Ένας ασυνήθιστος δάσκαλος

Οι μεγάλοι συγγραφείς γίνονται με το έργο τους οι φωτισμένοι παιδαγωγοί και δάσκαλοι των λαών. Αλλά ο Λέων Τολστόι δεν αρκέστηκε σ' αυτό. Οδηγημένος από τη μεγάλη του αγάπη για τα παιδιά, δημιούργησε το πιο τολμηρό για την εποχή του, το πιο ελεύθερο και χαρούμενο σχολείο που μπορούν να ονειρευτούν και σήμερα ακόμη τα παιδιά του κόσμου.
Το σχολείο του Τολστόι για τα φτωχά αγροτόπαιδα της Γιάσναγια Πολιάνα, του αγροκτήματός του, ήταν βέβαια ένα αυνήθιστο σχολείο, αλλά κι ο δάσκαλος, ο Τολστόι, ο πιο ασυνήθιστος δάσκαλος που έτυχε να έχουν ποτέ τα παιδιά.
Στο σχολείο αυτό δε χτυπούσε ποτέ κανένα κουδούνι για το μάθημα ή για το διάλειμμα, μα τα παιδιά πήγαιναν από το χάραμα και δε θέλανε να φύγουνε ούτε αργά το βράδυ. Δεν υπήρχαν θρανία, και τα παιδιά κάθονταν όπως θέλανε, δυο δυο, τρία τρία, πέντε πέντε, σε πάγκους μπροστά σε μακριά τραπέζια. Την ίδια ώρα που μια ομάδα από παιδιά διάβαζε, άλλα παιδιά ζωγράφιζαν κι άλλα έλυναν ασκήσεις. Το κάθε παιδί έκανε ό,τι προτιμούσε. Κάπου κάπου τα παιδιά φώναζαν: 

" Λέων Νικολάγιεβιτς, έλα να μας ακούσεις, σωστά διαβάζουμε το ποίημα;"  Ή 
" Σωστά λύσαμε την άσκηση;"

Αν κάποιος διατάρασσε με ανόητες αταξίες τούτη τη χαρούμενη απασχόληση των παιδιών, τα ίδια τα παιδιά τον έδιωχναν στο σπίτι του. Όμως αυτό ήταν πολύ σπάνιο. Ο Λέων Νικολάγιεβιτς ποτέ δεν είχε τιμωρήσει κανένα παιδί. Έβρισκε πάντα να πει στο καθένα μια καλή κουβέντα, να το ενθαρρύνει για να τραβήξει μπροστά.
Όταν τα παιδιά κουράζονταν, πήγαιναν με το δάσκαλό τους στο δάσος, στο ποτάμι, παίζανε με τα χιόνια, κάνανε τσουλήθρα με τα έλκηθρα, παραβγαίνανε στις παγοδρομίες. Η μεγαλύτερη χαρά των παιδιών ήταν να κυλιούνται στο χιόνι με το δάσκαλό τους, αυτόν τον φημισμένο συγγραφέα με τον τίτλο του κόμη, κι ύστερα να προσπαθούν όλα μαζί να σκεπάσουν το πελώριο γερό κορμί του με χιόνι, φτιάχνοντας ολόκληρο χιονόβουνο...
Η φιλία με τα παιδιά και η θερμή τους αγάπη γέμιζε χαρά τη ζωή του Τολστόι. Αλλά και για τα παιδιά αυτή η φιλία ήταν μια μεγάλη ευτυχία. Να τι έγραψε αργότερα ένας από τους μαθητές του, ο Βασίλ Μοροζόφ: " Η αγάπη μου για τον Λέοντα Τολστόι ήταν το πιο δυνατό αίσθημα που δοκίμασα. Αν μου στερούσαν αυτή την αγάπη, δεν ξέρω πώς θα μπορούσα να ζήσω".

Ο Λέων Τολστόι θεωρούσε πολύ σπουδαίο να μπολιάσει τα παιδιά με την αγάπη και το σεβασμό για τη δουλειά. Έδενε πάντα τις γνώσεις με την πρακτική, με τη χρήσιμη, απλή, φυσική δουλειά. Μόλις έμπαινε η άνοιξη, δούλευαν όλοι μαζί στα χωράφια, μάθαινε τα παιδιά των αγροτών πώς να καλλιεργούν σωστά τη γη, πώς να περιποιούνται τα ζώα και τα φυτά, πώς να χρησιμοποιούν τα γεωργικά μηχανήματα εκείνης της εποχής.
Ο Τολστόι υπέφερε αφάνταστα όταν έβλεπε να βασανίζουν τα παιδιά. Καθώς εργαζόταν στο σπίτι του, γράφοντας τα αριστουργήματά του, άκουγε όλη μέρα, ως αργά τη νύχτα, κάτι σφυρίγματα που έρχονταν από το γειτονικό εργοστάσιο καλτσοποιΐας. Τέλος δε βάσταξε και πήγε εκεί να δει τι συμβαίνει. Να τι έγραψε μετά στο ημερολόγιό του:

" Πήγα στο εργοστάσιο καλτσοποιΐας. Τα σφυρίγματα σημαίνουν πως στις 5 το πρωί τα μικρά αγόρια πιάνουν δουλειά στους αργαλειούς. Στις 8 πίνουν μια κούπα τσάι και συνεχίζουν τη δουλειά ως τις 12. Γίνεται διάλειμμα και ύστερα εξακολουθούν να στέκουν μπροστά στους αργαλειούς ως τις 4 το απόγευμα. Στις 4.30 συνεχίζουν ξανά τη δουλειά ως τις 8 το βράδυ. Κι αυτό κάθε μέρα. Να τι σημαίνουν τα σφυρίγματα που εμείς ακούμε στο κρεβάτι μας..."

Ο Λέων Νικολάγιεβιτς Τολστόι πήγε και σ' ένα εργοστάσιο υαλουργίας, και το βράδυ έγραψε στο ημερολόγιό του:

" Κοριτσάκια δέκα χρονών αρχίζουν δουλειά στις 12 τα μεσάνυχτα και δουλεύουν συνέχεια ως τις 12 το μεσημέρι. Μετά, από τις 4 το απόγευμα πηγαίνουν στο σχολείο, όπου με παραγγέλματα μαθαίνουν να διαβάζουν..."

Πώς μπορούσε λοιπόν να βοηθήσει αυτά τα παιδιά, αυτός, ο συγγραφέας και φίλος των ανθρώπων; Πώς να τους δώσει λίγο φως και λίγη χαρά; Με το βιβλίο! Με τη μάθηση! Κι έτσι αυτός, ο ξακουστός συγγραφέας , που ξεκινούσαν άνθρωποι από τη μακρινή Ινδία να πάνε να τον δουν, που έφτασαν να τον θεωρούν ιδρυτή νέας θρησκείας - της θρησκείας της αγάπης ανάμεσα στους ανθρώπους και της άρνησης του κακού και της βίας -, πλάι στα μεγάλα μυθιστορήματά του γράφει ιστοριούλες, μικρά διηγήματα, μύθους και παραμύθια , ακόμα και ωραίες περιγραφές και εξηγήσεις των φυσικών φαινομένων, για τα παιδιά. Γράφει πράγματα που πιστεύει πως χρειάζονται τα παιδιά για να γίνουν τίμιοι και δίκαιοι άνθρωποι, πράγματα που  τους αρέσουν. Από τότε που τα παιδιά του σχολειού της Γιάσναγια Πολιάνα, πρώτα στον κόσμο , διάβαζαν αυτές τις ιστορίες, πέρασαν σχεδόν 140 χρόνια. Κι από τότε που γεννήθηκε ο Τολστόι ( 28-8-1828) συμπληρώνονται φέτος 168 χρόνια( σημ.ιστολογίου: το κείμενο γράφτηκε το 1996). Και να που εκατομμύρια παιδιά της γης εξακολουθούν να διαβάζουν με συγκίνηση τις γεμάτες ανθρωπιά και αγάπη ιστορίες του Τολστόι.

Το κείμενο είναι απόσπασμα από τον πρόλογο του Πέτρου Ανταίου στην πολύ όμορφη έκδοση της Ωκεανίδας, Λέων Τολστόι, Διηγήματα, Μύθοι και Παραμύθια. Τη μετάφραση από τα ρώσικα έκανε ο Πέτρος Ανταίος και την εικονογράφηση ο Β. Γκαλντιάεφ. Εκδόθηκε στη σειρά Κλασικά τον Ιούνιο του 1996.