Αλέκος Δούκας, ένας ξεχασμένος συγγραφέας

Αφορμή για τη "γνωριμία" με τον Μικρασιάτη Αλέκο Δούκα στάθηκε ένα άρθρο του Τάσου Κόρφη στο περιοδικό " η λέξη" , ειδικό τεύχος( Νοέμβρης - Δεκέμβρης '92) με αφιέρωμα στη Μικρά Ασία.

Ο τίτλος του άρθρου " Ένα λησμονημένο πεζογράφημα για τις χαμένες πατρίδες". Γράφει ο Τάσος Κόρφης ότι " Δεν είναι, βέβαια, σκοπός του παρόντος να αναλύσει το πλήθος των έργων που, από το τέλος της δεκαετίας του '20 ως σήμερα, περιέγραψαν με γλαφυρότητα την ειρηνική και αμέριμνη συνύπαρξη των Ελλήνων και των Τούρκων πριν από το 1914, το κίνημα των Νεοτούρκων και τις συνέπειές του, την κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου, την καταστροφή της Σμύρνης και όσα επακολούθησαν, δηλαδή την αιχμαλωσία και την προσφυγιά, αλλά να ανασύρει από τη λήθη ένα λησμονημένο πεζογράφημα: το ιστόρημα του Αλέκου Δούκα " Στην πάλη, στα νειάτα". Ένα έργο που προσπαθεί να περισώσει το ηθογραφικό υλικό και τις πανάρχαιες παραδόσεις του μικρασιατικού ελληνισμού, ενώ, παράλληλα, να αποδείξει ότι για το φανατισμό των λαών δεν είναι υπεύθυνες ούτε οι διαφορετικές ρίζες, ούτε η παιδεία, ούτε καν η θρησκεία, αλλά μόνο η απρόσωπη εξουσία."

Ποιος ήταν όμως ο Αλέκος Δούκας;

Μας τον παρουσιάζει ο Τάσος Κόρφης:

" Ο Αλέκος Δούκας, μικρότερος αδελφός του συγγραφέα Στρατή Δούκα, γεννήθηκε το 1900 στα Μοσχονήσια Κυδωνιών, Σμύρνης. Προσφυγόπουλο, στα δεκαέξι του χρόνια, σταμάτησε τις σπουδές του στα γυμνάσια Κυδωνιών και Μυτιλήνης και ρίχτηκε στη βιοπάλη.

Υπηρέτησε στη Στρατιά Μικρασίας από το Μάρτιο του 1920 ως την καταστροφή και τραυματίστηκε στην Άγκυρα και αργότερα στο Αφιόν Καρά Χισάρ. Για την πολεμική του δράση τιμήθηκε με το Διασυμμαχικό Μετάλλιο Νίκης, τον Πολεμικό Σταυρό τρίτης τάξεως και το Αργυρούν Αριστείον Ανδρείας, που του απονεμήθηκε από τον Βασιλέα Κωνσταντίνο επί του πεδίου της μάχης Εσκή Σεχήρ.

Μετανάστευσε στην Αυστραλία το 1927 και δοκίμασε όλα τα δεινά της πικρής ζωής των πρωτοπόρων ελλήνων μεταναστών. Οι αντίξοες συνθήκες δεν τον εμπόδισαν να διαβάζει και συγχρόνως να γράφει. Έτσι απέκτησε μια πλατιά μόρφωση και επιβλήθηκε στην Αυστραλία σαν γενάρχης της ελληνοαυστραλιανής λογοτεχνίας.

Το 1953 εξέδωσε το πρώτο βιβλίο του " Στην πάλη, στα νειάτα", που γνώρισε σημαντική επιτυχία, και το 1962 άρχισε να τυπώνει το δεύτερο " Κάτω από ξένους ουρανούς", που κυκλοφόρησε το 1963, μετά το θάνατό του. Παράλληλα υπήρξε μέλος της συντακτικής επιτροπής της εφημερίδας " Νέος Κόσμος" και του περιοδικού " Ελληνοαυστραλιανή Επιθεώρηση" και συνεργάστηκε με λογοτεχνικά περιοδικά της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Ένα, μάλιστα, μεγάλο μέρος από τα πεζογραφήματα των σοβιετικών συγγραφέων που μετάφρασε, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό " Ελεύθερα Γράμματα" και η μετάφραση της νουβέλας του Αλέξη Τολστόι " Η οχιά" εκδόθηκε το 1953 αυτοτελώς  από τον " Κόσμο".

Σκοτώθηκε σε αυτοκινητικό δυστύχημα έξω από τη Μελβούρνη στις 24.10.1962, ενώ γύριζε από διαδήλωση υπέρ της Ειρήνης.

Ο Αλέκος Δούκας είχε, σε όλη τη διάρκεια της σύντομης ζωής του, μια σοβαρή πνευματική εξάρτηση από τον αδελφό του Στρατή, που μπορούμε να πούμε ότι κατεύθυνε , με την αισθητική του οξυδέρκεια και την αντικειμενική κριτική του, τα λογοτεχνικά του βήματα(...)"

Επιπλέον η αναζήτηση  στο διαδίκτυο έφερε θετικά αποτελέσματα καθώς έφερε στα χέρια μου το βιβλίο " Στην πάλη , στα νειάτα" ( τι θα γινόμασταν χωρίς τους καλούς μας παλαιοβιβλιοπώλες...) , αλλά και άρθρα και παρουσιάσεις για τον Αλέκο Δούκα από τη μακρινή Αυστραλία.

Με τον τίτλο " Ποιος ήταν ο Αλέκος Δούκας;" και υπότιτλο "Ο άνθρωπος που θεωρείται ο θεμελιωτής της ομογενειακής λογοτεχνίας στην Αυστραλία, «μιλά» 53 χρόνια μετά τον θάνατό του, μέσα από την αλληλογραφία του" η κ.Ευγενία Παυλοπούλου έγραψε ένα εκτενές άρθρο στις 5 Νοεμβρίου 2015 στο περιοδικό "Νέος Κόσμος".  

Παραθέτω την αρχή του άρθρου: 

"«Δικός μας» άνθρωπος ο Αλέκος Δούκας και αυτό το κτητικό που τού αποδίδουμε, έχει πολλές και διαφορετικές ερμηνείες. Ναι, ήταν ένας μετανάστης, όπως είμαστε όλοι εμείς. Ήταν ένας άνθρωπος που η ζωή του, είτε σε προσωπικό είτε σε κοινωνικό επίπεδο, είναι αλληλένδετα δεμένη με την ελληνική παροικία από τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής της. Μία από τις θεμελιακές προσωπικότητες της ιστορίας της ελληνικής παροικίας σ’ αυτή τη χώρα, με άλλα λόγια της δικής μας ιστορίας. Ήταν βέβαια και ένας απ’ τους πρωτεργάτες του «Νέου Κόσμου», τότε που η εφημερίδα ήταν ένας θεσμός που βοηθούσε νεομετανάστες να βρουν τον… «δρόμο» τους στους Αντίποδες.

Θες η κοινωνική του δράση, θες η ιδεολογική του στάση και οι ανησυχίες, θες τα οράματά του, θες η ανάμειξή του με τα κοινά, θες η πρωτοπόρα για μετανάστη, τω καιρώ εκείνω, απόφασή του να γράψει λογοτεχνία και δοκίμια, θες ο ταραγμένος του ψυχισμός ως απόρροια του ξεριζωμού του από τη Μικρά Ασία και της, εκ των υστέρων, συμμετοχής του και τραυματισμού του στον Μικρασιατικό πόλεμο, καθιστούν τον Αλέκο Δούκα μία από τις πλέον πολύπλοκες και πολυδιάστατες προσωπικότητες της ελληνικής ομογένειας της Αυστραλίας.

Παράλληλα, όμως, ο Αλέκος Δούκας, χωρίς ο ίδιος να το επιδιώκει, γίνεται μία μορφή-ιστορική και αντιπροσωπευτική πηγή των βιωμάτων μίας ολόκληρης γενιάς μεταναστών που έφτασαν στην Αυστραλία στα τέλη της δεκαετίας του 1920. Η ενεργή συμμετοχή του σε μία πολεμική σύρραξη που σημάδεψε τη σύγχρονη ελληνική ιστορία, η ζωή του στην μεσοπολεμική Ελλάδα, οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της χώρας υποδοχής (Αυστραλία) είναι ο κοινός παρονομαστής των εμπειριών που κουβαλούσαν οι μετανάστες που έφτασαν την δεκαετία του 1920 εδώ.

Πριν «ακούσουμε» τον Αλέκο, αξίζει να αναφέρουμε ότι ο ομογενής συγγραφέας απασχόλησε, μεταξύ άλλων, λόγω της πολιτικής του δράσης, και τις μυστικές υπηρεσίες της Αυστραλίας. Το 1945 σε έκθεση του ASIO, ο Δούκας περιγραφόταν ως άτομο που αντιστεκόταν βίαια στις φιλοαγγλικές κυβερνήσεις της Ελλάδας καθώς υποστήριζε κομμουνιστική κυβέρνηση . Το 1950 τα λόγια του ASIO ήταν πιο «κολακευτικά» καθώς ανέφεραν ότι, ναι μεν, ο ίδιος αποκαλεί τον εαυτό του κομμουνιστή, αλλά στην ουσία θα περιγραφόταν καλύτερα ως… άτομο αριστερών πεποιθήσεων." 

και η συνέχεια του άρθρου εδώ.

Πολύ ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι στη Μελβούρνη ασχολούνται με την παρουσίαση της ζωής και του έργου του Αλέκου Δούκα και υπεύθυνος γι' αυτή την προβολή είναι ο  Δρ Πέτρος Αλεξίου από το Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας, όπως μας πληροφορεί η Ελληνική Ορθόδοξη Κοινότητα Μελβούρνης και Βικτώριας.

Τον Δρ. Πέτρο Αλεξίου μπορούμε να τον ακούσουμε να μιλάει για τον Αλέκο Δούκα και τη διάλεξή του με θέμα: "Αλέκος Δούκας, ένας πρόσφυγας μετανάστης στην Αυστραλία στα χρόνια του Μεσοπολέμο" εδώ.

(συνεχίζεται)