" Αρκετά εργατικά τραγούδια είδαν το φως της δημοσιότητας και στις επαρχίες( Κέρκυρα, Σύρα, Βόλος κ.λ.π.). Οι στιχουργοί ήταν νέοι που εκδηλώνανε τη συμπάθεια τους και τον ενθουσιασμό τους για τον εργάτη και τους αγώνες του με ωραίους και συγκινητικούς στίχους. Αναφέρουμε τους πιο γνωστούς απ' αυτούς τους νέους ποιητές. Είναι οι Εφτανησιώτες Γεράσιμος Σπαταλάς και Σπύρος Νικοκάβουρας κι ο Βολιώτης Τάκης Οικονομάκης, που τα κατοπινά χρόνια ως το θάνατό του , ήταν διευθυντής της τοπικής εφημερίδας Θεσσαλία . Ο τελευταίος δημοσίεψε πολλά τραγούδια με σοσιαλιστική πνοή` απ ' αυτά ξεχωρίζουμε την " Πρωτομαγιά", που πρωτοδημοσιεύτηκε την πρωτομαγιά του 1910 στον Εργάτη του Βόλου.
Το εργατικό κίνημα δεν επηρέασε μονάχα τη διανόηση της ελεύθερης Ελλάδας. Και στην Πόλη και στην Αλεξάντρεια και στη Σμύρνη αρκετοί νέοι, διανοούμενοι, πεζογράφοι, και ποιητές αγαπήσανε την εργατιά και τους αγώνες της . Τόσο στον Εργάτη της Πόλης, όσο και στον Εργάτη της Σμύρνης, δημοσιεύτηκαν εργατικά τραγούδια, ενώ στα περιοδικά της Αλεξάντρειας Νέα Ζωή και Γράμματα (1914-1916), απ' αφορμή το βιβλίο του Γ.Σκληρού Το κοινωνικό μας ζήτημα, γινόταν μεγάλη συζήτηση με διαλέξεις και άρθρα για το σοσιαλισμό και την πάλη των τάξεων. Ο Σκληρός με διαλέξεις και άρθρα εκλαΐκευσε τη μέθοδο του ιστορικού υλισμού, παρερμηνεύοντας όμως πολλές φορές τη μαρξιστική θεωρία. Ενάντια του ξεσπάθωσε όλη η πνευματική αντίδραση της Αλεξάντρειας, μ' επικεφαλής το Δ. Ζαχαριάδη. Στα μετόπισθεν της αντίδρασης αυτής καιροφυλαχτούσε κι ο ποιητής Καβάφης. Ύστερα από το 1918 το δρόμο του αλεξανδρινού Ζαχαριάδη τον ακολούθησε ο Φ ώ τ ο ς Π ο λ ί της. Ο παλιός αυτός "σοσιαλιστής", όταν γύρισε στην Ελλάδα, έγινε το πρωτοπαλλήκαρο της ντόπιας πνευματικής αντίδρασης.
Η αλήθεια είναι πως ο Φώτος Πολίτης δεν ήταν μοναδικό φαινόμενο. Σιγά σιγά, όσο το εργατικό κίνημα δυνάμωνε κι έπαιρνε ολοένα και περισσότερο ταξικό περιεχόμενο, από τους προοδευτικούς στοχαστές που αναφέραμε πιο πάνω, άλλοι κρατήσανε μια συναισθηματική ιδεολογική - επαφή με τις λαϊκές μάζες, άλλοι δείξανε στάση ουδέτερη ή αδιαφορία κι άλλοι πέρασαν στην αντίδραση. Κάμποσοι από τους τελευταίους αυτούς κατάντησαν λυσσασμένοι εχθροί των εργατών και της προοδευτικής τους ιδεολογίας.
Το εργατικό κίνημα συνεχίζει την ανοδική του πορεία μέσα σε αδιάκοπους και σκληρούς ταξικούς αγώνες.
Πλάι του, στη θέση των στοχαστών που για τον ένα ή τον άλλον λόγο παραμέρισαν και στάθηκαν αδιάφοροι ή ουδέτεροι και εκείνων που πέρασαν στην αντίδραση κι εκδηλώθηκαν εχθροί της εργατιάς, ήρθαν άλλοι , νέοι στοχαστές, που συμπαραστάθηκαν με το ταλέντο τους, στοργικά κι αποφασιστικά στους αγώνες της εργατικής τάξης.
Ανάμεσα στους τελευταίους αυτούς ξεχωρίζει τιμητικά η φυσιογνωμία ενός μεγάλου πνευματικού ανθρώπου, του ποιητή
Κ ώ σ τ α Β ά ρ ν α λ η.
Χρονικά το πλούσιο, το ώριμο, το πιο δυνατό έργο του Βάρναλη δίνεται ύστερα από τα 1920. Όμως ο μεγάλος νεοέλληνας ποιητής από τα 1919 ξεκόβει από τον ιδεαλισμό κι αγκαλιάζει γεμάτος ορμή τον ιστορικό υλισμό. Απεκεί και πέρα βρίσκει το σωστό δρόμο που τον φωτίζει η Οχτωβριανή Επανάσταση . Ο ποιητής νιώθει ως τα τρίσβαθα της ψυχής του τους καημούς και τους πόθους της μάζας και τους προβάλλει σ' όλα τα έργα του θαρρετά, δυνατά, επαναστατικά. Ισάξιος ο στίχος του με την πρόζα του. Η σάτιραά του είναι καυστική. Μιλάει στην καρδιά της αδικημένης μάζας, τη συγκινεί, την ενθουσιάζει, την ανυψώνει. Μιλάει στην ψυχή του εργάτη, του αναγνωρίζει το Δίκιο, μα και τη Δύναμη να θεμελιώσει τη νέα, την ειρηνική Κοινωνία.
Δίνουμε κάτω δύο κομμάτια από την ποιητική συλλογή Το φως που καίει και μ' αυτά κλείνουμε το τελευταίο μας τούτο κεφάλαιο:
Το τραγούδι του λαού
Ο Λαός
Βουνά, πελάη αντίμαχα και ριζιμιά καστέλια
και των αιμάτων άβυσσοι, των πατρίδων θεμέλια,
η Νια Ζωή τ' αφάνισε και στράτα γίνανε μαβιά,
που την περνά ακατάλυτη τώρα, που ξύπνησε, η σκλαβιά
Ο Γδικιωμός που χύνεται μαζί φωτιά και μπόρα,
ο καταλύτης Καθαρμός, της Πλερωμής η Ώρα
είμαστ' εμείς, που κόψαμε τα που μας δένανε σκοινιά
και την καρδιά ατσαλώσαμε με τη δικιά σου, Οχτρέ , απονιά.
......................................................................................................
Ω, πολιτείες, που καθεμιά κι ολάκερ' οικουμένη,παλάτια και παράδεισοι, παντόγυρα κλεισμένοι,
η πλούσια Γης ολάκερη, τα κόπια μας κλεμμένα ως χτες,
όλα μας ξαναδίνονται με τις αγκάλες ανοιχτές.
Κι η θάλασσα , αφροθάλασσακι απανωσιά και βάθη
με τα καλά που κουβαλεί και τα καλά που πλάθει,
Δευτερομάνα της Ζωής, αντάμ' αγώνας και χαρά,
που δένει όλα τα πέρατα με τα γαλάζια της φτερά,
Στεριά, Θάλασσα κι Άνθρωπος, στοιχεία αιώνια τρία,
αφεντικό δεν έχουνε κι αφεντικού ιστορία!
Ήρθε κι εμάς η αράδα μας για να χαρούμε τα πουλιά,
τη θάλασσα και τα βουνά, τον ήλιο και τη σιγαλιά...
....................................................................
Ο Οδηγητής
Δεν είμ΄ εγώ σπορά της τύχης
ο πλαστουργός της νιας ζωής.
Εγώ ΄μαι τέκνο της ανάγκης
κι ώριμο τέκνο της οργής.
Δεν κατεβαίνω από τα νέφη,
γιατί δε μ΄ έστειλε κανείς
Πατέρας, τάχα παρηγόριαγια σένα,
σκλάβε, που πονείς
.............................
Μέσα στο νου και στην καρδιά μου
αιώνων φουντώσανε ντροπές
και την παλάμη μου αρματώνουν
με φλογισμένες αστραπές
.........................
Δε δίνω λέξεις παρηγόρια,
δίνω μαχαίρι σ΄ ολουνούς.
καθώς το μπήγω μές το χώμα
γίνεται φως, γίνεται νους
..........................
'Οθε περνά,
γκρεμίζει κάτου σαν το βοριά,
σαν το νοτιάόλα τα φονικά ρηγάτα
θεμελιωμένα στην ψεφτιά.
Κ΄ένα στυλώνει κι ανασταίνει,
το ΄να ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ,
ΕΙΡΗΝΗ ! ΕΙΡΗΝΗ !
ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΠΑΝΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΦΙΛΙΑΣ.
( Γιάνη Κορδάτου, Ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος, με βάση άγνωστες πηγές και ανέκδοτα αρχεία, Ζ΄έκδοση, Μπουκουμάνης, 1972)
Το εργατικό κίνημα δεν επηρέασε μονάχα τη διανόηση της ελεύθερης Ελλάδας. Και στην Πόλη και στην Αλεξάντρεια και στη Σμύρνη αρκετοί νέοι, διανοούμενοι, πεζογράφοι, και ποιητές αγαπήσανε την εργατιά και τους αγώνες της . Τόσο στον Εργάτη της Πόλης, όσο και στον Εργάτη της Σμύρνης, δημοσιεύτηκαν εργατικά τραγούδια, ενώ στα περιοδικά της Αλεξάντρειας Νέα Ζωή και Γράμματα (1914-1916), απ' αφορμή το βιβλίο του Γ.Σκληρού Το κοινωνικό μας ζήτημα, γινόταν μεγάλη συζήτηση με διαλέξεις και άρθρα για το σοσιαλισμό και την πάλη των τάξεων. Ο Σκληρός με διαλέξεις και άρθρα εκλαΐκευσε τη μέθοδο του ιστορικού υλισμού, παρερμηνεύοντας όμως πολλές φορές τη μαρξιστική θεωρία. Ενάντια του ξεσπάθωσε όλη η πνευματική αντίδραση της Αλεξάντρειας, μ' επικεφαλής το Δ. Ζαχαριάδη. Στα μετόπισθεν της αντίδρασης αυτής καιροφυλαχτούσε κι ο ποιητής Καβάφης. Ύστερα από το 1918 το δρόμο του αλεξανδρινού Ζαχαριάδη τον ακολούθησε ο Φ ώ τ ο ς Π ο λ ί της. Ο παλιός αυτός "σοσιαλιστής", όταν γύρισε στην Ελλάδα, έγινε το πρωτοπαλλήκαρο της ντόπιας πνευματικής αντίδρασης.
Η αλήθεια είναι πως ο Φώτος Πολίτης δεν ήταν μοναδικό φαινόμενο. Σιγά σιγά, όσο το εργατικό κίνημα δυνάμωνε κι έπαιρνε ολοένα και περισσότερο ταξικό περιεχόμενο, από τους προοδευτικούς στοχαστές που αναφέραμε πιο πάνω, άλλοι κρατήσανε μια συναισθηματική ιδεολογική - επαφή με τις λαϊκές μάζες, άλλοι δείξανε στάση ουδέτερη ή αδιαφορία κι άλλοι πέρασαν στην αντίδραση. Κάμποσοι από τους τελευταίους αυτούς κατάντησαν λυσσασμένοι εχθροί των εργατών και της προοδευτικής τους ιδεολογίας.
Το εργατικό κίνημα συνεχίζει την ανοδική του πορεία μέσα σε αδιάκοπους και σκληρούς ταξικούς αγώνες.
Πλάι του, στη θέση των στοχαστών που για τον ένα ή τον άλλον λόγο παραμέρισαν και στάθηκαν αδιάφοροι ή ουδέτεροι και εκείνων που πέρασαν στην αντίδραση κι εκδηλώθηκαν εχθροί της εργατιάς, ήρθαν άλλοι , νέοι στοχαστές, που συμπαραστάθηκαν με το ταλέντο τους, στοργικά κι αποφασιστικά στους αγώνες της εργατικής τάξης.
Ανάμεσα στους τελευταίους αυτούς ξεχωρίζει τιμητικά η φυσιογνωμία ενός μεγάλου πνευματικού ανθρώπου, του ποιητή
Κ ώ σ τ α Β ά ρ ν α λ η.
Χρονικά το πλούσιο, το ώριμο, το πιο δυνατό έργο του Βάρναλη δίνεται ύστερα από τα 1920. Όμως ο μεγάλος νεοέλληνας ποιητής από τα 1919 ξεκόβει από τον ιδεαλισμό κι αγκαλιάζει γεμάτος ορμή τον ιστορικό υλισμό. Απεκεί και πέρα βρίσκει το σωστό δρόμο που τον φωτίζει η Οχτωβριανή Επανάσταση . Ο ποιητής νιώθει ως τα τρίσβαθα της ψυχής του τους καημούς και τους πόθους της μάζας και τους προβάλλει σ' όλα τα έργα του θαρρετά, δυνατά, επαναστατικά. Ισάξιος ο στίχος του με την πρόζα του. Η σάτιραά του είναι καυστική. Μιλάει στην καρδιά της αδικημένης μάζας, τη συγκινεί, την ενθουσιάζει, την ανυψώνει. Μιλάει στην ψυχή του εργάτη, του αναγνωρίζει το Δίκιο, μα και τη Δύναμη να θεμελιώσει τη νέα, την ειρηνική Κοινωνία.
Δίνουμε κάτω δύο κομμάτια από την ποιητική συλλογή Το φως που καίει και μ' αυτά κλείνουμε το τελευταίο μας τούτο κεφάλαιο:
Το τραγούδι του λαού
Ο Λαός
Βουνά, πελάη αντίμαχα και ριζιμιά καστέλια
και των αιμάτων άβυσσοι, των πατρίδων θεμέλια,
η Νια Ζωή τ' αφάνισε και στράτα γίνανε μαβιά,
που την περνά ακατάλυτη τώρα, που ξύπνησε, η σκλαβιά
Ο Γδικιωμός που χύνεται μαζί φωτιά και μπόρα,
ο καταλύτης Καθαρμός, της Πλερωμής η Ώρα
είμαστ' εμείς, που κόψαμε τα που μας δένανε σκοινιά
και την καρδιά ατσαλώσαμε με τη δικιά σου, Οχτρέ , απονιά.
......................................................................................................
Ω, πολιτείες, που καθεμιά κι ολάκερ' οικουμένη,παλάτια και παράδεισοι, παντόγυρα κλεισμένοι,
η πλούσια Γης ολάκερη, τα κόπια μας κλεμμένα ως χτες,
όλα μας ξαναδίνονται με τις αγκάλες ανοιχτές.
Κι η θάλασσα , αφροθάλασσακι απανωσιά και βάθη
με τα καλά που κουβαλεί και τα καλά που πλάθει,
Δευτερομάνα της Ζωής, αντάμ' αγώνας και χαρά,
που δένει όλα τα πέρατα με τα γαλάζια της φτερά,
Στεριά, Θάλασσα κι Άνθρωπος, στοιχεία αιώνια τρία,
αφεντικό δεν έχουνε κι αφεντικού ιστορία!
Ήρθε κι εμάς η αράδα μας για να χαρούμε τα πουλιά,
τη θάλασσα και τα βουνά, τον ήλιο και τη σιγαλιά...
....................................................................
Ο Οδηγητής
Δεν είμ΄ εγώ σπορά της τύχης
ο πλαστουργός της νιας ζωής.
Εγώ ΄μαι τέκνο της ανάγκης
κι ώριμο τέκνο της οργής.
Δεν κατεβαίνω από τα νέφη,
γιατί δε μ΄ έστειλε κανείς
Πατέρας, τάχα παρηγόριαγια σένα,
σκλάβε, που πονείς
.............................
Μέσα στο νου και στην καρδιά μου
αιώνων φουντώσανε ντροπές
και την παλάμη μου αρματώνουν
με φλογισμένες αστραπές
.........................
Δε δίνω λέξεις παρηγόρια,
δίνω μαχαίρι σ΄ ολουνούς.
καθώς το μπήγω μές το χώμα
γίνεται φως, γίνεται νους
..........................
'Οθε περνά,
γκρεμίζει κάτου σαν το βοριά,
σαν το νοτιάόλα τα φονικά ρηγάτα
θεμελιωμένα στην ψεφτιά.
Κ΄ένα στυλώνει κι ανασταίνει,
το ΄να ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ,
ΕΙΡΗΝΗ ! ΕΙΡΗΝΗ !
ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΠΑΝΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΦΙΛΙΑΣ.
( Γιάνη Κορδάτου, Ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος, με βάση άγνωστες πηγές και ανέκδοτα αρχεία, Ζ΄έκδοση, Μπουκουμάνης, 1972)
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου