Πέδρο Πάραμο

Στις 16 Μαΐου του 1917 ήρθε στον κόσμο και συγκεκριμένα στη μεξικανική επαρχία του Χαλίσκο, ένας από τους μεγαλύτερους και σημαντικότερους συγγραφείς του 20ου αιώνα, ο Χουάν Ρούλφο. Το συγγραφικό του έργο δεν είναι μεγάλο σε παραγωγή . Είναι όμως τεράστιο σε σημασία, τόσο που επηρέασε σημαντικά άλλους συγγραφείς όπως τον Κάρλος Φουέντες , τον Γκαμπριέλ Γκαρσίας Μάρκες κ.α.Θεωρείται  ο πρόδρομος του " μαγικού ρεαλισμού "
Το έργο όμως εκείνο που υπήρξε καθοριστικό και καταλυτικό όχι μόνο για τον ίδιο αλλά  για τη μεξικανική και λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία είναι το Πέδρο Πάραμο. Μετά την έκδοση του , το 1955, ακολουθεί σιωπή. Είναι το μοναδικό μυθιστόρημα του μεγάλου συγγραφέα.
" Σε τέσσερις μήνες έγραψα το Πέδρο Πάραμο και χρειάστηκε να του αφαιρέσω εκατό σελίδες. Σε μια νύχτα έγραφα ένα διήγημα. Είχα μεγάλη ορμή, μου κόψαν όμως τα φτερά" γράφει ο ίδιος για να δικαιολογήσει την μετέπειτα σιωπή του.

 Στο προλογικό σημείωμα του Πέδρο Πάραμο η μεταφράστρια Έφη Γιαννοπούλου αναλαμβάνει να μας συστήσει το συγγραφέα και το έργο του:
" Ο Ρούλφο γεννήθηκε στην επαρχία του Χαλίσκο, έζησε στα παιδικά του χρόνια την επανάσταση των κρίστερος, κατά τη διάρκεια της οποίας δολοφονήθηκε ο πατέρας του, και πολύ σύντομα έχασε και τη μητέρα του, μυήθηκε στη λογοτεχνία καταβροχθίζοντας τη βιβλιοθήκη ενός ιερέα, ο οποίος την άφησε στη γιαγιά του κατά τη διάρκεια του πολέμου για να τη διασώσει. Όλα αυτά θα αφήσουν τα ίχνη του στη γραφή του. Αυτό που επιχειρεί είναι να εντάξει στο έργο του τον προφορικό λόγο της ιδιάιτερης πατρίδας του και το επιτυγχάνει με έναν τρόπο που τον φέρνει πιο κοντά στον Τζόυς ή τον Φόκνερ παρά στην ηθογραφία, που επιλέγει το φολκλόρ και περιγράφει τοπικά ήθη και έθιμα. Έτσι, θα καταφέρει να αναγάγει το τοπικό σε οικουμενικό. Το έργο του μοιάζει να είναι ένα βήμα - τεράστιο και πολύ σημαντικό - που πατά στην παράδοση του μεξικανικού μυθιστορήματος της επανάστασης, για να τη συνδέσει όμως με το μοντερνισμό και να γίνει πρόδρομος του ρεύματος της λατινοαμερικανικής σκέψης που έμεινε γνωστό με το όνομα " φιλοσοφία του αμερικανικού ή του μεξικανικού" [...] 
το Πέδρο Πάραμο , όταν εκδίδεται , δημιουργεί αρκετή αμηχανία. Είναι τόσο καινούριο αυτό που φέρνει στη μεξικανική λογοτεχνία, ώστε τα ίδια στοιχεία που στη συνέχεια θα το καταστήσουν κλασικό στην εποχή αντιμετωπίζονται ως μειονεκτήματα: η δυσκολία ταξινόμησης του ύφους του, η ανάμειξη ρεαλισμού και ποίησης, η χαλαρή δομή και η έλλειψη ενός πυρήνα προς τον οποίο να συγκλίνει όλο το μυθιστόρημα, το γεγονός ότι τα πρόσωπα παρουσιάζονται μονοδιάστατα, και το τοπίο σαν πρόσωπο[...]
Όμως , παρ' όλο που συγγραφείς και μελετητές συμφωνούν για την αξία του μυθιστορήματος  του Ρούλφο, δεν  καταφέρνουν να συμφωνήσουν και ως προς τα στοιχεία που το καθιστούν αυτό το μυθιστόρημα κλασικό. Οι αναγνώσεις είναι πολλές και διαφορετικές, καθένας από τους μελετητές και τους σχολιαστές του διαλέγει τη δική του οπτική γωνία για να μιλήσει γι' αυτό[...]

Πολύ ενδιαφέρουσα είναι και η παρουσίαση της Σούζαν Σοντάγκ στον πρόλογο της αμερικανικής έκδοσης:
[...] το Πέδρο Πάραμο είναι μια πολύ πιο σύνθετη αφήγηση από αυτό που υπανίσσεται το ξεκίνημά του. Η εισαγωγή του μυθιστορήματος - μια νεκρή μητέρα στέλνει το γιο της έξω στον κόσμο, ένας γιος που αναζητά τον πατέρα του - μεταλλάσσεται σε μια πολυφωνική διαμονή στην Κόλαση. Η αφήγηση συμβαίνει σε δυο κόσμους: στην Κομάλα του παρόντος, όπου ταξιδεύει ο Χουάν Πρεσιάδο, το " εγώ" των πρώτων προτάσεων ` και στην Κομάλα του παρελθόντος, το χωριό των αναμνήσεων της μητέρας και της νιότης του Πέδρο Πάραμο. Η αφήγηση κινείται προς τα εμπρός και προς τα πίσω, μεταξύ του πρώτου και του τρίτου προσώπου, μεταξύ του παρόντος και του παρελθόντος.( Οι σπουδαίες αφηγήσεις δε λέγονται μόνο σε παρελθοντικό χρόνο, αναφέρονται και στο παρελθόν) . Η Κομάλα του παρελθόντος είναι ένα χωριό ζωντανό. Η Κομάλα του παρόντος κατοικείται από τους νεκρούς, κι αυτοί που συναντά ο Χουάν Πρεσιάδο όταν φτάνει στην Κομάλα είναι φαντάσματα. Στα ισπανικά, pάramo σημαίνει ανεμοδαρμένο οροπέδιο, έρημος τόπος. Όχι μόνο ο πατέρας τον οποίο αναζητά είναι νεκρός, νεκροί είναι και όλοι οι άλλοι στο χωριό. Ως νεκροί, δεν έχουν τίποτ' άλλο να εκφράσουν παρά μονάχα τη βαθύτερη ουσία τους[...]
Το Πέδρο Πάραμο είναι ένα μυθικό βιβλίο από έναν συγγραφέα που επίσης έγινε μύθος κατά τη διάρκεια της ζωής του[...]
Το Πέδρο Πάραμο είναι ένα κλασικό βιβλίο με όλη τη σημασία του όρου[...]

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσίας Μάρκες στο Σύντομες αναμνήσεις από τον Χουάν Ράλφο γράφει ανάμεσα στα άλλα :
[...] ήμουν ήδη ένας συγγραφέας με πέντε άγνωστα σχεδόν βιβλία. Αλλά το πρόβλημα μου δεν ήταν αυτό, γιατί δεν έγραφα, ούτε τότε ούτε ποτέ, για να γίνω διάσημος αλλά για να με αγαπούν περισσότερο οι φίλοι, κι αυτό πίστευα πως το είχα πετύχει. Το μεγάλο μου πρόβλημα ως μυθιστοριογράφου ήταν πως μετά από εκείνα τα βιβλία είχα βρεθεί σε αδιέξοδο, και αναζητούσα παντού μια χαραμάδα για να δραπετεύσω. Ήξερα καλά και τους καλούς και τους κακούς συγγραφείς που θα μπορούσαν να μου δείξουν το δρόμο, κι ωστόσο ένιωθα σαν να στριφογύριζα διαρκώς σε ομόκεντρους κύκλους. Δεν πίστευα πως είχα στερέψει. Αντίθετα: ένιωθα ότι έμεναν ακόμα πολλά βιβλία να γράψω, αλλά δεν μπορούσα να βρω έναν πειστικό και ποιητικό τρόπο για να το κάνω. Σ' αυτήν την κατάσταση βρισκόμουν όταν ο Άλβαρο Μούτις ανέβηκε με μεγάλες δρασκελιές τους επτά ορόφους του σπιτιού μου μ' ένα πακέτο βιβλία στο χέρι, ξεχώρισε από το σωρό το πιο μικρό και το πιο σύντομο και μου το έδειξε σκασμένος στα γέλια:
" Διάβασε αυτό το πράγμα, γαμώτο, για να μάθεις!"
Ήταν το Πέδρο Πάραμο.
Εκείνη τη νύχτα δεν μπόρεσα να κοιμηθώ προτού τελειώσω τη δεύτερη ανάγνωση. Ποτέ, από την τρομερή νύχτα που διάβασα τη Μεταμόρφωση του Κάφκα σε μια θλιβερή φοιτητική εστία στην Μπογκοτά - σχεδόν δέκα χρόνια νωρίτερα - δεν είχα νιώσει παρόμοια συγκίνηση[...]
Δεν είχα προλάβει καλά καλά να συνέλθω από την έκπληξη, όταν κάποιος είπε στον Κάρλος Βέλο ότι ήμουν ικανός να απαγγείλω από μνήμης παραγράφους ολόκληρες από το Πέδρο Πάραμο. Η αλήθεια ήταν ακόμη πιο εντυπωσιακή: μπορούσα να απαγγείλω ολόκληρο το βιβλίο, απ' την καλή κι απ' την ανάποδη, χωρίς κανένα σημαντικό λάθος, και μπορούσα να πω σε ποια σελίδα της έκδοσής μου βρισκόταν το κάθε επεισόδιο, και δεν υπήρχε ούτε ένα χαρακτηριστικό κάποιου προσώπου που να μην το γνώριζα εις βάθος[...]
[...] η εις βάθος έρευνα στο έργο του Χουάν Ρούλφο μου πρόσφερε επιτέλους το δρόμο που αναζητούσα για να συνεχίσω τα βιβλία μου, και πως γι'αυτό μου είναι αδύνατο να γράψω γι' αυτόν χωρίς τελικά να καταλήξω να μιλώ για τον εαυτό μου. Τώρα θέλω να πω επίσης πως το ξαναδιάβασα ολόκληρο για να γράψω αυτές τις σύντομες αναμνήσεις, και ότι ξανάγινα το αθώο θύμα της ίδιας έκπληξης όπως και την πρώτη φορά. Δεν είναι περισσότερες από τριακόσιες σελίδες, αλλά είναι σχεδόν τόσες, και νομίζω πως θα έχουν την ίδια διάρκεια με τις σελίδες που έχουν διασωθεί από τον Σοφοκλή".

Χουάν Ρούλφο, Πέδρο Πάραμο, μτφ. Έφη Γιαννοπούλου, Πατάκης 2013, 7η έκδοση.

Ένα αριστουργηματικό μυθιστόρημα γραμμένο σε ποιητική γλώσσα, την οποία, νομίζω, κατορθώνει να αναδείξει η μετάφραση της Έφης Γιαννοπούλου. 
Μια κατάδυση στον κόσμο των νεκρών, άχρονο,  μια σύγχρονη νέκυια, μια φιλοσοφική ματιά στο θάνατο και στη ζωή.