Μελέτα, μα έχε άγρυπνα και ανοιχτά τα μάτια της ψυχής σου στη ζωή...

Δημήτρης Γληνός

Τρίτη 7 Φεβρουαρίου 2017

Charles Dickens , Ο Ζοφερός Οίκος

Λονδίνο. Η γιορτή του Αγίου Μιχαήλ μόλις πέρασε, κι ο Αρχιδικαστής κάθεται στο Λίνκολνς Ιν Χολ. Αμείλικτος καιρός του Νοεμβρίου. Τόση λάσπη στους δρόμους, λες και τα νερά μόλις αποσύρθηκαν από την όψη της γης και δε θα' ταν περίεργο να έβλεπε κανείς ένας Μεγαλόσαυρο, γύρω στα σαράντα πόδια μήκος, να περπατάει βαριά σα γιγάντιο σαμιαμίδι στο Χόλμπορν Χιλ. Ο καπνός κατεβαίνει από τις καμινάδες σχηματίζοντας ένα απαλό μαύρο ψιχάλισμα, οι τουλούπες της αιθάλης είναι μεγάλες σαν ώριμες χιονονιφάδες - που φόρεσαν τα πένθιμά τους, θαρρείς, για το θάνατο του ήλιο. Τα σκυλιά δεν ξεχωρίζουν μέσα στη λάσπη. Τα άλογα είναι σε λίγο καλύτερη μοίρα: πιτσιλισμένα ως τις παρωπίδες τους. Οι πεζοί, βαρύθυμοι όλοι, σπρώχνουν ο ένας τον άλλο με τις ομπρέλες τους, χάνοντας την ισορροπία τους στις γωνιές των δρόμων, όπου δεκάδες χιλιάδες άλλοι πεζοί γλιστρούσαν και παραπατούσαν από την ώρα που ξημέρωσε ( αν ξημέρωσε ποτέ), προσθέτοντας κι άλλα στρώματα στις αμέτρητες κρούστες της λάσπης που κολλούσε πεισματικά σ' αυτά τα σημεία του πεζοδρομίου και συσσωρευόταν ανατοκισμένη.
Ομίχλη παντού. Ομίχλη στο πάνω μέρος του ποταμού, που κυλάει ανάμεσα σε πράσινες νησίδες και λιβάδια· ομίχλη στο κάτω μέρος του ποταμού, που ξεχύνεται μολυσμένος ανάμεσα στα πλοία και στους παράκτιους ρύπους μιας μεγάλης ( και βρόμικης) πόλης. Ομίχλη στα βαλτοτόπια του Έσεξ, ομίχλη στους λόφους του Κεντ. Ομίχλη που χώνεται στις φουφούδες των καρβουνιάρικων· ομίχλη που απλώνεται στα κατάρτια και ταλαντεύεται στα άρμενα των μεγάλων πλοίων· ομίχλη που γέρνει στις κουπαστές πάνω στις μαούνες και στις μικρές βάρκες. Ομίχλη στα μάτια και στους λαιμούς των παραγερασμένων συνταξιούχων του Ναυτικού Νοσοκομείου του Γκρίνουιτς, που ανασαίνουν ασθμαίνοντας καθισμένοι δίπλα στα τζάκια των δωματίων τους· ομίχλη στο σωλήνα και στη γούβα της απογευματινής πίπας του οργισμένου καπετάνιου που είναι χωμένος στην κλειστή καμπίνα του· ομίχλη που τσιμπάει μοχθηρά τα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών του μικρού μούτσου που τουρτουρίζει στο κατάστρωμα. Όσοι τυχαίνει να περνάνε τις γέφυρες, κρυφοκοιτάζουν από τα παραπέτα τον ομιχλώδη ουρανό από κάτω, με την καταχνιά ολόγυρά τους, σα να βρίσκονται μέσα σε αερόστατο, μετέωροι στα πυκνά σύννεφα.
Το φωταέριο ξεπροβάλλει μέσα από την ομίχλη σε σημεία - σημεία των δρόμων, όπως ο αγρότης και ο νεαρός ζευγολάτης θωρούν τον ήλιο από τα υγρά και αφράτα τους χωράφια. Τα πιο πολλά μαγαζιά έχουν ανάψει τα φώτα τους δυό ώρες πριν την ώρα τους - και το φωταέριο μοιάζει να το καταλαβαίνει, γιατί έχει μια όψη ωχρή, απρόθυμη.
Το τσουχτερό απόγευμα είναι πιο τσουχτερό, η πυκνή ομίχλη πιο πυκνή και οι λασπωμένοι δρόμοι πιο λασπωμένοι από ποτέ κοντά σ' εκείνο το γέρικο παλούκι με τη μολυβένια προμετωπίδα, ταιριαστό στολίδι για την είσοδο ενός γέρικου μολυβένιου μνημείου: του Τέμπλ Μπαρ. Και κοντά στο Τέμπλ Μπαρ, στο Λίνκολνς Ιν Χολ, μέσα στην καρδιά της ομίχλης, κάθεται ο Αρχιδικαστής στο Δικαστήριο του Τσάνσερι.
Καμιά ομίχλη δε θα' ναι ποτέ τόσο πυκνή, κανένα τέλμα πιο βαθύ σ' όλο τον ουρανό και τη γη απ' την αβέβαιη  και μπερδεμένη κατάσταση που επικρατεί τη σήμερον στο Δικαστήριο του Τσάνσερι, πιο καταστροφικό κι από παλιότερους εγκληματίες...

Έτσι αρχίζει το συναρπαστικό, ατμοσφαιρικό , μυστηριακό και υποβλητικό μυθιστόρημα του Καρόλου Ντίκενς, Ο Ζοφερός Οίκος. Ογκώδες και πολυεπίπεδο κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα.
Η μεταφράστρια του μυθιστορήματος Κλαίρη Παπαμιχαήλ γράφει στο εισαγωγικό σημείωμα:
" Ο Ζοφερός Οίκος, το ένατο βιβλίο του Καρόλου Ντίκενς, δημοσιεύτηκε σε 20 μηνιαίες συνέχειες, από τον Μάρτιο του 1852 ως το Σεπτέμβριο του 1853, και θεωρείται από τα καλύτερα και πιο ολοκληρωμένα του μυθιστορήματα, με μια πληθώρα κεντρικών και δευτερευόντων χαρακτήρων. Δεν πρόκειται απλώς για ένα σπουδαίο βικτοριανό μυθιστόρημα, έναν σχολιασμό της κοινωνίας και μια σάτιρα του δικαστικού συστήματος. Είναι επίσης ένα ρομάντζο, ένα μελόδραμα, μια από τις πρώτες αστυνομικές ιστορίες στην αγγλική λογοτεχνία, ένα κοινωνικό έπος μεγάλης κλίμακας, καθώς και το πιο ευρηματικό έργο του.
Τα θέματα που πραγματεύεται είναι ο νόμος, η κοινωνική δικαιοσύνη και όλες οι εκφάνσεις μιας διεφθαρμένης κοινωνίας, από την αυταρέσκεια των πολιτικών ως την άστοχη φιλανθρωπία και την κακοποίηση των παιδιών λόγω παραμέλησης, εκμετάλλευσης, ή συναισθηματικής στέρησης· ασχολείται με φεμινιστικά ερωτήματα, με τα προβλήματα των εργαζόμενων μητέρων ή των οικονομικά εξαρτημένων γονέων· μιλάει για την απογοήτευση, την κατάθλιψη, την απόγνωση. Ο Ζοφερός Οίκος είναι ένα κείμενο γεμάτο από τα κακώς κείμενα της Αγγλίας που περιγράφει, καθρεφτίζοντας πιστά την κοινωνική πραγματικότητα της εποχής του Ντίκενς. Το σκάνδαλο του Τσάνσερι, η υγειονομική μεταρρύθμιση, η αναβάθμιση των φτωχών συνοικιών, τα σχολεία για τα ορφανά, ο κλάδος των ντετέκτιβ που μόλις είχε ιδρυθεί στη Μητροπολιτική Αστυνομία, οι δήθεν φιλάνθρωποι, η γυναικεία χειραφέτηση, η κωλυσιεργία του Κοινοβουλίου και της κυβέρνησης - εκπροσωπούνται όλα σε κάποια σκηνή ή μέσα από κάποιον ήρωα, κεντρικό ή δευτερεύοντα.
Η κυρίως πλοκή αφορά τη δικαστική υπόθεση Τζάρννταϊς και Τζάρννταϊς που διαρκεί πολλά χρόνια κι έχει εκτεταμένες επιπτώσεις στη ζωή και στην ψυχική υγεία όλων των ενδιαφερομένων. Η επίθεση του Ντίκενς κατά του δικαστικού συστήματος της χώρας του βασίζεται  εν μέρει στις δικές του εμπειρίες ως δημοσιογράφος στο δικαστήριο του Τσάνσερι(...)
Τον 19ο αιώνα, όπου μαινόταν η μάχη ανάμεσα στο Ρομαντισμό και τον Ωφελιμισμό, την καρδιά και το μυαλό, ο Ντίκενς με το έργο του υπερασπίστηκε και τις δύο πλευρές. Στον Ζοφερό Οίκο υποστηρίζει με ζέση τις πρακτικές μεταρρυθμίσεις, την ανάγκη να καταπολεμηθεί η γραφειοκρατία και να βελτιωθούν οι συνθήκες υγιεινής, στο όνομα της συλλογικής υπευθυνότητας. Από ιστορική άποψη, συμπίπτει με τη μεταρρύθμιση του αγγλικού ποινικού κώδικα, την παρακμή της αριστοκρατικής τάξης και την άνοδο της σύγχρονης αστυνομικής δύναμης στην Αγγλία, η οποία σηματοδοτεί την πιο συντηρητική περίοδο της ανόδου της μεσαίας τάξης και των ελεγχόμενων κοινωνικών μεταρρυθμίσεων - την "εποχή του κεφαλαίου". Πρόκειται για τη μετάβαση της κοινωνικής δύναμης από την άκαρδη και άδικη αριστοκρατική κοινωνία, με τα προνόμια και τη μυστικοπάθειά της, σε έναν πιο δημοκρατικό κόσμο που (ευαγγελίζεται ότι) κυβερνάται από δικαιοφροσύνη και αίσθηση του καθήκοντος..."


Charles Dickens , Ο Ζοφερός Οίκος, τόμοι α-β, εισαγωγή, μετάφραση και σημειώσεις Κλαίρη Παπαμιχαήλ, Gutenberg orbis litere, Αθήνα 2009, α' ανατύπωση

Ο Charles Dickens  ήρθε στον κόσμο μια μέρα σαν τη σημερινή το 1812

Δεν υπάρχουν σχόλια :