Η πρώτη εργατική νομοθεσία της Ελλάδας

  Τα παλιά και κατεδαφιζόμενα σπίτια πολλές φορές κρύβουν μικρούς θησαυρούς. Εκτός από διάφορα παλιά πράγματα που οι ιδιοκτήτες ή οι κληρονόμοι πετούν χωρίς ίχνος ευαισθησίας για τη συναισθηματική αξία των αντικειμένων, υπάρχουν και τα παλιά βιβλία.
   Πριν μερικά χρόνια έτυχε να έλθει στο σπίτι ένα ξύλινο μπαουλάκι γεμάτο παλιά βιβλία. Ανοίγοντάς το βρέθηκα μπροστά σε μια μικρή έκπληξη. Πολλά βιβλία μικρά και μεγάλα, άλλα κιτρινισμένα , άλλα διαλυμένα και άλλα σε αρκετά καλή κατάσταση. Εκδόσεις από  τις αρχές του 20ου αι. Λογοτεχνικά, ιστορικά, ανάτυπα ιστορικών συμφωνιών,φυλλάδια, μικρές μπροσούρες, τεύχη εγκυκλοπαιδειών, μυθιστορήματα σε συνέχειες .Το πιο συγκινητικό είναι ότι σε ορισμένα από αυτά υπάρχουν  προσωπικές αφιερώσεις γραμμένες με ωραία  γράμματα.
Τα ξεφύλισα όλα με τη σειρά.  Λατρεύω τα παλιά βιβλία και κυρίως αυτά που έχουν πάνω τους τα σημάδια των ανθρώπινων χεριών και που το λεπτό κιτρινισμένο και φθαρμένο χαρτί τους  απελευθερώνει το άρωμα μιας άλλης εποχής.
   Θυμήθηκα λοιπόν ότι ανάμεσα σε αυτά τα βιβλία είχα εντοπίσει ένα βιβλιαράκι ή μάλλον ένα φυλλάδιο με τον τίτλο

         Η εργατική νομοθεσία στης Ελλάδος

       υπό Σπύρου Ι. Θεοδωρόπουλου,

δικηγόρου, νομ. συμβούλου του Εργατικού Κέντρου Αθηνών, μέλους του Ανωτάτ. Συμβουλ.Εργασίας,

τέως βουλευτού της Διπλής Βουλής

Αυτό το φυλλάδιο(μικρό μέγεθος , 56 σελίδες) έχει τον αρ. 1 της Εργατικής Βιβλιοθήκης , που εξέδωσε το Εργατικό Κέντρο Αθηνών τον Ιανουάριο του 1912 και αποτελεί την πρώτη εργατική νομοθεσία που ψήφισε η Αναθεωρητική Βουλή του 1911.

" Κάθε τι το οποίον ψηφίζετε υπέρ του εργάτου, δεν είνε παροχή, είν' επιστροφή, είνε μερική πληρωμή απέναντι χρέους ολικού προς αυτόν ` όσα και αν παραχωρήση εις τον εργάτην η Πολιτεία, ποτέ δεν θα κατορθώση να του επιστρέψη ό,τι του οφείλει - έως ότου, ωργανωμένος και δυνατός, θα πάρη οπίσω το όλον το οποίο του ανήκει." ( Βιβιάνι, υπουργός της Εργασίας εις την Γαλλίαν, από το βήμα της Βουλής, εις την ψήφισιν του νομοσχεδίου περί συντάξεως των εργατών)

Το κείμενο αυτό βρίσκεται στη δεύτερη σελίδα. Μετά από αυτό ακολουθεί ο πρόλογος του συγγραφέα  με τον τίτλο

  Προς τους εργάτας

    " Προ ολίγων ακόμη ετών εφαντάζοντο κ' επίστευαν, ότι η Πολιτεία μόνον σκοπόν έχει να προστατεύη τα σύνορά της και να φυλάγη των πολιτών τας περιουσίας  και να τιμωρή τας αδικίας, και η Επιστήμη, που ευρήκεν αυτήν την αντίληψιν περί Πολιτείας, την εχαρακτήρισε με το στόμα του Στούαρτ - Μιλ, ως Πολιτείαν - Φύλακα.

     Αλλά η οργάνωσις των εργατών και η δημιουργία συνειδήσεως κοινωνικών τάξεων χωριστών, από το εν μέρος - η νέα επιστήμη, η Κοινωνικοοικονομική, από το άλλο, μετέστρεψαν τον δρόμον της Πολιτείας, και την υπεχρέωσαν, μαζή με τάλλα έργα της, να λαμβάνη φροντίδα δια τα μέλη της, και ίδίως δι'όσα απ'αυτά είνε αδυνατώτερα οικονομικώς, να τα προστατεύη εναντίον της πιέσεως  και της εκμεταλλεύσεως των οικονομικώς ισχυροτέρων και να προλαμβάνη, όσον ειμπορεί, τας αδικίας, δια να μην ευρίσκεται εις την ανάγκην να τας τιμωρή, αφού γίνουν.

      Και αυτήν την νέαν Πολιτείαν την ωνόμασαν Πολιτείαν - Πρόνοιαν[...]

[...] εδημιουργήθη η λεγομένη Κοινωνική Νομοθεσία, η οποία στηρίζεται εις την αρχήν της Κοινωνικής Αλληλεγγύης` κατά την αρχήν αυτήν , η Πολιτεία έχει καθήκον να εξοφλή το χρέος της Κοινωνίας προς όλους τους αδυνάτους, δηλαδή τας γυναίκας, τα παιδιά, τους ανικάνους δι' εργασίαν, τους γέροντας, τους όχι εξ αιτίας των ανέργους εργάτας, τους ασθενείς` και διά να πραγματοποιηθή η αρχή αυτή, επλάσθη η Κοινωνική Νομοθεσία.

        Μέρος της νομοθεσίας αυτής είνε η Εργατική Νομοθεσία, η οποία στηρίζεται εις την αρχήν, ότι η Πολιτεία έχει και δικαίωμα και  καθήκον να επεμβαίνη εις τον διακανονισμόν των ζητημάτων της Εργασίας και να προστατεύη τον εργάτην από την πίεσιν  του εργοδότου, να κτυπά την Κοινωνικήν Αδικίαν και να περιορίζη την εκμετάλλευσιν ανθρώπου από άνθρωπον, η οποία είνε και αντικοινωνική κ' εξευτελιστική της ανθρωπίνης αξιότητος.

         Η Εργατική Νομοθεσία κανονίζει την εργασίαν των εργατών της βιομηχανίας, της γης και του εμπορίου και φροντίζει δια την υγείαν των, δια την πνευματικήν και ηθικήν καλλιτέρευσιν των, δια την επαγγελματικήν των μόρφωσιν, δια το ημερομίσθιον των, δια την κατοικίαν των, δια το γήρας των, δια τα ατυχήματα, τα οποία παθαίνουν εις την εργασίαν.[...]

   [...]  Η Εργατική Νομοθεσία είνε αποτέλεσμα κ' έργον της οργανώσεως των εργατών, κατά το πλείστον` οι εργάται, με την δύναμιν της ενώσεως των και με την πολιτικήν των δράσιν, κ' εκτός των Βουλών κ' εντός αυτών, με τους αντιπροσώπους των βουλευτάς, εξηνάγκασαν τας Βουλάς να ψηφίσουν νόμους.

       Η Εργατική Νομοθεσία αποτελεί έμμεσον αναγνώρισιν από το σημερινόν αστικόν Κράτος του επιστημονικού δόγματος, ότι πρέπει να παύση ο ελεύθερος οικονομικός ανταγωνισμός` διότι τι άλλο κάμνουν οι εργατικοί νόμοι, παρά να περιορίζουν, έστω και κατά μέρος, έστω και όχι απ' ευθείας, τον ελεύθερον ανταγωνισμόν;[...]

  [...]  Όταν εκηρύχθη η επανάστασις  της 15 Αυγούστου 1909, τα εργατικά σωματεία εξύπνησαν από τον ύπνον, εσήκωσαν την επαναστατικήν σημαίαν κ' εζήτησαν νομοθετικάς μεταρρυθμίσεις `

 η " Αδελφότης των Τυπογράφων" Αθηνών μάλιστα εζήτησε με ψήφισμα της  " την  σύνταξιν εργατικής νομοθεσίας τεινούσης εις βελτίωσιν της υγιεινής, της ηθικής και της οικονομικής καταστάσεως των εργαζομένων τάξεων".

        Και κατωρθώθη τότε να νομοθετηθή μόνον η Κυριακή Αργία, την οποίαν επί έτη αγωνίζετο να καθιερώση ο Σύλλογος των Εμποροϋπαλλήλων Αθηνών, κ' εψηφίσθη ο νόμος... της  7ης Δεκεμβρίου 1910, μεταρρυθμισθείς έπειτα.

        Τον Μάρτιον του 1910 ιδρύετο το " Εργατικόν Κέντρον Αθηνών", το οποίον εις τον οργανισμόν του ανέγραφε " την επιδίωξιν της ψηφίσεως νομοθεσίας προς προστασίαν των Ελλήνων εργατών".

       Την 25 Νοεμβρίου 1910 το Ε.Κ.Α εις προκήρυξιν του προς τους εργάτας Αττικής και Βοιωτίας υπέρ της υποψηφιότητος του γράφοντος, διεκήρυξε την ανάγκην ψηφίσεως εργατικών νόμων.

       Το ίδιον καιρόν ο πρωθυπουργός και αρχηγός του κόμματος των Φιλελευθέρων κ. Ελευθέριος Βενιζέλος διεκήρυττεν επίσης εν Θεσσαλία την επείγουσαν ανάγκην της ψηφίσεως νόμων προστατευτικών των εργατών, και ανέγραφεν εις το πρόγραμμά του  την Εργατικήν Νομοθεσίαν, δια πρώτην φοράν εις τον τόπον μας.

      Τον Απρίλιον του 1911 το Ε.Κ.Α υπέβαλε μακρόν και λεπτομερές υπόμνημα προς τη Διπλήν Βουλήν, γραμμένον από τον συντάκτην των γραμμών αυτών, με βάσιν πενήντα περίπου υπομνήματα των εργατικών σωματείων της Ελλάδος, τα οποία υπεβλήθησαν εις το Ε.Κ.Α. Εις το υπόμνημα αυτό εξηγείτο καθαρά η ανάγκη της νομοθετικής προστασίας των εργατών κ' εζητείτο η ψήφισις της πρώτης σειράς των εργατικών νόμων από την Διπλήν Βουλήν.

       Και η Διπλή Βουλή εψήφισε τους νόμους που δημοσιεύονται εις το φυλλάδιον αυτό, και οι οποίοι είνε η αρχή της Εργατικής Νομοθεσίας της Ελλάδος` δια να συμπληρωθή η νομοθεσία αυτή χρειάζεται βέβαια καιρός κ' εργασία.

      Οι Νόμοι αυτοί είνε προωρισμένοι να καλλιτερεύσουν σημαντικά την κατάστασιν των εργατών, αρκεί οι εργάται να είνε άγρυπνοι φρουροί των.

       Ο Μαρξ , ο ιδρυτής του Σοσιαλισμού, γράφοντας κάπου δια την νομοθεσίαν περί βιομηχανικών εργοστασίων, ισχυρίζεται, ότι  " η νομοθεσία αυτή, μολονότι είναι καρπός της μεγάλης βιομηχανίας, δημιουργείται από την πίεσιν των εργατικών τάξεων - αλλά η Κοινωνική Νομοθεσία, η οποία δημιουργείται, προτού η εργατική τάξις ωριμάση και λάβη συνείδησιν του εαυτού της, δηλαδή προτού καταλάβη την ανάγκην της νομοθεσίας αυτής , ή είνε επιζήμια, ή μένει χαρτί άγραφο."

       Είνε, αληθινά, μάταιον να περιμένωμεν από το Κράτος να καλλιτερεύση την οικονομικήν κατάστασιν των εργατών, εάν πρώτα αυτοί οι ίδιοι οι εργάται δεν συναισθανθούν την ανάγκην της δια του νόμου εγγυήσεως της καλλιτερεύσεως..."

Και στον Επίλογο :

  "  Ο εργάτης που θέλει να καλλιτερεύση την κατάστασιν του έχει καθήκον και απέναντι των ομοτέχνων του και απέναντι των όλων εργατών να οργανωθή.

     Ανοργάνωτος εργάτης θα ειπή άχρηστος και αφιλότιμος εργάτης.

     Κάθε εργάτης πρέπει να ανήκη εις το σωματείον της τέχνης του. Εάν δεν υπάρχει σωματείον εις την πόλιν του, ν' αποταθή εις άλλον εργατικόν σωματείον, να ζητήση οδηγίας. Αν είνε εργάτης Αθηναίος, ν'αποταθή εις το " Εργατικόν Κέντρον Αθηνών" και να εγγραφή εις τον " Εργατικόν Σύνδεσμον η Αλληλεγγύη"` όταν συναχθούν 25 εργάται ομότεχνοι εις την "Αλληλεγγύην" διοργανώνονται εις ιδιαίτερον σωματείον.

     Τα εργατικά σωματεία κάθε πόλεως, πρέπει ν' αποτελέσουν Εργατικά Κέντρα.

     Τα ομότεχνα εργατικά σωματεία όλων των πόλεων πρέπει ν' αποτελέσουν Συνασπισμούς μ'έδραν τας Αθήνας.

     Όλα τα εργατικά σωματεία και τα Εργατικά Κέντρα και οι Συανασπισμοί πρέπει να καταταχθούν εις την κεντρικήν δύναμιν της " Πανελληνίου Εργατικής Ομοσπονδίας" η οποία εδρεύει εις το " Εργατικόν Κέντρον Αθηνών".

     Μόνον με αυτήν την οργάνωσιν οι εργάται θ' αποτελέσουν την δύναμιν και την ενότητα που χρειάζονται, δια να επιτύχουν την καλλιτέρευσίν των και την συμπλήρωσιν της Εργατικής Νομοθεσίας."

   Στις υπόλοιπες σελίδες αναφέρονται πρώτα η περίληψη του κάθε νόμου και στη συνέχεια αναλυτικά το περιεχόμενο των νόμων που η Βουλή ψήφισε.

Ο βαθμός εφαρμογής αυτών των νόμων είναι βεβαίως ένα μεγάλο θέμα σε συνδυασμό πάντα με το βαθμό ανάπτυξης του εργατικού κινήματος της εποχής και τις επικρατούσες πολιτικές συνθήκες.

Σημ.: Διατήρησα την ορθογραφία του κειμένου