Μια φορά και έναν καιρό ...ήταν η Μύρτις (2)

Χιλιάδες χρόνια μετά οι αρχαιολόγοι  το 1994-5, ανέσκαψαν έναν ομαδικό τάφο στην περιοχή του Κεραμεικού, κατά τη διάρκεια των σωστικών ανασκαφών που πραγματοποιούνταν όταν κατασκευαζόταν το Μετρό στην Αθήνα .

Αεροφωτογραφία της περιοχής του Κεραμεικού, με τον αρχαιολογικό χώρο αυτού (αριστερά) και το νεκροταφείο του (πάνω δεξιά).

 Αρχαιολόγος είναι η Έφη Μπαζιωτοπούλου-Βαλαβάνη .  Σύμφωνα με την εκτίμησή της οι πρώτες ταφές έγιναν ακανόνιστα αλλά με σχετική ευρυχωρία, σε μια προσπάθεια εκμετάλλευσης του σχεδόν κυκλικού χώρου του ορύγματος.

 

Το σχέδιο της πρώτης ομαδικής ταφής

«Ανάμεσα στους πρώτους νεκρούς έριξαν και λίγα κτερίσματα. Κατά τόπους και όπου έκριναν αναγκαίο, πετούσαν και μερικές φτυαριές χώματος, τουλάχιστον στην αρχή» ανέφερε η αρχαιολόγος

 

Αγγεία της ομαδικής ταφής.

Αργότερα, όπως τόνισε, οι ταφές πυκνώνουν και ο χώρος μεταξύ των νεκρών μειώνεται, έτσι ώστε να κερδίζεται χώρος για όσο το δυνατόν περισσότερους νεκρούς.

«Σε αυτήν τη φάση θάβουν και παιδιά, ενώ στα οκτώ βρέφη προσφέρουν ιδιαίτερη μέριμνα και τα τοποθετούν σε ξεχωριστές θήκες, σαν να πρέπει να τα προστατεύσουν από αυτή καθαυτή τη χύδην ταφή» υπογράμμισε η κ. Μπαζιωτοπούλου-Βαλαβάνη, σημειώνοντας πως «μερικοί στο τέλος ήταν θαμμένοι ακόμη και σε επικλινή στάση, σχεδόν ανορθωμένοι».

Στον τάφο αυτό ήταν θαμμένα γύρω στα 150 άτομα, ενήλικες και παιδιά, που είχαν πεθάνει από τον λοιμό που έπληξε την Αθήνα από το 430 έως το 426π.Χ., δηλ. στα πρώτα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου.
 Ανάμεσα στους νεκρούς του τάφου υπήρχε και το κρανίο ενός μικρού κοριτσιού, 11 χρονών περίπου. 

To κρανίο ήταν σε πολύ καλή κατάσταση. Η κάτω γνάθος διατηρημένη και η μόνιμη οδοντοφυΐα συνυπάρχει με τη νεογιλή. Αυτά τα στοιχεία έδωσαν την ιδέα  στον επ. καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Μανώλη Παπαγρηγοράκη  να αναπλαστεί το κεφάλι  του κοριτσιού. Η ερευνητική ομάδα τη βάφτισε με το όνομα Μύρτις, «ένα δισύλλαβο και εύηχο όνομα, που υπάρχει ακόμα με διαφορετική κατάληξη».

Για την ανάπλαση του προσώπου δημιουργήθηκε πιστό αντίγραφο του κρανίου, που στάλθηκε στον γλύπτη κ. Όσκαρ Νίλσον, ο οποίος και έδωσε στο πρόσωπο την τελική του μορφή. 

 " Η Μύρτις πέθανε από τυφοειδή πυρετό.
Από τυφοειδή πυρετό πεθαίνουν και σήμερα, 2.500 χρόνια μετά, πεντακόσιες έως επτακόσιες χιλιάδες άτομα το χρόνο. Σχεδόν εννέα εκατομμύρια παιδιά κάτω των πέντε ετών, χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους από τυφοειδή πυρετό και άλλες νόσους που είναι δυνατόν να προληφθούν και να θεραπευτούν.
Η Μύρτις δεν βρίσκεται πια μόνο «πρόσωπο με πρόσωπο με το παρελθόν», αλλά και πρόσωπο με πρόσωπο με το μέλλον της ανθρωπότητας." (Η Μύρτις φίλη του ΟΗΕ)

Η Μύρτις υπήρξε ένα παιδί θύμα του λοιμού και θύμα του πολέμου. Χιλιάδες παιδιά σε όλο τον κόσμο βρίσκονται στην ίδια θέση σήμερα. Ας ακούσουμε τη φωνή της και ας αγωνιστούμε να φτιάξουμε έναν καλύτερο κόσμο:

«Ο θάνατός μου ήταν αναπόφευκτος. Τον 5ο αιώνα π.Χ. δεν είχαμε ούτε τη γνώση ούτε τα μέσα για την καταπολέμηση θανατηφόρων ασθενειών. Όμως εσείς, οι άνθρωποι του 21ου αιώνα, δεν έχετε καμία δικαιολογία. Διαθέτετε όλα τα απαραίτητα μέσα και πόρους για να σώσετε τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων, εκατομμυρίων παιδιών που όπως εγώ πεθαίνουν από αρρώστιες οι οποίες μπορούν να προληφθούν και να θεραπευτούν.

2.500 χρόνια μετά το θάνατό μου, ελπίζω ότι το μήνυμά μου θα επηρεάσει και θα εμπνεύσει περισσότερους ανθρώπους να εργαστούν και να κάνουν πραγματικότητα τους “Στόχους της Χιλιετίας της Ανάπτυξης”. Ακούστε με! Ξέρω τι λέω. Μην ξεχνάτε ότι είμαι πολύ μεγαλύτερη και ως εκ τούτου πιο σοφή από εσάς.» 

Πηγές:
Μύρτις
Αρχαία Αθήνα
Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού
Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού
Θουκυδίδης Ιστορίαι, βιβλίο Β΄, 48-55 , Εκδόσεις Επικαιρότητα , Αθήνα 2002
 Victor Davis Hanson, Πελοποννησιακός Πόλεμος, Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα 2007

  Το πρώτο μέρος εδώ