"Δωδώνη: ταύτιση και πρώτες ανασκαφές στον ύστερο 19ο αιώνα"

Τις απόψεις που είχαν διατυπωθεί μέχρι σήμερα για την Δωδώνη και το ανασκαφικό έργο σε έναν από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας, ανατρέπει η μελέτη που έκανε ο υποψήφιος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γρηγόρης Μανόπουλος.

Η μελέτη του κ. Μανόπουλου παρουσιάστηκε από τον ίδιο στη Ρώμη, σε Διεθνές Συνέδριο για την Κλασική Αρχαιολογία που διοργάνωσε το Σουηδικό Ινστιτούτο Κλασικών Σπουδών και το πλήρες κείμενο που θα δημοσιευθεί στα πρακτικά του Συνεδρίου είναι σίγουρο ότι θα δώσει το έναυσμα για επιστημονικές και όχι μόνο συζητήσεις.
Η Δωδώνη λοιπόν, μετά από χρόνια, θα επανέλθει στο επίκεντρο του διεθνούς επιστημονικού ενδιαφέροντος, γεγονός εξαιρετικά σημαντικό.

Στην ανακοίνωση που παρουσίασε ο κ. Μανόπουλος, αρχικά, ανέπτυξε διεξοδικά πώς ο Βρετανός αρχιτέκτονας Thomas Donaldson ταύτισε για πρώτη φορά η θέση της αρχαίας Δωδώνης το 1820.

Στο δεύτερο μέρος παρουσίασε, με βάση αθησαύριστα δημοσιεύματα, ένα χρονικό της πρώτης συστηματικής ανασκαφής της Δωδώνης το 1875-1876. Όπως φαίνεται, ο θεωρούμενος πρώτος ανασκαφέας Κωνσταντίνος Καραπάνος απέκτησε το μεγαλύτερο και πιο αξιόλογο μέρος της συλλογής του αγοράζοντάς το από τους Γιαννιώτες πρόκριτους της εποχής Αλκιβιάδη Λιάμπεη και Δαβιτζόν Λεβή. Αυτοί ήταν χρηματοδότες της πρώτης περιόδου της ανασκαφής, που διεξήχθη από τον τότε αρχιμηχανικό του βιλαετίου Ιωαννίνων, τον Πολωνό Σιγισμούνδο Μινέικο.

 Παραθέτουμε σε μετάφραση από την περίληψη της ανακοίνωσης:

«Η μέχρι σήμερα αρχαιολογική έρευνα θεωρούσε ότι ο πρώτος που ταύτισε το χώρο της αρχαίας Δωδώνης ήταν ο Βρετανός Christopher Wordsworth το 1830 και το δημοσίευσε το 1839. Αντίθετα, η πραγματικότητα, όπως προκύπτει από τα νέα στοιχεία που συγκέντρωσε και παρουσίασε ο κ. Μανόπουλος, είναι ότι πρώτος ο Donaldson επισκέφτηκε και ταύτισε το χώρο το 1820 και το δημοσίευσε το 1830. Παρότι αρκετοί ξένοι επιστήμονες γνώριζαν και χρησιμοποιούσαν τα πορίσματα του Donaldson όλο τον 19ο αιώνα, στην Ελλάδα και την Οθωμανική Αυτοκρατορία αυτά δεν ήταν γνωστά, με αποτέλεσμα όταν έγιναν το 1875-1876 οι πρώτες ανασκαφές να μην είναι γνωστό περί ποιας αρχαίας θέσης επρόκειτο.

Το ζήτημα των ανασκαφών του 1875-1876 είναι πιο περίπλοκο. Μέχρι σήμερα πιστευόταν, ότι πρώτος ο Καραπάνος σκέφτηκε να ανασκάψει το χώρο γιατί κατέληξε στο συμπέρασμα ότι εκεί ήταν η Δωδώνη. Σε αυτή του την ανασκαφή συμμετείχε αρχικά ο Μινέικο, αλλά μετά αποχώρησε. Αργότερα ο Καραπάνος έγραψε ότι "κάποιοι", εννοώντας το Μινέικο, έσκαβαν κρυφά κι έκλεβαν, τρόπον τινά, τα ευρήματα. Αυτά ήταν γνωστά μέχρι σήμερα.

Όπως φαίνεται όμως, ο Μινέικο ήταν αυτός που πρώτος σκέφτηκε να ανασκάψει το συγκεκριμένο χώρο, όχι βέβαια επειδή πίστευε ότι εκεί είναι η Δωδώνη, αλλά απλά επειδή τον εντυπωσίασε το μέγεθος του θεάτρου.

Στην αρχή βρήκε χρηματοδότη κάποιον Φουάντ πασά, ο οποίος όμως μετατέθηκε από τα Γιάννενα. Κατόπιν απευθύνθηκε στον Καραπάνο, που τότε ήταν στα Γιάννενα με σκοπό την αγορά γαιών. Δεκαπέντε μέρες, όμως, μετά την έναρξη της ανασκαφής, επειδή τα ευρήματα ήταν πολύ φτωχά, ο Καραπάνος παραιτήθηκε από το εγχείρημα κι έφυγε για την Κωνσταντινούπολη. Τότε ο Μινέικο συνέχισε για δύο μήνες με δικά του έξοδα το ανασκαφικό έργο και πράγματι βρέθηκαν πλούσια ευρήματα. Αυτό κίνησε το ενδιαφέρον του Λιάμπεη και του Λεβή, οι οποίοι ανέλαβαν τα έξοδα και συνεχίστηκε η ανασκαφή για άλλους τρεις μήνες.

Εντωμεταξύ, ο Μινέικο ανακοίνωσε το Δεκέμβριο του 1875 σε λέσχη των Ιωαννίνων ότι η ανασκαφή αποκάλυψε τη Δωδώνη και σύντομα τα νέα έφτασαν στον Καραπάνο. Τότε αυτός ζήτησε σουλτανική άδεια για να κάνει ο ίδιος τις ανασκαφές και να ακυρώσει την άδεια που είχε ο Μινέικο.

Όταν ήρθε ο απεσταλμένος του Καραπάνου οι ανασκαφές συνεχίστηκαν για άλλους τέσσερις μήνες, αλλά και πάλι τα ευρήματα ήταν λιγοστά και όχι τόσο αξιόλογα. Όταν τελικά ο Καραπάνος επέστρεψε στα Γιάννενα, έπεισε τους Λιάμπεη-Λεβή να του πουλήσουν τα ευρήματα και συμφώνησε με το Μινέικο να δημοσιεύσουν μαζί τα πορίσματα. Πηγαίνοντας όμως στο Παρίσι και κάνοντας δημοσιεύσεις και ανακοινώσεις ο Καραπάνος παρουσίασε την εικόνα που λίγο πολύ επικρατούσε μέχρι σήμερα.»

Η μελέτη του κ. Μανόπουλου και η ανακοίνωσή της που έγινε στη Ρώμη έρχεται να αποκαταστήσει την ιστορική πραγματικότητα και να προσθέσει πολλά στοιχεία για τη διαδρομή του ανασκαφικού έργου στη Δωδώνη τα οποία ήταν άγνωστα μέχρι σήμερα.

«Η ιστορία αλλά και κάθε επιστήμη πρέπει να περιγράφει την πραγματικότητα και να αποδίδει τα εύσημα σε όσους προηγήθηκαν. Είναι θέμα δεοντολογίας αλλά και η σωστή βάση για την παραπέρα εξέλιξη», σημειώνει ο υποψήφιος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Αναδημοσίευση από epirusPost.gr