(σημ.ιστολογίου:" μικροί λευκοί " ήταν οι Έλληνες πάροικοι) της Αιγύπτου πίστευαν πως ήταν τα αφεντικά του τόπου.
" Διήλθεν έτη τινα της νεότητός του εν Αγγλία, μεθό απήλθεν εις Κωνσταντινούπολιν όπου παρέμεινεν επί διετίαν περίπου. Ηλικιωθείς ήδη, επέστρεψεν εις Αγγλίαν και επεσκέφθη την Γαλλίαν , όπου παρέμεινεν ολίγιστον χρόνον".
Ύστερα από τις αρχές του 20ου αιώνα επέστρεψε στην Αίγυπτο και έζησε τρεις περίπου δεκαετίες στη γενέτειρά του, ίσαμε το 1933 που πέθανε. Γόνος ξεπεσμένης οικογένειας εμπόρων - παροίκων ( του οίκου Καβάφη), τελικά υποχρεώθηκε να κάνει το δημόσιο υπάλληλο της αποικιοκρατίας για να ζήσει.
Για τον Καβάφη, για τον ψυχισμό του, ο Κώστας Βάρναλης μας λέει πως
" είχε τη γυναικεία αδυναμία να κρύβει τα χρόνια του...Τότε έβρισκε την πνευματική του ολοκλήρωση, όταν υποτασσότανε στις αισθήσεις του. Ηδονιστής, ωραιόπαθος, πολύ εγκεφαλικός, απαισιόδοξος κι ατομιστής ένιωθε να υπάρχει και ως υλικός και ως πνευματικός άνθρωπος μονάχα μέσα στη φλογερή ζωή των απολαύσεων".
Και για τον ποιητή Καβάφη, ο Βάρναλης προσθέτει:
" Χωρίς αμφιβολία ο Καβάφης είναι ένας μοναδικά ιδιότυπος ποιητής. Ασεβής σε όλα από τη μορφή ίσαμε την ουσία. Η τεχνική του ελαττωματική. Ο στίχος του έχει χασμωδίες, κακές τομές, περισσευούμενες συλλαβές και ρίμες ή καθόλου ή παρηχητικές ή ομοιολεχτικές. Μουσικότητα καμιά. Η γλώσσα του ψεύτικη ( κακή καθαρεύουσα ή κακή δημοτική), το λεξιλόγιό του φτωχό, χωρίς σύνθετα, χωρίς παρομοιώσεις, χωρίς μεταφορές..."
Η ποίησή του, λέει ο Βάρναλης, ήταν απρόσωπη, δεν έβγαινε από την καρδιά του παρά από το μυαλό του, ήταν δ ρ α μ α τ ι κ ή .
Ο Λίνος Πολίτης, πάλι, αξιολογεί τον ποιητή Καβάφη έτσι:
" Σπάζοντας τα καθιερωμένα σχήματα, στη γλώσσα, στο στίχο, στα θέματα, με μια λιτότητα σχεδόν αποσιωπητική, έφτανε σε μια προσωπική ολότελα έκφραση, δημιουργώντας μια ιδιαίτερη υποβολή και γοητεία. Η φ ω ν ή τ ο υ α ι ν ι γ μ α τ ι κ ή γ ι α τ ο υ ς σ υ γ χ ρ ό ν ο υ ς, αρχίζει να βρίσκει ανταπόκριση κυρίως ύστερα από το 1930 και επηρεάζει από τότε αποφασιστικά όλη τη νεώτερη ελληνική ποίηση".
Ο Στρατής Τσίρκας, τέλος, θεωρεί πως ο Καβάφης διεπότανε από ένα
" αντιιμπεριαλιστικό ντεφαιτισμό". " Η μαύρη απαισιοδοξία του", γράφει ο Σ. Τσίρκας, και το μίσος του κατά της αγγλικής κατοχής ευθυγραμμίζουν ψυχικά τον Καβάφη με τον κόσμο της στέρησης και της βιοπάλης"
Ευχότανε και αυτός, όπως και όλοι οι πάροικοι, σύμφωνα με τη γνώμη του Τσίρκα, ...την επιστροφή προς τα πίσω, στον παράδεισο του αρχέγονου πολιτισμού, όταν δηλαδή δεν υπήρχε αγγλική κατοχή στην Αίγυπτο. Και απογοητεύτηκε όταν οι
" βάρβαροι", δηλαδή οι αγωνιστές της λευτεριάς, δεν έδιωξαν τους Άγγλους από το Σουδάν και την Αίγυπτο.
Σχεδόν όλες τούτες οι παρατηρήσεις είναι σωστές. Και θα ήταν όλες, αν απουσίαζε ο χαρακτηρισμός του " αντιιμπεριαλιστικού ντεφαιτισμού " που έρχεται να αλλάξει τη σωστή οπτική γωνία της αντιμετώπισης του προβλήματος : φαινόμενο Καβάφης. Ο Καβάφης σημαδιακά διαλέγει πρόσωπα και ιστορίες από την παρακμασμένη εποχή των ελληνιστικών χρόνων. Αρνείται τους καθαρευουσιάνους. Γι' αυτό γράφει " κακή καθαρεύουσα". Αρνείται τους πάροικους δημοτικιστές. Γι' αυτό και γράφει σε
" κακή δημοτική ". Αρνείται τη νεοελληνική ποίηση, όχι μονάχα τη σύγχρονή του, μα και την παλιότερη. Γι' αυτό και ξεφεύγει από την παράδοση, χωρίς όμως να έχει και τη δύναμη να δημιουργήσει πραγματικά καινούρια τεχνική. Μισεί την αγγλική αποικιοκρατία. Γνωρίζει αυτός , και οι άλλοι πάροικοι αστοί, όπως έγραψε o Cromer
( υπήρξε για 24 ολόκληρα χρόνια ο πραγματικός διοικητής της Αιγύπτου)
" ότι η παρουσία του αγγλικού στρατού στην Αίγυπτο πρόσφερε ασφάλεια στις ζωές και στις ιδιοχτησίες του"
Είχε υπόψη του ότι " σε περίπτωση αναβρασμού του Μουσουλμανικού φανατισμού θα ήταν ( οι πάροικοι) οι πρώτοι που θα υπόφεραν".
Όμως, αυτός όπως και οι άλλοι πάροικοι, εκείνοι που είχαν ξεπέσει τον καιρό της αγγλικής αποικιοκρατικής κατοχής στην Αίγυπτο
" δεν μπορούσαν εύκολα να συγχωρήσουν τον άγγλο, επειδή στεκότανε ανάμεσα σ' αυτούς και τη λεία τους` δε μπορούσαν να ξεχάσουν ότι, αν δεν επικρατούσε η Βρεταννική επιρροή, το κέρδος τους θα ήταν τετραπλάσιο".
Γι' αυτό θυμόντουσαν " με νοσταλγία τις παλιές καλές μέρες π ρ ι ν α π ό τ η Β ρ ε τ α ν ν ι κ ή κ α τ ο χ ή, όταν μπορούσαν να λεηλατούν κατά βούληση το Αιγυπτιακό Δημόσιο και όταν συμφωνούσαν με την Αιγυπτιακή Κυβέρνηση για να κατακλέβουν τον Αιγυπτιακό Λαό"
Αν αφαιρέσει κανείς τις παινεψιές του Άγγλου ύπατου διοικητή της Αιγύπτου για την Αυτοκρατορία της πατρίδας του, δεν είχε στα άλλα άδικο. Όσοι ξέπεσαν τον καιρό της αγγλικής κατοχής, τη μίσησαν. Μα ποτές δεν έπαψαν να βλέπουν τους αποικιοκρατούμενους λαούς σα β ά ρ β α ρ ο υ ς. Και ο Καβάφης , μια και αισθανότανε, έβλεπε, πως η παλιά καλή εποχή δεν ερχότανε πίσω, ήθελε να εκδικηθεί τους Άγγλους, βλέποντας τους " βάρβαρους" σκλάβους της Αυτοκρατορίας να τη νικάνε και να την ξευτελίζουνε. Ήταν μια κάποια λύση στο ψυχικό του αδιέξοδο.
Όπως κάθε πρόδρομος, έτσι και ο Καβάφης ήταν " αινιγματικός " για τους σύγχρονούς του αστούς διανοητές της παροικίας και της Ελλάδας. Η πρώτη αναγνώρισή του ήρθε στα σκληρά χρόνια της οικονομικής κρίσης του 1930 και η αποκορύφωση της δόξας του μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, όταν η εισβολή του αμερικάνικου τρόπου ζωής σ' ολόκληρη την Ευρώπη αποσύνθεσε και γκρέμισε τις παλιές αξίες της ευρωπαϊκής αστικής κουλτούρας και οδήγησε την ιντελλιγκέντσια της " γηραιάς ηπείρου" είτε στην " αμερικανοποίηση " είτε στον πεσιμισμό και στην ηττοπάθεια ( τον ντεφαιτισμό) . Μέσα στην μεταπολεμική ευρωπαϊκή αστική παρακμή, ο Καβάφης έγινε σύμβολο, καινούργια αξία. Αυτό που είχε νοιώσει αυτός σαν άτομο - πάροικος, μετά την αγγλική εισβολή στην Αίγυπτο, τώρα το ένοιωθαν οι περισσότεροι αστοί διανοητές της Ευρώπης.
Νίκου Ψυρούκη, Το νεοελληνικό παροικιακό φαινόμενο, Επικαιρότητα, Αθήνα 1983
Ο Κ.Π. Καβάφης γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 και πέθανε στις 29 Απριλίου στις 1933
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου