Ημέρα του Κολόμβου

Άντρες και γυναίκες της φυλής των Αράουακ, γυμνοί, ηλιοκαμένοι και γεμάτοι δέος, εμφανίστηκαν στις παραλίες του νησιού και κολύμπησαν για να δουν από κοντά εκείνο το παράξενο, μεγάλο πλοίο. Όταν ο Κολόμβος και οι ναύτες του βγήκαν στην ακτή , κρατώντας σπαθιά και μιλώντας παράξενα, οι Αράουακ έτρεξαν να τους υποδεχθούν, τους προσέφεραν τροφή, νερό και δώρα[...]
Αυτοί οι Ινδιάνοι Αράουακ, από τα νησιά Μπαχάμες, έμοιαζαν πολύ στους Ινδιάνους της ενδοχώρας, που διακρίνονταν, όπως σχολίασαν επανειλημμένα Ευρωπαίοι παρατηρητές, για τη φιλοξενία τους και την πίστη τους στην κοινοκτημοσύνη. Αυτά τα γνωρίσματα δεν ήταν κυρίαρχα στην Αναγεννησιακή Ευρώπη, η οποία καταδυναστευόταν από την Καθολική Εκκλησία, από τη διακυβέρνηση των βασιλέων και από τη φρενίτιδα του χρήματος που χαρακτήριζε τον Δυτικό Πολιτισμό και τον πρώτο εκπρόσωπό του στην Αμερική, τον Χριστόφορο Κολόμβο[...]

 Ο Κολόμβος ήταν ένας εμποροϋπάλληλος από την ιταλική Γένοβα, που κατά καιρούς εργαζόταν ως υφαντουργός. Επίσης ήταν δεινός ναυτικός. Ξεκίνησε με τρία ιστιοφόρα, από τα οποία το μεγαλύτερο ήταν η Σάντα Μαρία που είχε μήκος περίπου 100 πόδια και πλήρωμα τριάντα εννέα μέλη.
Ο Κολόμβος δεν θα είχε καταφέρει ποτέ να φτάσει στην Ασία, η οποία βρισκόταν χιλιάδες μίλια μακρύτερα απ' όσο είχε υπολογίσει, έχοντας φανταστεί τον κόσμο μικρότερο απ' όσος ήταν πραγματικά. Εκείνη η απέραντη θαλάσσια έκταση θα τον είχε καταδικάσει σε αποτυχία. Στάθηκε όμως τυχερός. Στο 1/4 της απόστασης ως την Ασία συνάντησε μια άγνωστη γη που δεν υπήρχε στους χάρτες και η οποία βρισκόταν ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ασία - την Αμερική. Ήταν αρχές Οκτωβρίου του 1492 και είχαν περάσει τριάντα τρεις ημέρες από τότε που εκείνος και το πλήρωμα του είχαν αποπλεύσει από τα Κανάρια νησιά, στις αφρικανικές ακτές του Ατλαντικού. Τότε είδαν κλαδιά και κομμάτια ξύλου να επιπλέουν στο νερό. Είδαν επίσης σμήνη πουλιών. Αυτά ήταν σημάδια ότι κοντά υπήρχε στεριά. Στις 12 Οκτωβρίου, λίγο πριν ξημερώσει, ένας ναύτης, ο Ροντρίγκο, είδε τη λευκή άμμο να γυαλίζει στο φως του φεγγαριού και έβαλε τις φωνές. Επρόκειτο για ένα νησί στις Μπαχάμες, στην Καραϊβική. Στον πρώτο άντρα που θα έβλεπε τη στεριά είχαν υποσχεθεί ισόβια ετήσια σύνταξη 10000 μαραβέδια, αλλά ο Ροντρίγκο δεν την πήρε ποτέ. Ο Κολόμβος ισχυρίστηκε ότι είχε δει ένα φως το προηγούμενο βράδυ και πήρε εκείνος το έπαθλο.
Πλησιάζοντας τη στεριά , τους προϋπάντησαν οι Ινδιάνοι Αράουακ, οι οποίοι κολύμπησαν προς το μέρος τους για να τον υποδεχθούν. Οι Αραουάκ ζούσαν σε μικρά κοινόβια και είχαν αναπτύξει την καλλιέργεια του καλαμποκιού , της γλυκοπατάτας και του φυτού κασάβα. Γνώριζαν πώς να γνέθουν και να υφαίνουν, αλλά δεν είχαν άλογα ή άλλα ζώα για τις γεωργικές εργασίες. Δεν είχαν ανακαλύψει το σίδηρο, φορούσαν όμως στ' αυτιά τους μικροσκοπικά χρυσά στολίδια.
Αυτό το γεγονός έμελλε  να έχει τεράστιες συνέπειες : Ο Κολόμβος πήρε μερικούς Ινδιάνους στο πλοίο του ως κρατούμενους, ελπίζοντας να τον οδηγήσουν στην πηγή του χρυσού. Έπειτα αρμένισε για το μέρος που σήμερα λέγεται Κούβα και στη συνέχεια για την Ισπανιόλα ( το νησί που σήμερα αποτελείται από την Αϊτή  και τη Δομινικανή Δημοκρατία). Εκεί, κάποια ορατά ψήγματα χρυσού στα ποτάμια και ένα χρυσό προσωπείο που του πρόσφερε ένας ντόπιος τον έκαναν να φαντάζεται βουνά από χρυσό[...]
Η αναφορά του Κολόμβου στην αυλή της Μαδρίτης ήταν γεμάτη υπερβολές[...] 
Χάρη στην υπερβολική αναφορά και τις υποσχέσεις του Κολόμβου, η δεύτερη αποστολή πραγματοποιήθηκε με 17 πλοία και περισσότερους από 1200 άντρες. Ο στόχος ήταν ξεκάθαρος: σκλάβοι και χρυσάφι[...]
Έτσι ξεκίνησε πριν από πεντακόσια χρόνια η ιστορία της ευρωπαϊκής εισβολής στους οικισμούς των Ινδιάνων στην Αμερική[...] είναι ένα ξεκίνημα κατάκτησης, σκλαβιάς, θανάτου[...] Αν διαβάσουμε τα σχολικά βιβλία της Ιστορίας που διδάσκονται τα παιδιά στις Ηνωμένες Πολιτείες , η ιστορία αυτή αρχίζει σαν ηρωική περιπέτεια - δεν γίνεται λόγος για αιματοχυσία - και η Ημέρα του Κολόμβου είναι εθνική γιορτή*. Μόλις τα τελευταία χρόνια  έχουμε αρχίσει να παρατηρούμε κάποιες απόπειρες κάτι ν' αλλάξει[...]
Το να δώσει κάποιος έμφαση στον ηρωισμό του Κολόμβου και των διαδόχων του, ως θαλασσοπόρων και εξερευνητών, και να υποβιβάσει τη γενοκτονία που διέπραξαν δεν αποτελεί τεχνική αναγκαιότητα, αλλά ιδεολογική επιλογή. Και χρησιμεύει - ακούσια - ως δικαιολογία για ό,τι έγινε.
Αυτό που θέλω να πω είναι ότι όταν διηγούμαστε την ιστορία του Κολόμβου δεν πρέπει να τον κατηγορούμε, να τον κρίνουμε και να τον καταδικάζουμε ερήμην. Είναι πολύ αργά γι' αυτό. Θα ήταν απλώς μια άχρηστη ακαδημαϊκή άσκηση ηθικής.[...]

Η αντιμετώπιση των ηρώων (Κολόμβος) και των θυμάτων τους ( Αράουακ ) - η σιωπηλή αποδοχή των κατακτήσεων και των φόνων στο όνομα της προόδου - αποτελεί μια μόνο πλευρά μιας συγκεκριμένης ιστορικής προσέγγισης κατά την οποία το παρελθόν εξιστορείται από την οπτική γωνία των κυβερνήσεων, των κατακτητών, των διπλωματών και των ηγετών. Η ψευδαίσθηση που δημιουργείται είναι ότι πραγματικά υπάρχει αυτό που αποκαλούμε " Ηνωμένες Πολιτείες ", οι οποίες μπορεί περιστασιακά να βιώνουν συγκρούσεις και διενέξεις αλλά αποτελούν θεμελιωδώς μια κοινότητα ανθρώπων με κοινά συμφέροντα. Είναι σα να υπάρχει πραγματικά ένα " εθνικό συμφέρον " , το οποίο εκφράζεται από το σύνταγμα, από την επεκτατική πολιτική, από τους νόμους που ψηφίζονται από το Κογκρέσο, από τις αποφάσεις των δικαστηρίων, από την ανάπτυξη του καπιταλισμού, από την κουλτούρα της παιδείας και των ΜΜΕ[...]
Η δική μου οπτική γωνία στην αφήγηση της ιστορίας των Ηνωμένων Πολιτειών είναι διαφορετική: πιστεύω πως δεν πρέπει να δεχόμαστε ότι η μνήμη των κρατών ταυτίζεται με τη δική μας. Τα  έθνη δεν είναι και δεν υπήρξαν ποτέ κοινότητες. Όταν η ιστορία οποιασδήποτε χώρας παρουσιάζεται ως ιστορία μιας οικογένειας, τότε αποκρύπτονται λυσσαλέες συγκρούσεις συμφερόντων ανάμεσα σε κατακτητές και κατακτημένους, σε αφέντες και δούλους, σε καπιταλιστές και εργάτες, σε εξουσιαστές και εξουσιαζόμενους, σε άτομα διαφορετικής φυλής και φύλου. Και σ' ένα τέτοιο κόσμο συγκρούσεων , σ' ένα κόσμο θυμάτων και δημίων, είναι καθήκον των σκεπτόμενων ανθρώπων, όπως είπε ο Αλμπέρ Καμί, να μη συμμαχήσουμε με τους δήμιους.
Έτσι λοιπόν , σε αυτή την αναπόφευκτη επιλογή στρατοπέδου , που προκαλείται από την επιλεκτικότητα και την έμφαση που δίνει καθένας στα ιστορικά γεγονότα, προτιμώ να επιχειρήσω να διηγηθώ την ιστορία της ανακάλυψης της Αμερικής από την πλευρά των Ινδιάνων Αράουακ[...]
Η πρόθεση μου δεν είναι να θρηνήσω θύματα ούτε να καταγγείλω  τους δημίους. Τα δάκρυα και ο θυμός που αναλώνουμε για το παρελθόν εξαντλούν την ενέργεια μας στο παρόν. Και οι διαχωριστικές γραμμές δεν είναι πάντα ευδιάκριτες. Μακροπρόθεσμα ο δυνάστης είναι επίσης θύμα. Βραχυπρόθεσμα ( και μέχρις στιγμής η ανθρώπινη ιστορία αποτελείται από βραχέα διαστήματα) τα θύματα, απελπισμένα και επηρεασμένα από το σύστημα που τα καταπιέζει , στρέφονται εναντίον κάποιων άλλων θυμάτων.

 

 American Indian Movement marches in San Francisco October 1992, to commemorate 500 years of resistance. (Bill Hackwell)

Παρ' όλα αυτά [...] σ' αυτό το βιβλίο αντιμετωπίζω με σκεπτικισμό τις προσπάθειες των κυβερνήσεων, μέσα από την πολιτική και την κουλτούρα , να παγιδεύσουν τους απλούς ανθρώπους σ' ένα πελώριο ιστό " εθνικοφροσύνης " προφασιζόμενες κάποιο κοινό συμφέρον. Θα προσπαθήσω να μην παραβλέψω τις ωμότητες που διαπράττουν τα θύματα μεταξύ τους, καθώς στριμώχνονται στα φορτηγά βαγόνια του συστήματος. Δεν προτίθεμαι να μυθιστορηματοποιήσω αυτές τις ωμότητες. Όμως θυμάμαι ( σε ελεύθερη απόδοση) ένα απόφθεγμα που διάβασα κάποτε: " Η κραυγή των φτωχών δεν είναι πάντα δίκαιη,αλλά αν δεν την έχεις ακούσει ,  δεν θα μάθεις ποτέ τι σημαίνει Δικαιοσύνη".
Δεν θέλω να επινοήσω θριάμβους των λαϊκών κινημάτων. Όμως η άποψη ότι η συγγραφή της Ιστορίας πρέπει να αποσκοπεί απλώς στο να συνοψίζει τις αποτυχίες του παρελθόντος μετατρέπει τους ιστορικούς σε συνενόχους σ΄'εναν ατέρμονο κύκλο ηττοπάθειας. Προκειμένου η ιστορία να είναι δημιουργική,προκειμένου να προσδοκά το πιθανό μέλλον χωρίς να απαρνιέται το παρελθόν, θα πρέπει - πιστεύω - να δίνει έμφαση σε νέες προοπτικές αποκαλύπτοντας εκείνα τα κρυφά περιστατικά του παρελθόντος,όπου οι άνθρωποι, έστω στιγμιαία, έδειξαν ότι είναι ικανοί να αντιστέκονται , να ενώνουν τις δυνάμεις τους και, περιστασιακά, ακόμα και να νικούν. 

Αποσπάσματα από το πρώτο κεφάλαιο : Ο Κολόμβος, οι Ινδιάνοι και η πρόοδος του ανθρώπου που βρίσκεται στο εξαιρετικό βιβλίο του Howard Zinn, Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών. Μια κοινωνική ιστορία της Αμερικής από την εποχή του Κολόμβου ως τις αρχές του 21ου αιώνα. Μετφρ.Θεόδωρος Καλύβας, Αιώρα 2008

* Colombus Day: 12 Οκτωβρίου: Επίσημη εθνική αργία των ΗΠΑ.
Ενδιαφέρον και το σχετικό άρθρο The Legacy of Christopher Columbus