Έλλη Αλεξίου

...

...Η Λένα με το Νίκο και με το Μίνω, ξαναφτιάξαν πατρική οικογένεια. Βγάλανε οι δυό τους τα στρατιωτικά και φόρεσαν παλιά ρούχα του Τίτου. Ήταν κι αυτουνών οι γυναίκες τους και τα παιδιά τους αποκλεισμένα στο νησί.
Ήρχουνταν και τους βρίσκανε εκεί στο σπίτι της Λένας, ο Γιαννάκης ο Αηδονόπουλος, ο μικρός ποιητής, κι άλλοι γνωστοί. Η Κούλα η Αγγελή, ο Νίκος του εργοστασιάρχη, ο Μάριος Εμμανουήλ, ο Παναγής, η Ελένη,  Ζωή...γνωστοί  ο ένας με τον άλλο, από τις δουλιές τους, από τη γειτονιά, από τα σκολειά...Τη Δευτέρα το μεσημέρι στις 14 του Απρίλη του 1941 καθώς ήσαν όλοι μαζεμένοι στο ράδιο, ακούνε μια παράξενη εκπομπή: " Σκλαβωμένοι μας αδερφοί..." Ο Αθηναϊκός σταθμός μιλούσε σ' άλλο ελληνικό λαό. Ένα κομμάτι κιόλας της Ελλάδας είχε περάσει σε ξένα χέρια.
- Τα έθνη, άρχισε ο Νίκος με τη χοντρή φωνή του, είναι σαν τους ανθρώπινους οργανισμούς. Δεν υπάρχει κορμί που να μην έχει το ευαίσθητό του σημείο. Αυτό λυγίζει πρώτα στις δύσκολες στιγμές. Στο κρύο, στην αγρύπνια, στη στενοχώρια βλέπεις άλλον να παραπονιέται για την καρδιά του, κι άλλον για το σηκώτι του. Άλλος μαντηλοδένει τα δόντια του κι άλλος τ' αφτιά του. Στο χιόνι τ' ακροδάχτυλα πληρώνουν πρώτα. Πόσα πέσανε στο Αλβανικό. Η Ελλάδα  έχει και ακροδάχτυλα που πέφτουν πρώτα, μα έχει και τρεις - τέσσερις πληγές που όλο και τρέμει μην ξανανοίξουν. Τι τράβηξε η Κρήτη, τι τραβάει η άμοιρη η Κύπρος. Τα Δωδεκάνησα, όπως τα φέρνεις στο μυαλό σου, σκόρπια, παιδεμένα, αραιοκατοικημένα, θυμίζουνε παιδιά σου, που κακοζούνε στα ξένα χέρια.
- " Σκλαβωμένοι μας αδερφοί!" είπε ο Μίνως. Το λένε αυτό κι οι Ελεύθεροι Γάλλοι στην κατεχόμενη Γαλλία. Μα απ' την Αθήνα τέτια εκπομπή!...Μικροσκοπική είναι η Ελλάδα μας. Ως να πάει το μήνυμα, θάρθει ο κατακτητής. Μωρό είναι η Ελλάδα μας. Μα άπλωσε τα χέρια του κι έπνιξε τα μουσολίνικα φίδια. Τώρα νάσου και δεύτερα φίδια. Η μυθολογία ντράπηκε να στείλει στον Ηρακλή δεύτερα φίδια. Ο Χίτλερ δε ντράπηκε.

***

Την Κυριακή του Θωμά πιάσανε πρωί - πρωί κι οι τρεις τους δρόμους. Στην Πλάκα βρήκαν ένα καφενείο ανοιχτό. Στο πρωινό μισόφωτο εργατικοί κι άλλοι της γειτονιάς μπαίνανε να πιούν έναν καφέ. Το "καλημέρα" και " γεια σας" είχαν ξεχαστεί. " Δύναμη !", λέγανε, " Δύναμη" να βαστάξουμε στην μπόρα. Ύστερα τράβηξαν  κατά τη Δεξαμενή. Την προηγούμενη είχε διαδοθεί πως οι Γερμανοί κατέβηκαν στου Θων, και πως με εκπροσώπους της Ελλάδας είχε κουβεντιαστεί η μελλοντική διακυβέρνηση του τόπου. Είχαν πάλι βρεθεί κάτι στρατιωτικοί που ανάλαβαν το ρόλο της μητριάς, το ρόλο της πουλημένης γυναίκας. Κάθουνταν στην πλατεία και κοίταζαν κάτω την Αθήνα, όπου ξαφνικά ο Μίνως αντιλήφθηκε πως κάτι γινόταν πάνω στην Ακρόπολη.

- Κοιτάχτε! Κοιτάχτε στην Ακρόπολη!

- Άστραψε φως!

- Υψώνουν της σημαία τους!

- Υψώσανε τη σημαία τους!

Το ράδιο στη μιάμιση έδοσε την πρώτη γερμανική εκπομπή στα γερμανικά: " Προς τον Φύρερ και Καγκελάριον του Ράιχ. Βερολίνον. Φύρερε μου, την 27 Απριλίου 1941, την 8,10΄πρωινήν εφθάσαμεν εις τα Αθήνας ως πρώτα γερμανικά στρατεύματα και την 8, 45 πρωινήν υψώσαμεν την Γερμανικήν σημαίαν επί της Ακροπόλεως και επί του Δημαρχείου: Χάιλ, Φύρερ μου, Ίλαρχος Γιακόμπι του 10ου Συντάγματος του Βραδεμβούργου. Υπολοχαγός Έλσνιτς 6η ορεινή μεραρχία".

Ο νεκρός είχε ταφεί. Οι συγγενείς γύριζαν όλοι στα σπίτια τους. Μα ο Νίκος κι ο Μίνως καθώς κι οι δυό Μιχάληδες κλείστηκαν στην Αθήνα. Κι ο Τίτος της Λένας στο νησί. Τα μαγαζιά ανοίγανε μόνο με τη μισή την πόρτα. Εξ άλλου γιατί ν' ανοίξουν; Τι να πουλήσουν; Άδεια ήσαν. Πότε αδειάσανε; Γιατί αδειάσανε; Ο κόσμος από πού θα ψωνίζει;

- Από τη Μαύρη Αγορά! Σ' όλη την Ευρώπη η Μαύρη αλωνίζει...

- Από τη Μαύρη! Τι θα πει αυτό...Όλα μπερδεμένα. Και οι Γερμανοί στη μια σελίδα γράφανε πολλά παινέδια για την Ελλάδα: " Πάντα σας αγαπούσαμε..." Μα! η άλλη εφημερίδα ήταν γεμάτη δικές τους φιγούρες και " απαγορεύω".

Δευτέρα 28 Απριλίου 1941 γέμισε ο κόσμος αγκυλωτούς σταυρούς και τα υπουργεία γερμανικές σημαίες.

Τρίτη 29 Απριλίου " η προθεσμία παραδόσεως όπλων λήγει την 6 μ.μ αύριον Τετάρτης". " Τα εις την λιμενικήν περιοχήν περιοχήν Πειραιώς εναποθηκευμένα εμπορεύματα κατάσχονται νομίμως".

Παρασκευή 2 Μαΐου 1941 " διαλύονται τα σωματεία..."

Σάββατον 3 Μαΐου 1941. Παρέλαση των Γερμανών στους δρόμους της Αθήνας - " Αίρεται η ισοβιότης των υπαλλήλων".

Κυριακή 4 Μαΐου. " Νέον είδος άρτου".

Δευτέρα 5 Μαΐου ο Χίτλερ έβγαλε λόγο " ...το λαϊκό εθνικοσοσιλαιστικόν κράτος παρουσιάζεται ως χάλκινον μνημείον δικαιοσύνης κοινωνικής και διαυγείας σκέψεως. Θα επιζήσει όχι μόνον του σημερινού πολέμου αλλά και χιλιετηρίδων ακόμη εις το μέλλον".

Τρίτη 6 Μαΐου 1941, " η μερίς του άρτου ορίζεται εις 100 δράμια κατ' άτομον" · " οι κατέχοντες αγγλικά είδη να τα παρδόσουν εντός 48 ωρών εις την αστυνομίαν".

Πέμπτη 8 Μαΐου 1951, " η μερίς του άρτου ορίζεται εις 80 δράμια κατ' άτομον".

Σάββατον 10 Μαΐου 1941. " Να παραδοθούν οι παντός είδους ραδιοπομποί...".

Τρίτη 20 Μαΐου 1941, " απειλούνται με κράτησιν, φυλάκισιν, εκτέλεσιν, οι εκδηλώνοντας αισθήματα συμπάθειας προς τους Άγγλους αιχμαλώτους".

Παρασκευή 23 Μαΐου 1941. " Μάχες, μάχες στην Κρήτη."

Σάββατο 24 Μαΐου. " Όλη η Ελλάδα είναι μάτι στραμμένο στην Κρήτη".

Κυριακή 25. Ακόμη. Δευτέρα 26. Ακόμη. Τρίτη 27. Ακόμη. Σάββατο 31, 1941 " Κατελήφθη το Ηράκλειον".

Τι κάνει ο γέρο Στυλιανός; Τι κάνει ο Τίτος; Τι κάνει ο Αντώνης; Τι κάνει ο γέρο - Πολυχρονάκης; Τι κάνει ο πολυβασανισμένος τόπος; Τι κάνει ο λεβέντικος τόπος;

Κυριακή 8 Ιουνίου 1941. " Μετά την κατάληψιν της Κρήτης".

Μεγάλη μοίρα έχουν μερικές λέξεις! " ε ξ ε κ α θ α ρ ί σ τ η σ α ν" - οι πρώτοι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές - Δε βρέθηκε Έλληνας που να μην τη χάιδεψε στο στόμα του αυτή τη λέξη: " ε ξ ε κ α θ α ρ ί σ τ η σ α ν". Ήταν μια πολύ ξεπεσμένη λέξη, που δεν είχε ελπίδα να δει ποτές θεού πρόσωπο. Αυτά ' ναι τα τυχερά και τα ανέλπιστα. Ως να τους δούνε οι Κρητικοί να κατεβαίνουνε απ' τον ουρανό, σαν τους καταχανάδες, βγήκανε στα χωράφια να τους υποδεχτούνε, κατά πως τους έπρεπε. Όπλα πολλά δεν είχανε, - γιατί τα παιδιά τους δεν ήσαν γυρισμένα από το στρατό.

- Ο άνθρωπος δε σκοτώνεται μόνο με τ' όπλο. Τους έλεγε ο γέρο - Στελιανός...Σκοτώνει κι ο κόπανος, σκοτώνει και το σκαπέτι, σκοτώνει κι ο μπαλτάς, σκοτώνει κι η βαριά, σκοτώνει κι η κοτρώνα...Μα να μην κάθεστε να περιμένετε. Κι όχι ένας - ένας. Όλοι θα ξεκινούμε μαζί. Κι έμπαινε μπρος, σαν το μπροσταρόκριγιο με μια χοντρόβεργα, και πίσω του ακλουθούσαν γυναίκες, άντρες, παιδιά μ' ό,τι μπόρειε ο καθένας στα χέρια. Παράτησε κι ο Αντώνης τους λογαριασμούς του, κι ακολουθούσε κι αυτός αποφασισμένος, μα ατάραχος και με τα αστεία του: " Εξήλθεν ο σπείρων του σπείρειν τον σπόρον αυτού, και εν τω σπείρειν συνήντησε Σπύρον σπείροντα τον εαυτού σπόρον - Σπόρον τον σεαυτού σπείρεις, ω Σπύρε; σπειρί στο λαιμό σου, κερατόσπορε!"

- Μόλις πέφτει, τους έλεγε ο γέρο Στελιανός, όλοι απάνω του, μονοκοπανιάς. Να μην προλαβαίνει να ξεζώνεται.

Τα σπίτια αδειάζανε. Οι Κρητικοί οικογενειακώς με τα μάτια ψηλά, περίμεναν να δουν σε ποια μεριά θα πέσουνε, για να γιουρουντόσουν απάνω τους, σα να ήσαν τίποτα ορτύκια.

" Κρήτη μου, τ' ακρογιάλια σου διαλέξανε για τάφους

Πολλές χιλιάδες Γερμανοί με τ' αλεξίπτωτά τους."

Το' πε το τραγούδι, μα' χει και σημάδια εδώ κι εκεί πάνω στη γης την Κρητική, που δείχνουνε πού πέσανε τον ανεσήκωτο, Γερμανοί αλεξιπτωτιστές. Κι έχει κι επιγραφές που λένε: "εδώ ήτανε το 5χωριό Κάντανος, που κατεστράφη εκ θεμελίων, δια τον φόνον 27 αλεξιπτωτιστών..."

Κι ο γέρο Πολυχρονάκης κι αυτός λεβεντόγερος. Κινούσε ομπρός και πίσω ακλουθούσαν τ' ανίψια του. Ο Μανώλης, ο Τίτος, ο Μηνάς και τα παιδιά τους , οι φίλοι τους, οι γειτόνοι, όλος ο λαός. Σμάρια - σμάρια, αρματωμένοι μ' ό,τι λάχαινε, πιάνανε τις ακρογιαλιές και τα λιόφυτα και στήνανε καρτέρι. Και το " εξεκαθαρίσθησαν" έδιδε κι έπαιρνε στα ράδια και στα στόματα.

Μα στις 8 του Ιούνη οι εφημερίδες γράψανε:" Γερμανικά μηχανοκίνητα κατόρθωσαν ν' αποβιβασθούν από τα νότια παράλια της νήσου". ( απόσπασμα)

Έλλη Αλεξίου , Παραπόταμοι. Άπαντα 5. Εκδόσεις Καστανιώτη,  Αθήνα 1978, 2η έκδοση.

" Οι "Παραπόταμοι" της Έλλης Αλεξίου γράφτηκαν λίγα χρόνια μετά τη λήξη της Κατοχής και το πέρας του Εμφυλίου. Στις όχθες τους διαδραματίζεται η πολυκύμαντη πορεία μιας κρητικής οικογένειας από την εποχή της όψιμης Τουρκοκρατίας έως την απελευθέρωση από τους Γερμανούς. Αναπαρίσταται η ταραχώδης διαδρομή της ελληνικής κοινωνίας στο πρώτο ήμισυ του εικοστού αιώνα και αναβιώνουν οι κλυδωνισμοί της στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η συμβίωση Ελλήνων και Τούρκων στην Κρήτη, η βίαιη ανταλλαγή των πληθυσμών, η εκρίζωση από την πατρίδα, η διαβίωση στην πρωτεύουσα και αργότερα η παλιννόστηση στο νησί, τα χρόνια της Κατοχής στην Αθήνα και το έπος της Αντίστασης, (. . .). Σε αυτά τα ταραγμένα χρόνια κυλούν οι "Παραπόταμοι", για να αναδείξουν τους αφανείς πρωταγωνιστές της Ιστορίας, εκείνους που υπηρετούν με αφοσίωση την αξία του διαρκούς αγώνα και το όραμα για μια διαφορετική κοινωνία, ακόμα και αν απαιτείται να παίξουν με το θάνατο."( οπισθόφυλλο)

Η Έλλη Αλεξίου γεννήθηκε στις 22 Μαΐου  1894 στο Ηράκλειο της Κρήτης