"...το πιο σπουδαίο στα αρχαία μας κείμενα, που τα κάνει να μην πεθαίνουν, είναι αυτό που σ' εμάς το στράβωναν και το κατέστρεφαν , δηλαδή η σκέψη..."

...Δυο ώρες την ημέρα κάναμε τότε στα γυμνάσια αρχαία ελληνικά, ακούγαμε να μας διαβάζουν, διαβάζαμε κι εμείς γράφαμε , μεταφράζαμε, κλίναμε ρήματα και ονόματα, παίρναμε για όλα βαθμούς προβιβάσιμους. Τι όμως βάλαμε μέσα μας, τι κρατήσαμε; Αντί να κερδίζουμε , χάναμε. Χάναμε τα σπουδαιότερα, την όρεξη και την αγάπη.
Μου εμέλλετο μέσα από ξένες μεταφράσεις , έπειτα από χρόνια, να επικοινωνήσω με τα αρχαία μας, να τα διαβάσω και, όσο μπόρεσα, να τα χαρώ - και να διδαχτώ. Να μάθω, με μεγάλη λύπη για την αργοπορία, ότι το πιο σπουδαίο στα αρχαία μας κείμενα, που τα κάνει να μην πεθαίνουν, είναι αυτό που σ' εμάς το στράβωναν και το κατέστρεφαν , δηλαδή η σκέψη. Η γνώση και η σκέψη , η ζωντανή σκέψη για τον άνθρωπο και το περιβάλλον του, τον κόσμο.
Ο αρχαίος Έλληνας έγραφε και μιλούσε για πράγματα που χρειάζονταν στον άνθρωπο, γιατί πλούτιζαν τις γνώσεις του, τον καλλιεργούσαν, το μάθαιναν να ζει και, κυρίως, να γνωρίζει τον εαυτό του και ν' απελευθερώνεται από πολλές και διάφορες σκλαβιές, γι' αυτό κι οι λόγιοι έγραφαν καθαρά, σ' αυτά αναζητούσαν  τη δική τους ομορφιά. Εγώ, ακόμα και σήμερα, δεν είμαι σε θέση να πω κατά πόσο τα αρχαία κείμενα ήταν σε κάθε περίπτωση υπόδειγμα ύφους, όμως, υπόδειγμα σκέψης είναι πάντοτε . Ακόμα και σήμερα έχουν  να σε μάθουν , άγνωστα πράγματα, άγνωστες σκέψεις. Είναι υπόδειγμα σκέψης που α π ε  λ ε υ θ έ ρ ω ν ε  από φυσικά και υπερφυσικά  εμπόδια  και βοηθούσε τον άνθρωπο  να κυριαρχεί με τη λογική του και με την ωραία του φαντασία. Αυτή η κίνηση της απελευθέρωσης , π ρ ω τ α ρ χ ι κ ή,  π α ρ θ ε ν ι κ ή, είναι αποτυπωμένη στο αρχαίο γραφτό, στο αρχαίο μάρμαρο, και είναι είναι αποτυπωμένη τόσο αληθινά, τόσο περιεκτικά, που επί αιώνες ολόκληρους οι άνθρωποι σ' όλο τον κόσμο αντλούν από κει μέσα κάτι καινούργιο και χρήσιμο για την εποχή τους και για τον εαυτό τους. Ακόμα και ο σημερινός άνθρωπος που τόσα έχει μάθει, το σκίρτημα της ελευθερίας το νιώθει, το ζει, είναι και γι' αυτόν μια καινούργια ανακάλυψη, μια αληθινή δική του κίνηση.
Οι πρόγονοι μας έδωσαν μορφή στον κόσμο, τον οργάνωσαν ηθικά και πνευματικά, έπλασαν τον ψυχικό του οργανισμό, ετοιμάζοντάς τον για ένα ανθρώπινο, ελεύθερο μέλλον, πρώτοι μετέθεσαν το κέντρο της ζωής από το φόβο και τη λατρεία της άγνοιας στην προσπάθεια και τη χαρά της γνώσης, από την  πρόληψη , τη δεισιδαιμονία και τον φόβο, στο σώμα και στο πνεύμα του ανθρώπου, κάνοντάς τον μέτρο των πάντων. Όταν και σήμερα ακόμα ακούς να μιλούν για τους αρχαίους Έλληνες και να νιώθουν βυζαντινοανατολίτικα είναι να τρέμει η ψυχή σου. Είναι σαν να μιλάς για την ελευθερία κι ακόμα να βολεύεσαι με τη σκλαβιά. Η Ανατολή ήταν κι έμεινε για αιώνες σκλάβα στην έξω από το ανθρώπινο μέτρο υπερβολή και ακρότητα, ενώ η ελληνική αρχαιότητα ήταν λύτρωση από την Ανατολή, ώριμη και δραστήρια απελευθέρωση από τη σκλαβιά, αυτογνωσία, μέτρο και ισορροπία του κάθε ελεύθερου ανθρώπου, γι' αυτό το αρχαίο κείμενο μπορεί και σήμερα να περνά από μια γλώσσα σε άλλη, να περιέρχεται όλες τις γλώσσες του κόσμου, χωρίς να είναι καθόλου αρχαίο. Γιατί και οι σκλαβιές του κόσμου εξακολουθούν να είναι όλες δυνάμεις ζωντανές και μας τυραννούν, το ίδιο όπως τότε. Ακριβώς αυτή τη ζωντανή βίωση του αρχαίου εμάς μας τη σκότωναν πρώτη. Εμάς " τα αρχαία " επέμεναν να μας τα κρατούν αρχαία και μακρινά.
Θα μπορούσα ν' ανακαλέσω στη μνήμη μερικά κομμάτια από τα αρχαία κείμενα που αποστηθίζαμε τότε ( όχι όπως μας τα δίδασκαν , αλλά όπως μας άρεσαν εμάς), αλλά ζωντανή, ανθρώπινη ανάμνηση από το μάθημα των αρχαίων κρατώ μόνο εκείνη τότε με τον Αθανάσιο Μαστρογιαννόπουλο που μας εδίδαξε Οιδίποδα Τύραννο στο γυμνάσιο του Πελοπίου το έτος 1943. Παλιός, διαβασμένος εκπαιδευτικός - κι άνθρωπος που έλαβε από τη ζωή πολλά σοφά μαθήματα -, με μόνο το αρχαίο κείμενο στα χέρια του, χωρίς άλλα βοηθήματα, με λόγια δικά του και με το δικό του αίσθημα έκανε το μάθημά του ενδιαφέρον και - για μένα - αξέχαστο. Ακόμα έχω στο αυτί μου τη φωνή του, αργή, ρυθμική φωνή χαμηλόφωνου αφηγητή, όταν μας διάβαζε τον διάλογο του Οιδίποδα με τον Τειρεσία κι άλλα χωρία από το έργο αυτό του Σοφοκλή.
Αλλά ήταν πολύ λίγος ο καιρός και μεγάλη η δική μας ανυπομονησία να τελειώνουμε και μ' αυτό το σχολείο. Εδώ που τα λέμε, δεν ήταν η καταλληλότερη εποχή να διαβάζουμε τραγωδίες , αρκετές αρχίζαμε να ζούμε εμείς οι ίδιοι...

Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, Αυτά που Μένουν. Α. Η Γραμμή της Ζωής, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000