστεί ο γιος της, σε ένα ρεσιτάλ κυνισμού, περίμενε να γίνει η εκτέλεση του Νικηφορίδη και δύο μήνες μετά υπέγραφε την απονομή χάριτος!

Η ιστορία

Στις 15 Μαρτίου 1950, κι ενώ ο ψυχρός πόλεμος βρισκόταν στην πιο επικίνδυνη για την ανθρωπότητα κορύφωσή του, πραγματοποιήθηκε στη σουηδική πρωτεύουσα μία διεθνής συνδιάσκεψη για την ειρήνη, με τη συμμετοχή 700 συνέδρων από 30 χώρες, που έμεινε στην ιστορία ως η Συνδιάσκεψη της Στοκχόλμης. Η συνδιάσκεψη εκείνη έγινε σε υλοποίηση των αποφάσεων που είχε λάβει, ένα χρόνο πριν, το παγκόσμιο συνέδριο για την ειρήνη, το οποίο είχε διεξαχθεί στο Παρίσι, με πρόεδρο το φημισμένο νομπελίστα πυρηνικό φυσικό Φρειδερίκο Ζολιό-Κιουρί, ενώ μεταξύ των συνέδρων διακρίνονταν σημαντικές προσωπικότητες των γραμμάτων, όπως ο Πάμπλο Νερούντα, ο Πολ Ελιάρ, ο Χόρχε Αμάντο, ο Ναζίμ Χικμέτ, ο Λανζεβέν, ο Μομπλάν, ο ζωγράφος και συγγραφέας Ρόκγουελ Κιντ, ο πρώην γενικός εισαγγελέας των ΗΠΑ Τζον Ροτζ κ.ά. Στην ελληνική αντιπροσωπεία μετείχαν, εκτός των άλλων, η συγγραφέας Ελλη Αλεξίου, ο γιατρός Πέτρος Κόκκαλης κ.ά.
Στο τέλος της συνδιάσκεψης εκδόθηκε η «Εκκληση της Στοκχόλμης», που ζητούσε την πλήρη απαγόρευση των πυρηνικών όπλων και τον αφοπλισμό των δύο υπερδυνάμεων, ΗΠΑ και ΕΣΣΔ, καλούσε δε τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να βάλουν την υπογραφή τους κάτω από το κείμενο της Εκκλησης, για να διατηρηθεί το αγαθό της ειρήνης.
Στον περίπου ένα χρόνο που διήρκεσε η συγκέντρωση των υπογραφών, υπέγραψαν την έκκληση πάνω από 200 εκατομμύρια άνθρωποι σε Ανατολή και Δύση.
Στην Ελλάδα, όπου ήταν ακόμη ανοιχτές οι πληγές του εμφυλίου πολέμου, δημιουργήθηκε μετά τη συνδιάσκεψη της Στοκχόλμης μία προσωρινή επιτροπή πρωτοβουλίας για την ειρήνη, στην οποία μετείχαν ο μεγάλος ποιητής Κώστας Βάρναλης, ο φωτισμένος μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ και μερικοί διανοούμενοι για να αρχίσει κι εδώ η συγκέντρωση των υπογραφών για την παγκόσμια ειρήνη. Ομως η επιτροπή αυτή, λόγω των δυσκολιών της εποχής, δε θα περπατήσει κι έτσι τη σκυτάλη του αγώνα για την ειρήνη θα την παραλάβει η «Ενιαία Δημοκρατική Νεολαία Ελλάδας» (ΕΔΝΕ), στο συμβούλιο της οποίας μετείχαν μερικοί νέοι αριστεροί που έγιναν γνωστοί αργότερα, όπως ο Βασίλης Εφραιμίδης, ο Παναγιώτης Κατερίνης, ο Αντώνης Μπριλάκης, ο Πότης Παρασκευόπουλος, ο Χρήστος Τεγόπουλος, ο Γιάννης Φιλίνης, ο Γιάννης Χαρατσίδης κ.ά. Οι δύο τελευταίοι ήταν ταυτόχρονα διευθυντής και αρχισυντάκτης του εβδομαδιαίου περιοδικού «Φρουροί της Ειρήνης», του πρώτου ειρηνιστικού περιοδικού στη χώρα μας.

Ενα από τα πρώτα μέλη της ΕΔΝΕ ήταν ο Νίκος Νικηφορίδης, που μόλις είχε αφεθεί ελεύθερος από το κολαστήριο της Μακρονήσου, όπου ήταν εξόριστος. Ο Νικηφορίδης, σε ηλικία 15 χρόνων, μαθητής ακόμη στο 7ο Γυμνάσιο του Παγκρατίου, είχε οργανωθεί στην ΕΠΟΝ και για την αντιστασιακή του δράση στην περίοδο της Κατοχής το μεταπελευθερωτικό καθεστώς ως «ανταμοιβή» τον εξόρισε αρχικά στην Ικαρία και τον Απρίλιο του 1948 στην «κολυμβήθρα» της Μακρονήσου. Στη χαράδρα της Μακρονήσου, τη «χαράδρα των τρελών», όπως είχε ονομαστεί, βασανίζεται άγρια επί ημέρες και σε άθλια κατάσταση από τα φοβερά χτυπήματα μεταφέρεται στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο, καθώς οι βασανιστές του φοβούνται ότι θα τους μείνει στα χέρια.
Από τα χτυπήματα στο κεφάλι χάνει προσωρινά, για αρκετό διάστημα, το φως του, αλλά είναι ταυτόχρονα και κουτσός, καθώς οι ροπαλιές που δέχεται παραλύουν το ένα του πόδι, ενώ παράλληλα τον πιάνουν και επιληπτικές κρίσεις. Για να επουλωθούν τα τραύματα στο κεφάλι και να σταματήσουν οι επιληπτικές κρίσεις, θα χρειαστεί να νοσηλευτεί για λίγο διάστημα στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο του Δαφνιού.
Ο Νικηφορίδης, μόλις συνέρχεται για λίγο, οργανώνεται στην ΕΔΝΕ και παίρνοντας παραμάσχαλα τη Διακήρυξη της Στοκχόλμης ανεβαίνει στις 5 Νοεμβρίου στη Θεσσαλονίκη, για να συνεχιστεί κι εδώ η συγκέντρωση των υπογραφών για την ειρήνη. Στη Θεσσαλονίκη, έρχεται σε επαφή με μία ομάδα αριστερών μαθητών, που εξέδιδαν την μαθητική εφημερίδα «Φοίβος». Μεταξύ αυτών, ήταν οι: Λεωνίδας Δούκας, Γιάννης Δαμιανίδης, Θανάσης Κάκκαρης, Νίκος Μαραγκός και Κώστας Δαμασκηνίδης.
Οι ένθερμοι φίλοι της ειρήνης, με πρώτους τον Νικηφορίδη και τους μαθητές, αρχίζουν να συγκεντρώνουν υπογραφές κάτω από τη διακήρυξη. Γρήγορα όμως η Εθνική Ασφάλεια Θεσσαλονίκης μαθαίνει από τους πληροφοριοδότες της για τη συγκέντρωση των υπογραφών και θεωρούν την ενέργεια ως… «δάκτυλο της Μόσχας»! Ενημερώνεται αμέσως ο αστυνομικός διευθυντής Θεσσαλονίκης Βαρδουλάκης (ο γνωστός αργότερα από την υπόθεση Λαμπράκη), αυτός με τη σειρά του κατατοπίζει τον υπουργό Δημόσιας Τάξης Αύγουστο Θεολογίτη, που ενημερώνει για την υπόθεση τον τότε πρωθυπουργό Σοφοκλή Βενιζέλο. Από όλη την κλίμακα της ιεραρχίας δίνεται τότε ξερά η εντολή «συλλάβετε». Ετσι αρχίζει ο γολγοθάς των νεαρών αγωνιστών της ειρήνης.
Για την υπόθεση των νεαρών μαθητών και τους κινδύνους που διέτρεχε το κράτος από την «ανατρεπτική» συλλογή των υπογραφών για την ειρήνη, πέντε ημέρες μετά τη σύλληψή τους, ανεβαίνει στη Θεσσαλονίκη ο πρωθυπουργός Σοφοκλής Βενιζέλος, που πραγματοποιεί μεγάλη σύσκεψη στο ξενοδοχείο «Ριτς» με θέμα «Ζητήματα ασφαλείας της Βορείου Ελλάδος», όπως έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής. Και ένα 24ωρο αργότερα, μεταβαίνει στη Θεσσαλονίκη το βασιλικό ζεύγος, με τον βασιλιά Παύλο να ζητά κι αυτός ενημέρωση «διά την επικρατούσαν από απόψεως δημοσίας τάξεως και ασφαλείας κατάστασιν εις την Βόρειον Ελλάδα».
Οι συλλήψεις θα ανακοινωθούν 18 ολόκληρες ημέρες μετά την πραγματοποίησή τους, στις 17 Ιανουαρίου 1951. Και εκτός του Νικηφορίδη και των πέντε μαθητών, συλλαμβάνονται άλλα εννέα άτομα με την κατηγορία ότι απλώς υπέγραψαν την Εκκληση της Στοκχόλμης. Ολοι βασανίζονται απάνθρωπα στα μπουντρούμια της Ασφάλειας, για να ομολογήσουν ότι ενεργούσαν βάσει ενός διεθνούς κομμουνιστικού σχεδίου που τάχα «προέβλεπε με το πρόσχημα της φιλειρηνικής δραστηριότητος την ανασύστασιν των ομάδων της ΟΠΛΑ διά σαμποτάζ και πολιτικάς δολοφονίας». Εξαιτίας των βασανιστηρίων στην Ασφάλεια, θα υποκύψει στα τραύματά του ο νέος Μιχάλης Βουτυράς, που τον χτυπούσαν, αν και γνώριζαν ότι ήταν παράλυτος από πολιομυελίτιδα.
Το κατηγορητήριο καταρρέει πλήρως στη δίκη που θα γίνει στο έκτακτο στρατοδικείο Θεσσαλονίκης, το Φεβρουάριο του 1951, μετά την αποτυχία των κατηγόρων να εμφανίσουν ως… «ασύρματο» ένα κοινό ραδιόφωνο αμερικανικής κατασκευής που κατείχαν οι ειρηνιστές νέοι. Με συνέπεια ο ένας από τους συνηγόρους υπεράσπισης, ο μετέπειτα υπουργός της ΕΡΕ Τάκος Μακρής, να διαμαρτύρεται διαρκώς στους στρατοδίκες ότι «δίχως στοιχεία θέλετε να τους πάτε στο εκτελεστικό απόσπασμα», ενώ ένας άλλος συνήγορος των δικαζομένων, ο μετέπειτα βουλευτής της ΕΔΑ Γιώργος Πανάγος, χαρακτηρίζει αστεία την κατηγορία ότι με τη συγκέντρωση των υπογραφών για την ειρήνη επιδιωκόταν «η απόσπασις μέρους εκ του όλου της επικρατείας»!
Τελικά, εκείνο το δικαστήριο σκοπιμότητας εκδίδει στις 24 Φεβρουαρίου 1951 την απόφασή του, επιβάλλοντας την ποινή του θανάτου στον Νίκο Νικηφορίδη, ισόβια δεσμά στους συγκατηγορουμένους του Δούκα και Δαμιανίδη, και ποινές κάθειρξης από 16 έως 4 χρόνια σε άλλους 10 νεαρούς φίλους της ειρήνης.
Ξεσηκώνεται αμέσως ένα διεθνές κύμα κατακραυγής, ενώ ανάμεσα στα τηλεγραφήματα διαμαρτυρίας που στέλνονται στην τότε ελληνική κυβέρνηση, ξεχωρίζουν αυτά του Αλμπερτ Αϊνστάϊν, του λόρδου Μπέρτραντ Ράσελ, των τιμημένων με Νομπέλ Φυσικής Ζολιό-Κιουρί και Μαρί Κιουρί, της ιδιαιτέρας της βασίλισσας της Αγγλίας κ.α.
Παρά την υπόσχεση της Φρειδερίκης στη μητέρα του Νικηφορίδη ότι θα φροντίσει για την απονομή χάριτος στο γιο της, ο νεολαίος αγωνιστής της ειρήνης θα εκτελεστεί στις 5.30 το πρωί της 5ης Μαρτίου 1951 στο συνήθη τόπο εκτελέσεων, πίσω από το Γεντί Κουλέ. Τα τελευταία του λόγια, σύμφωνα με τον εφημέριο παπα-Βασίλη Καϊμάκη που κοινώνησε τον μελλοθάνατο, ήταν «Πεθαίνω για την ειρήνη».

  ΣΠΥΡΟΥ ΚΟΥΖΙΝΟΠΟΥΛΟΥ

Πηγή: Εφημερίδα Αγγελιαφόρος ( 6/3/2011)