Μίκης Θεοδωράκης, Οδύσσεια

Οδύσσεια θα μπορούσε να σημαίνει το μεγάλο ταξίδι του Μίκη Θεοδωράκη στη Θάλασσα της Μουσικής, που ξεκίνησε όταν έγραψε το πρώτο τραγούδι στην Πάτρα, το 1937, σε ηλικία 12 ετών, έως τον πιο πρόσφατο σταθμό, τον Απρίλιο του 2006, σε ηλικία 81 ετών, όταν συνέθεσε τα 14 τραγούδια αυτής της Οδύσσειας. Τότε που ένας νέος ποιητής, ο Κώστας Καρτελιάς, άφησε διακριτικά ένα φάκελο, ο οποίος βρέθηκε την επομένη το πρωί πάνω στο γραφείο του συνθέτη και , μόλις εκείνος τον άνοιξε και διάβασε τα πρώτα ποιήματα: " Ένιωσα και πάλι το γνωστό παλιό σκίρτημα στην καρδιά μου και, χωρίς να το πολυσκεφτώ, άρχισα να χαράζω πεντάγραμμα στα περιθώρια του κειμένου και να τα γεμίζω με νότες. Θέλω να πιστεύω ότι ο απλός αναγνώστης και, φυσικά, ο ακροατής αυτών των τραγουδιών θα με δικαιώσει για την επιλογή μου και θα καταλάβει τι ήταν αυτό που έκανε να σκιρτήσει μια καρδιά βαρυφορτωμένη από το χρόνο", λέει ο ίδιος.

Υπήρχαν κάποιοι στίχοι που σας συγκίνησαν ιδιαίτερα;

Στίχοι - κλειδιά, όπως λέμε; Πολλοί! Ας δούμε μερικούς: " Γιατί στην πόλη αυτή δεν γνώριζα κανένα, γιατί στην πόλη αυτή εγώ ήμουν ο Κανένας ", " ...και τα όνειρά μου τα μικρά κι απειλημένα ", " Εγώ περπάτησα στον Άδη ζωντανός ..." , Έχουν τα όνειρα αρώματα, που λες, θα γίνω κλέφτης να τους κλέβω μυρωδιές...", " Εμένα η Μοίρα μου όταν έριχνε τα ζάρια, είχε μαλώσει το πρωί με τον Θεό", " Θα γίνω αέρας να σε ψάχνω στα στενά", " Είναι πολλές οι μουσικές να τις αντέξεις, όταν το πέλαγο βαλθεί να τραγουδά".

Παρατηρώ μια διαφορά σε σχέση με αυτό που εσείς ο ίδιος μάς είχατε συνηθίσει. Δηλαδή θέτετε τον εαυτό σας - μέσω αυτών των στίχων - στο κέντρο των ενδιαφερόντων σας. Μια, θα ' λεγα , επιστροφή στον εαυτό σας...Στα άδυτα των αδύτων σας. Ή κάνω λάθος;

Νομίζω ότι πάντοτε ο καλλιτέχνης, με όποιο θέμα κι αν καταπιάνεται , ξεκινά από τον εαυτό του, γιατί στο βάθος αυτόν θέλει να εκφράσει. Εδώ, όμως, η θεματολογία η ίδια παραπέμπει στην έξαρση του 
" προσώπου ", που, όπως ο Οδυσσέας παλεύει μόνος του, αυτός και η θάλασσα, έτσι και το " πρόσωπο " δηλαδή ο εαυτός μας, πρέπει τελικά να βιώσει την ιδέα ότι η Ιθάκη δεν υπάρχει και ότι θα πρέπει να πιαστεί από τα δικά του πάθη και τα δικά του συναισθήματα για να κρατηθεί στην επιφάνεια της αφρισμένης θάλασσας , που είναι η ζωή.

Πολύ επίκαιρο αυτό που λέτε...

Κάποιος είπε ότι ζούμε το τέλος της Ιστορίας. Εγώ θα πω κάτι πιο βαρύ. Ότι δηλαδή ζούμε το τέλος της ουτοπίας, που ήταν ως τώρα η δυνατότητα συμβίωσης με τον "άλλον". Όμως η συνειδητοποίηση μιας τόσο μεγάλης τραγωδίας είναι αυτό που μας αποξηραίνει όλο και πιο πολύ. Επομένως, η λύτρωση βρίσκεται τουλάχιστον στη συναισθηματική επιστροφή στα βάθη του " είναι " μας, μήπως και βρούμε το νερό που μας λείπει για να ξεδιψάσουμε. Ο Έρωτας, η Ποίηση, η Μουσική, το Τραγούδι. Όπως λέει και ο ποιητής αυτού του έργου:

Λυσ' τα μαλλιά σου να σε δω, να σε γνωρίσω

λύσ' τα μαλλιά σου να σε δω στα σκοτεινά

μέσα στου κόσμου τα αδιέξοδα στενά

μέσα στου κόσμου την απέραντη ερημιά

λυσ' τα μαλλιά σου για να' ρθω να σου μιλήσω

Να υποθέσω ότι αυτός υπήρξε ίσως ο βαθύτερος λόγος που σας οδήγησε στην ανάγκη αυτής της νέας επαφής με το κοινό;

Για μένα, όπως πάντα, σημαίνει την ανάγκη να εκφράζομαι με τη μουσική, με ποίηση ή χωρίς ποίηση . Το τραγούδι, φυσικά, είναι ο μεγάλος μου έρωτας...

Από τη συνέντευξη του Μίκη Θεοδωράκη στον Γιάννη Λογοθέτη

Πιστεύω ότι ο Οδυσσέας είναι κάπου εδώ κοντά, ότι αυτή τη στιγμή ξαπλώνει στο διπλανό διαμέρισμα πάνω στα μεταξωτά με μια θεά, ίδια η Καλυψώ, ή τα πίνει σ' ένα μπαρ στην Ομόνοια με κάποια Κίρκη. Ίσως και μόλις να τον ξέβρασε η θάλασσα σε κάποια ακτή, παρέα με άλλους λαθρομετανάστες. Ή και να είναι ο ίδιος ο ραψωδός, ο Μίκης Θεοδωράκης, που διηγείται τις περιπέτειες μας μ' αυτά τα τραγούδια. Μπορεί να' μαι εγώ, μπορεί εσύ. Έτσι κι αλλιώς η Οδύσσεια συνεχίζεται....

Κώστας Καρτελιάς

Μουσική : Μίκης Θεοδωράκης

Ποίηση : Κώστας Καρτελιάς

Ερμηνεία : Μαρία Φαραντούρη

Ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας: Irina Valentinova

Οι στίχοι των τραγουδιών εδώ

Τα κείμενα δανείστηκα από το ένθετο φυλλάδιο στο ομώνυμο cd