Μπορούμε να διαβάσουμε τα βιβλία που θέλουμε;(αναδημοσίευση)

Της Βενετίας Αποστολίδου
Σχεδιάζοντας ένα νέο μάθημα στο Πανεπιστήμιο, συνέτασσα έναν κατάλογο με προτεινόμενα βιβλία (μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων ελλήνων συγγραφέων, όλα εκδομένα μετά το 1974). Τα περισσότερα τα είχα στη βιβλιοθήκη μου, αγορασμένα στην ώρα τους. Οι φοιτητές όμως έπρεπε να τα αναζητήσουν τώρα σε βιβλιοθήκες και βιβλιοπωλεία· θα τα έβρισκαν; Οι βιβλιοθήκες του Πανεπιστημίου και οι δημοτικές της Θεσσαλονίκης είχαν μερικά αλλά ούτε όλα τα είχαν ούτε βέβαια σε πολλά αντίτυπα. ΄Εκανα βόλτα στα βιβλιοπωλεία και απελπίστηκα. Ακόμη και βιβλία που εκδόθηκαν το 2002 ή το 2005 δεν είναι διαθέσιμα. Ρώτησα αν μπορούμε να τα παραγγείλουμε. Δεν ήταν όλοι οι βιβλιοπώλες πρόθυμοι να εξυπηρετήσουν, ιδίως αν δεν σε ξέρουν.
Ανεξάρτητα από το δικό μου μάθημα, το πρόβλημα είναι πολύ σοβαρό. Ο αναγνώστης  πληροφορείται για ένα παλαιότερο βιβλίο και του δημιουργείται η επιθυμία να το διαβάσει. Πού θα το βρει;  Οι δημόσιες βιβλιοθήκες που θα έπρεπε να είναι η σίγουρη πηγή παλαιότερων βιβλίων, δυστυχώς τις περισσότερες φορές δεν βοηθούν. Το βιβλίο δεν περιλαμβάνεται στη συλλογή ή είναι χαμένο ή είναι κατεστραμμένο. Στα βιβλιοπωλεία είναι αδύνατον να υπάρχει, παρά μόνο από τύχη. Μερικές φορές οι βιβλιοπώλες λένε ότι έχει εξαντληθεί ενώ δεν είναι έτσι, απλώς βαριούνται να ασχοληθούν. Αν έχει ο εκδοτικός οίκος κάποια αντίτυπα και ο βιβλιοπώλης είναι πρόθυμος, μπορεί να σου κάνει τη χάρη να σου παραγγείλει. Πόσοι αναγνώστες θα ψάξουν, θα παρακαλέσουν, θα τηλεφωνήσουν στον εκδοτικό οίκο να επιβεβαιώσουν ότι υπάρχουν διαθέσιμα αντίτυπα; Οι περισσότεροι θα εγκαταλείψουν την προσπάθεια και θα στραφούν σε ένα άλλο βιβλίο μόνο και μόνο επειδή είναι πιο φρέσκο. Το βιβλίο όμως δεν είναι ψωμί και δεν μπαγιατεύει.
Υποθέτω ότι οι λόγοι για τους οποίους βιώνουν οι αναγνώστες αυτό το πρόβλημα είναι πολλοί και οι ευθύνες ανήκουν σε όλους τους εμπλεκομένους, από τους εκδότες, τους διακινητές, τους βιβλιοπώλες έως πιθανόν και τους ίδιους τους συγγραφείς. Εδώ μας ενδιαφέρουν οι συνέπειες του προβλήματος. Τελικά είναι οι αναγνώστες ελεύθεροι να επιλέξουν τα βιβλία που θέλουν;  Πώς κατευθύνονται οι επιλογές του αναγνωστικού κοινού; Πώς ένας νέος σε ηλικία αναγνώστης, ο οποίος δεν διαθέτει από τους γονείς του πλούσια βιβλιοθήκη, θα διαβάσει μια σειρά από αξιόλογα βιβλία των τελευταίων δεκαετιών που είτε έχουν εξαντληθεί είτε έχουν πολτοποιηθεί είτε στοιβάζονται στις αποθήκες των εκδοτικών οίκων; Είναι καταδικασμένος να διαβάσει το τελευταίο βιβλίο του τάδε συγγραφέα αλλά να μη μπορεί να βρει το πρώτο που μπορεί να είναι καλύτερο ή να τον ενδιαφέρει περισσότερο.
Όπως καταλαβαίνει κανείς, το πρακτικό αυτό πρόβλημα καταλήγει να είναι πρόβλημα ελευθερίας του αναγνώστη αλλά, πολύ περισσότερο από αυτό, πρόβλημα ισότιμης συμμετοχής στο πολιτισμικό μας κεφάλαιο. Διότι ένα πανεπιστημιακό μάθημα, όσα τέτοια προβλήματα και να συναντήσει, τελικά θα τα λύσει· όμως ο μεμονωμένος αναγνώστης που δεν έχει έναν θεσμό να τον υποστηρίζει, που δεν του έχει κληροδοτηθεί μια βιβλιοθήκη, αναγκάζεται να κάνει τυχαίες επιλογές, δεσμευμένος από τους πάγκους των βιβλιοπωλείων, από τις διαφημίσεις στον τύπο ή στο διαδίκτυο. Αν θελήσει να καταστρώσει μια στρατηγική επιλογών βάσει κάποιων προσωπικών κριτηρίων και ενδιαφερόντων, θα συναντήσει ανυπέρβλητες δυσκολίες. Μας ενδιαφέρουν τέτοιοι αναγνώστες; Δεν πρέπει να τους στηρίξουμε; Οι συγγραφείς λ.χ. θα μπορούσαν να διαπραγματευτούν σθεναρότερα την επανέκδοση βιβλίων τους που δεν κυκλοφορούν ή θα μπορούσαν να τα ψηφιοποιήσουν και να τα ανεβάσουν στην ιστοσελίδα τους. Οι κριτικοί και όσοι παρουσιάζουν τα νέα βιβλία θα μπορούσαν συστηματικότερα να αναφέρονται, με αφορμή το νέο βιβλίο, και σε παλαιότερα του ίδιου συγγραφέα ή σε άλλα ομόθεμα ή ομοειδή βιβλία έτσι ώστε να καθιστούν και αυτά σύγχρονα και δυνάμει επιθυμητά. Διότι τα βιβλία, μπορεί να διακρίνονται μεταξύ τους σε άπειρες κατηγορίες, αλλά, ευτυχώς, δεν έχουν ακόμη επάνω τους, όπως άλλα προϊόντα, ημερομηνία λήξης.

                                                                                
Πηγή : Ο αναγνώστης