«Όρθιοι με τις γροθιές στον αέρα! Ψηλά» – Στο Λάκκο της Φλώρινας

Γράφει η ofisofi //atexnos

«Ήμουνα μικρό παιδί όταν έγινε. Μετά έφυγα με τ’ άλλα παιδιά. Πήγαμε στην Τσεχοσλοβακία. Όταν μεγάλωσα έφυγα από κει. Γύρισα όλον το κόσμο. Όταν μπόρεσα να γυρίσω, έπιασα να φτιάξω ένα σπίτι  εδώ κοντά για να ψάξω να βρω και τους δικούς μου… Ήξερα μόνο πως εδώ από κάτω βρίσκονται οι δικοί μου. Το’ μαθα πολλά χρόνια αργότερα, όταν μια μέρα – έβρεχε – ήρθε κι έστησε μια σκηνή ένας άνθρωπος. Τρεις μέρες ήταν συνέχεια μεθυσμένος. Φοβήθηκαν η γυναίκα και τα παιδιά. Πήγα να δω ποιος είναι. «Μη φοβάσαι», μου λέει. «Ήρθα από την Αυστραλία. Έχω τρία αδέρφια εδώ από κάτω. Υποσχέθηκα, πριν πεθάνω να έρθω να κοιμηθώ στον τάφο τους»! Έτσι έμαθα που είναι θαμμένοι κι οι δικοί μου» (μαρτυρία).

Μετά τη μάχη, στο Λάκκο

Εκεί σ’ ένα λάκκο, στο «Λάκκο της Φλώρινας» πετάχτηκαν πάνω από 800 μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ, που πήραν μέρος στη Μάχη της Φλώρινας στις 11 με 14 Φλεβάρη 1949. Αρχικά το σχέδιο προέβλεπε η επίθεση των ανταρτών να γίνει στις 10 Φλεβάρη. Η μετατόπιση της επίθεσης μία μέρα μετά έδωσε την ευκαιρία στον κυβερνητικό στρατό να ενισχυθεί και με άλλες δυνάμεις. Οι δυνάμεις του ΔΣΕ συγκρούστηκαν  με πολλαπλάσιες κυβερνητικές δυνάμεις τόσο  αριθμητικά  όσο και σε χρήση πολεμικών μέσων και οπλισμού. Η κατάληψη της πόλης είχε πολύ μεγάλη σημασία για το ΔΣΕ καθώς ήταν σημαντικό στρατιωτικό και πολιτικό κέντρο.  Η επίθεση του ΔΣΕ αν και υπήρξε σφοδρή κατέληξε σε βαριά ήττα με τον κυβερνητικό στρατό να πλευροκοπάει τους μαχητές του  από τη στεριά και  την αεροπορία να βομβαρδίζει ανηλεώς και ανεξέλεγκτα την πόλη της Φλώρινας και τις γραμμές του ΔΣΕ που είχε αρχίσει την υποχώρηση. Οι υλικές καταστροφές ήταν μεγάλες και οι απώλειες πολύ σημαντικές. Οι περισσότεροι μαχητές κατόρθωσαν να διαφύγουν, όμως οι τραυματίες εκτελούνταν επί τόπου. Υπολογίζεται ότι 350 τραυματίες εκτελέστηκαν και πάρα πολλοί βαριά τραυματισμένοι μεταφέρθηκαν μαζί με τους νεκρούς σε ένα χωράφι κοντά στην εκκλησία του Αγίου Θωμά, όπου έσκαψαν έναν λάκκο και με μπουλντόζες τους έριξαν όλους μέσα, ακόμα και τους ημιθανείς τραυματίες  και τους έθαψαν ομαδικά.

«…Στις 11 Φλεβάρη 1949, το τμήμα μας ξεκίνησε από τη Βίγλα προς Φλώρινα. Στις 12. 02. 1949 άρχισε η μάχη. Με Πάντζερφάουστ κάναμε το πρώτο χτύπημα. Το τμήμα στρατού υποχώρησε. Εμείς μπήκαμε μέσα στην πόλη από την πλευρά της Γεωργικής Σχολής. Αφού κάναμε οδομαχίες επί 2-3 ώρες, πήραμε διαταγή να οπισθοχωρήσουμε μέσα σε συνθήκες σκληρής παγωνιάς και στα χιόνια. Ο στρατός έκανε αντεπίθεση, το τμήμα μας εγκλωβίστηκε, είχαμε πολλούς νεκρούς και τραυματίες. Εγώ τραυματίστηκα βαριά στο αριστερό πόδι και δεν μπορούσα να περπατήσω. Η ομάδα τραυματιοφορέων με βοήθησε και με έβαλε πάνω στο άλογο, εγώ, όμως, έπεσα από το άλογο και έμεινα εκεί 24 ώρες. Με βρήκαν 2 φαντάροι και ο υπολοχαγός Βυζάντιος του Α2. Ο υπολοχαγός Βυζάντιος τράβηξε αμέσως το πιστόλι του να με πυροβολήσει. Τότε, ένας στρατιώτης, Γκίζας Αλέκος, από τα Φάρσαλα, εμπόδισε τον υπολοχαγό Βυζάντιο να με πυροβολήσει λέγοντάς του: “Μικρό παιδί είναι, τραυματίας, μην το κάνεις αυτό”. Ένας από τους φαντάρους μού είπε ότι “ο υπολοχαγός Βυζάντιος εκτέλεσε 52 τραυματίες εκείνη την ημέρα”…» (από τη μαρτυρία του Σεραφείμ Κούτσικου, μαχητή από το Παλιούρι Καρδίτσας που κατατάχτηκε σε ηλικία 17 ετών στο Αρχηγείο Αγράφων του ΔΣΕ).

Εκεί σε αυτό τον λάκκο πετάχτηκαν και θάφτηκαν μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ χωρίς να τοποθετηθεί ούτε ένα επιτάφιο σήμα που να θυμίζει τη σφαγή και να φέρνει τα βήματα των επιζώντων συναγωνιστών, των συγγενών και εκείνων που επιθυμούσαν να αποτίσουν τον ελάχιστο φόρο τιμής για τη θυσία τους, να αφήσουν ένα λουλούδι, ένα δάκρυ, να δώσουν όρκο συνέχισης του αγώνα.

«Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΦΛΩΡΙΝΗΣ. ΠΩΣ ΕΣΩΘΗ Η ΠΟΛΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΝ. Του απεσταλμένου μας κ. Β. Τσιμπίδαρου.

Φλώρινα, 16 ( Του απεσταλμένου μας). – Πολλοί άνδρες κι ακόμα περισσότερες γυναίκες ανέβαιναν τον κεντρικό δρόμο της πόλεως, με τα μαντήλια στη μύτη, φτύνοντας δεξιά και αριστερά από αηδία. Όλοι τους και όλες γύριζαν από μια περίεργη έκθεσι: Έκθεσι πτωμάτων. Έκθεσι σκοτωμένων συμμοριτών που τους έχουνε αραδιάσει σ’ ένα απέραντο χωράφι λίγο πιο έξω από τη Φλώρινα, τον ένα δίπλα στον άλλο, ανάσκελα, για να εξακριβωθούν οι ταυτότητές τους. Εδώ ζουν σήμερα χιλιάδες ανταρτόπληκτοι από τα γύρω χωριά. Γνωρίζουν όλους τους συμμορίτες της Πρέσπας. Και τους σπουδαίους και τους μικρούς. Γι’ αυτό έτρεξαν με προθυμία να ιδούν ποιοι σκοτώθηκαν. Σκύβανε με προσοχή και τους κύτταζαν. Ήταν ένα θέαμα μακάβριο, φοβερά ανατριχιαστικό, απαίσιο. Τρυπημένοι από τις σφαίρες, κομματιασμένοι από τους όλμους και το πυροβολικό, κοκκαλιασμένοι από το κρύο, γιομάτοι παγωμένα αίματα, αυτοί που είχανε πιστέψει στην κατάληψι της Φλωρίνης, βρίσκονται σήμερα στο λασπωμένο χωράφι της ίδιας πόλεως. Μα νεκροί. Και κάθε ώρα, κάθε στιγμή, από τα γύρω υψώματα, από τις χαράδρες, μέσα από τα χιόνια, κατεβάζουν συνεχώς τα πτώματα. Πτώματα! Πτώματα! Αυτό δεν ήτανε μάχη. Ήταν πραγματική σφαγή». (Εφημερίδα «Εμπρός» της 17 /02/1949)

Ο χώρος πριν την διαμόρφωσή του

Τα χρόνια που πέρασαν κάλυψαν το χωράφι με χορτάρια και βάτα. Όμως η μνήμη της θυσίας δεν έσβησε. Έγιναν μακροχρόνιες προσπάθειες τόσο από το ΚΚΕ όσο και από φορείς και οργανώσεις  να μην καλυφθεί ο χώρος από τσιμέντο, να μην οργωθεί. Τα τελευταία είκοσι χρόνια τουλάχιστον γίνονταν εκδηλώσεις τιμής και μνήμης των ομαδικά θαμμένων μαχητών στο Λάκκο της Φλώρινας. Μαρμάρινες πλάκες στήθηκαν αρκετές φορές, αλλά πάντα κάποιοι τις βεβήλωναν.

Η λύση δόθηκε μετά από μακροχρόνιες προσπάθειες και δικαστικούς αγώνες όταν το ΚΚΕ αγόρασε το χώρο το 2009. Εκεί σε αυτόν τον χώρο, με αιματηρές οικονομίες, ευρώ το ευρώ, και τη βοήθεια συντρόφων, φίλων και συναγωνιστών, στήθηκε μνημείο αντάξιο της θυσίας και της προσφοράς των νεκρών μαχητών του ΔΣΕ.

Εκεί βρεθήκαμε και εμείς, την Κυριακή 14 Φλεβάρη 2016, στην εκδήλωση για τα 70 χρόνια του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας και τα αποκαλυπτήρια του μνημείου.

Από το πρωί της Κυριακής δεκάδες λεωφορεία κατέφθασαν από διάφορες γωνιές της Ελλάδας για να τιμήσουν όσους έπεσαν στη μάχη της Φλώρινας.

Ένα κόκκινο ποτάμι με ανθρώπους κάθε ηλικίας ξεχύθηκε μέσα στους δρόμους της Φλώρινας. Με παλμό, δυναμισμό και  συνθήματα κατευθύνθηκε στο Λάκκο. Το ποτάμι ενώθηκε με μια πλατιά κόκκινη θάλασσα. Τραγούδια, συνθήματα και κόκκινες σημαίες  πλατάγιζαν στον αέρα. Συναντήθηκε με  αγωνιστές της Αντίστασης και του ΔΣΕ και όλους  εκείνους που πολέμησαν για την κοινωνική απελευθέρωση, την εθνική ανεξαρτησία, που δεν λύγισαν, που δεν υποτάχθηκαν. Τους έβλεπες ολόγυρα με τα σκαμμένα πρόσωπά τους, τα ταλαιπωρημένα σώματά τους παρέα με τους απογόνους τους, με τις νεότερες γενιές, όρθιους.  Η ιερότητα των στιγμών  είναι υποβλητική καθώς συνδυάζεται με τη γνώση  ότι κάτω από το χώμα αυτό βρίσκονται τα κόκκαλα των νεκρών – μαχητών της Μάχης της Φλώρινας. Δέος και συγκίνηση κυριαρχούν στις καρδιές μας και πολλές  σκέψεις πολιορκούν το μυαλό μας αναλογιζόμενοι το μέγεθος του αγώνα και της θυσίας των νεκρών μαχητών, αλλά και το χρέος το δικό μας σήμερα.

Από την εκδήλωση. Πριν τα αποκαλυπτήρια

Το μνημείο δεσπόζει στο χώρο, καλυμμένο με μια τεράστια κόκκινη σημαία. Όταν αυτή πέφτει, αποκαλύπτονται τα γλυπτά, άνθρωποι με τις γροθιές σηκωμένες όρθιες στον αέρα.

«Σκέψου η ζωή να τραβάει το δρόμο της,
και συ να λείπεις,
να’ ρχονται οι Άνοιξες με πολλά διάπλατα παράθυρα,
και συ να λείπεις,
να’ ρχονται τα κορίτσια στα παγκάκια του κήπου με χρωματιστά φορέματα,
και συ να λείπεις,
οι νέοι να κολυμπάνε το μεσημέρι,
και συ να λείπεις,
ένα ανθισμένο δέντρο να σκύβει στο νερό,
πολλές σημαίες ν’ ανεμίζουν στα μπαλκόνια,
ν’ ανεβαίνει η παρέλαση στην οδό Σταδίου,
χιλιάδες κόσμος κρατώντας στα χέρια του κόκκινες σημαίες,
κρατώντας επιτέλους τα όνειρά του μέσα στα χέρια του,
να λένε δυνατά τη λέξη σύντροφος,
και συ να λείπεις,
ύστερα ένα κλειδί να στρίβει – η κάμαρα να’ να σκοτεινή
δυο στόματα να φιλιούνται στον ίσκιο,
και εσύ να λείπεις,
σκέψου δυο χέρια να σφίγγονται, και σένανε να σου λείπουν τα χέρια,
δυο κορμιά να παίρνονται, και συ να κοιμάσαι κάτου απ’ το χώμα,
και τα κουμπιά του σακακιού σου ν’ αντέχουν πιότερο από σένα
κάτου απ’ το χώμα.
κι η σφαίρα η σφηνωμένη στην καρδιά σου να μη λιώνει,
όταν η καρδιά σου, που τόσο αγάπησε τον κόσμο, θα’ χει λιώσει».
Τότε ο Πέτρος πήρε το λόγο
κι είπε με τη βαθειά του τη φωνή:
«Να λείπεις – δεν είναι τίποτα να λείπεις
αν έχεις λείψει για ό,τι πρέπει,
θάσαι για πάντα μέσα σ’ όλα εκείνα
που γι’ αυτά έχεις λείψει,
θάσαι για πάντα
μέσα σ’ όλο τον κόσμο».

67 χρόνια μετά  βρεθήκαμε στο Λάκκο της Φλώρινας και τιμήσαμε τους μαχητές, τους αγωνιστές του ΔΣΕ. Ο αγώνας τους φάρος φωτεινός και οδηγός για να κρατιόμαστε εμείς όρθιοι και να στοχεύουμε στην πραγματοποίηση του ονείρου τους και του οράματός τους για την ανατροπή του απάνθρωπου καπιταλιστικού συστήματος και τη δημιουργία μιας πραγματικής σοσιαλιστικής κοινωνίας.

«Και θα λάβουνε τα όνειρα εκδίκηση, και θα σπείρουνε γενεές στους αιώνες των αιώνων!» ( Οδυσσέας Ελύτης )

Ανάμεσα στα χρέη μας η ανάδειξη και η αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας. Ήρθε πλέον ο καιρός να τους βγάλουμε από την αφάνεια, να  διώξουμε την σκόνη, τη στάχτη της αμαύρωσης και της κατασυκοφάντησής τους. Και όχι μόνον αυτών των μαχητών αλλά όλων εκείνων που διώχτηκαν, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν, εξορίστηκαν, λοιδωρήθηκαν, απαξιώθηκαν μόνο και μόνο γιατί όρθωσαν το ανάστημά τους και πάλεψαν μέσα σε αντίξοες συνθήκες για τα ιδανικά τους και τα σοσιαλιστικά οράματά τους.

Στα στρατιωτικά πεδία κάποιος θα νικήσει, κάποιος θα χάσει. Σημασία έχουν οι ηθικές νίκες, εκείνες που διδάσκουν και καθοδηγούν. Διδασκόμαστε από τις επιλογές τους γιατί μπροστά  στο δίλημμα «Υποταγή ή ξεσηκωμός», επέλεξαν τον ξεσηκωμό και πάλεψαν ηρωικά μέχρι το τέλος.

Κι ήθελε ακόμη πολύ φως να ξημερώσει. Όμως εγώ
Δεν παραδέχτηκα την ήττα. Έβλεπα τώρα
Πόσα κρυμμένα τιμαλφή έπρεπε να σώσω
Πόσες φωλιές νερού να συντηρήσω μέσα στις φλόγες.
Μιλάτε, δείχνετε πληγές αλλόφρονες στους δρόμους
Τον πανικό που στραγγαλίζει την καρδιά σας σα σημαία
Καρφώσατε σ’ εξώστες, με σπουδή φορτώσατε το εμπόρευμα
Η πρόγνωσίς σας ασφαλής: Θα πέσει η πόλις.
Εκεί, προσεχτικά, σε μια γωνιά, μαζεύω με τάξη,
Φράζω με σύνεση το τελευταίο μου φυλάκιο
Κρεμώ κομμένα χέρια στους τοίχους, στολίζω
Με τα κομμένα κρανία τα παράθυρα, πλέκω
Με κομμένα μαλλιά το δίχτυ μου και περιμένω.
Όρθιος, και μόνος σαν και πρώτα περιμένω. (Μανόλης Αναγνωστάκης)

Μπορεί κανείς να αντιτάξει πολλά για λάθη, για παραβλέψεις, για ελαττώματα, για μικρότητες, για φαγωμάρες. Ναι, έγιναν πολλά μέσα στον αγώνα και την αγωνία της μάχης, αλλά εμείς οφείλουμε να διδαχτούμε μελετώντας τα ιστορικά γεγονότα, τοποθετώντας τα στην εποχή τους και να μάθουμε, να κρίνουμε και να προχωρούμε  μπροστά συμμετέχοντας στους πολιτικούς, κοινωνικούς και ταξικούς αγώνες ενεργά και στοχευμένα. Οι αγώνες και οι θυσίες ακόμα και αν δεν έφεραν τη νίκη ανοίγουν νέους δρόμους και φωτίζουν τις κακοτοπιές και τους δύσβατους δρόμους. Και είναι πολλοί  αυτοί που έχουμε να περπατήσουμε.

«Ποτέ μην αρνηθείς το παρελθόν, να το ενσωματώσεις στο παρόν, να σχηματίσεις το μέλλον». ( Πέτρος Κόκκαλης)

ΑΘΑΝΑΤΟΙ !

*****

Τα αποκαλυπτήρια και την κεντρική ομιλία έκανε ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ Δ. Κουτσούμπας. Άνοιξε την εκδήλωση και χαιρέτισε ο Γ. Βήττας, Γραμματέας της Επιτροπής Περιοχής της ΚΟ Δυτικής Μακεδονίας του ΚΚΕ. Χαιρέτισε ο Θωμάς Ψαρογιάννης εκ μέρους της Λέσχης Φίλων του ΚΚΕ στην Ουγγαρία. Το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου απήγγειλε η Ιωάννα Ψαρογιάννη. Το μνημείο είναι έργο του Μέμου Μακρή του οποίου τα δικαιώματα παραχώρησε η κόρη του, Κλειώ Μακρή, η οποία και παραβρέθηκε στην εκδήλωση. Η κατασκευή και τοποθέτησή του έγινε με την καθοριστική συμβολή συντρόφων και φίλων του ΚΚΕ από την Ουγγαρία. Χορωδία μαχητών του ΔΣΕ τραγούδησε τρία τραγούδια. Έγινε προσκλητήριο νεκρών. Η εκδήλωση έκλεισε με τη Διεθνή.

Οι πληροφορίες για τη Μάχη της Φλώρινας, τα αποσπάσματα των μαρτυριών, φωτογραφίες  και το ρεπορτάζ της εφημερίδας «Εμπρός» αντλήθηκαν από την έκδοση της Επιτροπής Περιοχής Δυτικής Μακεδονίας του ΚΚΕ, «Σε όσους έπεσαν στη μάχη της Φλώρινας για να θριαμβεύσει η ζωή», Φλεβάρης 2016