Εκατό χρόνια μοναξιά και θλίψη

 Πρωί πρωί έφθασαν τα νέα για το θάνατο του μεγάλου Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. 
Στο νου μου έρχονται αμέσως τα Εκατό χρόνια μοναξιά και ο μαγικός ρεαλισμός του.
Μια μικρή αναφορά σε αυτό το μυθιστότημα  με τα λόγια του Βασίλη Φίλια τα οποία έγραψε για να προλογίσει την πρώτη έκδοση του  το 1979.

 Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες υπογράφει αντίγραφο του "Εκατό Χρόνια Μοναξιά" στην Αβάνα της Κούβας

"Λίγα έργα στην παγκόσμια λογοτεχνία φέρνουν άξια τον τίτλο " τοιχογραφία " μιας εποχής, ενός λαού, μιας συγκλονιστικής συλλογικής εμπειρίας, και η κατάχρηση του όρου θα μας έκανε πολύ διστακτικούς να τον χρησιμοποιήσουμε αν δεν επρόκειτο για ένα σημαδιακό έργο, όπως αναμφισβήτητα είναι το " Εκατό χρόνια μοναξιά" του Γκαμπριέλ Γκαρθία Μάρκες. Τοιχογραφία πράγματι της μοίρας όχι μόνο της Κολομβίας, αλλά ολόκληρης της Λατινικής Αμερικής που για δυο αιώνες τώρα παλεύει απεγνωσμένα, πιασμένη σε φοβερό δόκανο, να βρει μια διέξοδο. Την αγωνία και το σισύφειο χαρακτήρα αυτής της πάλης δίνει ο Μάρκες με αξεπέραστη λογοτεχνική μαεστρία, περιγράφοντας την τραγική πορεία του ήρωα της ελευθερίας συνταγματάρχη Αουρελιάνο Μπουενδία από την ώρα της υπέρτατης προσφοράς ως τη στιγμή της έσχατης φθοράς και της προσωπικής ολοκληρωτικής εκμηδένισης. Ένας ήρωας , που γύρω του του μπλέκονται φοβερά πεπρωμένα που αγγίζουν και τελικά συνθλίβουν τα πιο στενά του συγγενικά πρόσωπα, τους ανθρώπους του τόπου που γεννήθηκε και τελικά όλους όσους σταθήκανε δίπλα του στον μεγάλο αγώνα. Η ικανότητα του Μάρκες να περνάει από τα εντελώς ανθρώπινα και καθημερινά στα μεγάλα, τα ιδιαίτερα  και μοναδικά είναι χωρίς αμφιβολία εκπληκτική. Ακόμα μεγαλύτερη είναι η ικανότητά του να δένει μια τραχιά πραγματικότητα με στοιχεία μυθολογικά, με φαντασιακές μεταλλαγές και μετουσιώσεις ενός βαθύτατα ταραγμένου και βασανισμένου  συλλογικού ασυνείδητου, που κάθε φορά έρχεται να υποδηλώσει τη δυνατότητα ενός νοήματος μιας απώτερης σημασίας, μιας ενδεχόμενης συνέχειας, την πιθανότητα του ξεπεράσματος του αδιεξόδου σ' έναν εξωπραγματικό χώρο. Εκεί όπου όλα φαίνονται να χάνονται να διαλύονται στα "εξ ων συνετέθησαν " έρχεται ο μύθος, ακόμα και το παράλογο, σαν μια έσχατη διαφυγή, ένα τελευταίο καταφύγιο.
Σε μια γλώσσα εφάμιλλη σε δύναμη και παραστατικότητα με εκείνη ενός Χεμινγουαίη, ο Μάρκες εκφράζει ένα εντελώς διαφορετικό αίσθημα ζωής βαθειά διαποτισμένο από την εμπειρία της καταπίεσης, εσωτερικής και εξωτερικής, και ένα βαρύ φόρο αίματος. Ίσως γι' αυτό και το έργο αφήνει μια απόγευση απαισιοδοξίας, την αίσθηση ενός τελεσίδικου και χωρίς ελπίδα " κλεισίματος".
Ασφαλώς δεν είναι τυχαίο ότι το έργο αυτό καθιέρωσε παγκόσμια τον Μάρκες και ότι κυκλοφόρησε σε πολλά εκατομμύρια αντίτυπα σ' όλες σχεδόν τις γλώσσες του πλανήτη."

Βασίλης Φίλιας

Οκτώβρης 1979