Μελέτα, μα έχε άγρυπνα και ανοιχτά τα μάτια της ψυχής σου στη ζωή...

Δημήτρης Γληνός

Δευτέρα 21 Μαΐου 2012

Για την πολιτισμική διαφορετικότητα

     Παγκόσμια Ημέρα Πολιτισμικής Διαφορετικότητας η σημερινή. Δεν γνώριζα ότι υπάρχει τέτοια μέρα, το άκουσα το πρωί στο ραδιόφωνο.Διάφορες σκόρπιες σκέψεις πολιορκούν το μυαλό μου.

     Άλλη μια παγκόσμια μέρα για να απενοχοποιηθεί ο δυτικός πολιτισμός για τα συσσωρευμένα πολιτισμικά και άλλα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας,καθιερώνοντας μια μέρα για την πολιτισμική διαφορετικότητα και προωθώντας την οργάνωση εκδηλώσεων για να γνωρίσουμε στοιχεία διαφορετικά του παγκόσμιου πολιτισμού και μέσω αυτών να καλλιεργήσουμε το διάλογο και την ανάπτυξη.

       Πολύ ειρωνικό και συνάμα τραγικό μου ακούγεται αυτό. Τους διαφορετικούς πολιτισμούς ποιων λαών να γνωρίσουμε; Αυτούς που φρόντισαν οι δυτικοί , θεωρώντας τους εαυτούς τους ανώτερους, να σφαγιάσουν , να εξαφανίσουν ή να μετατρέψουν σε ανδράποδα υποχρεωμένα να ζουν σε απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες;. Με ποιους λαούς και ποιους πολιτισμούς να συνομιλήσουμε τώρα πια; Τι αυθεντικό έχει απομείνει από αυτούς (όσοι διασώθηκαν από τη σφαγή) που δεν μετατράπηκε σε ατραξιόν προς τέρψη των τουριστών που επισκέπτονται τις περιοχές τους; Και σε ποια ανάπτυξη αναφέρονται, όταν η φτώχεια, η εκμετάλλευση, ο αναλφαβητισμός, οι αρρώστιες, οι πόλεμοι, οι δικτατορίες είναι κυρίαρχα χαρακτηριστικά των χωρών αυτών; Πρώτα οι μεγάλες και πλούσιες δυτικές  χώρες κατέστρεψαν ό,τι δημιουργικό στοιχείο υπήρχε από τον πολιτισμό και την ιδιαίτερη φυσιογνωμία των διαφόρων λαών και μετά καθιερώνουν παγκόσμιες ημέρες δήθεν για να προωθηθεί η διαφορετικότητα μέσα σε ένα σύστημα παγκόσμιου πολιτισμού που το κύριο χαρακτηριστικό του είναι η μαζοποίηση και η αποπροσωποποίηση των πάντων.

    Πολύ γραφική αντίληψη, για να ξεμπερδεύουμε με τους πρωτόγονους , τους απολίτιστους, τους κανίβαλους.

       Δεν χρειάζεται να πάμε πολύ μακρυά για να διαπιστώσουμε αν υπάρχει σεβασμός στην πολιτισμική διαφορετικότητα του άλλου. Μια ματιά στον τόπο μας αρκεί. Ποιος σέβεται τον άνθρωπο με τη διαφορετική κουλτούρα, τη διαφορετική θρησκεία, τη διαφορετική γλώσσα; Τους χαρακτηρισμούς μόνο που χρησιμοποιούνται αν μαζέψουμε, θα βγάλουμε σπουδαία συμπεράσματα  για το πώς εννοούμε το σεβασμό στο διαφορετικό. Θεωρούμε ότι εμείς είμαστε οι ανώτεροι , οι μορφωμένοι , οι πολιτισμένοι και όλοι οι άλλοι είναι οι απολίτιστοι, οι "βάρβαροι", που πρέπει οπωσδήποτε να τους μεταμορφώσουμε σε ομοίους μας.
       Πόσες και πόσες περιπτώσεις καθημερινού πολιτισμικού ρατσισμού δεν συναντάμε. Είναι τόσα πολλά τα  στερεότυπα και οι προκαταλήψεις που καλλιεργούνται από την παιδική ηλικία και διαιωνίζονται από γενιά σε γενιά.. Πώς και με ποιο τρόπο να πείσεις τον άλλο ότι δεν υπάρχουν ανώτεροι και κατώτεροι πολιτισμοί, αλλά διαφορετικοί που αναπτύχθηκαν σε διαφορετικές γεωγραφικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες , όταν θεωρεί ότι ανήκει στη περιούσια φυλή  και ότι μόνο ο δικός του πολιτισμός αξίζει και γι΄αυτό πρέπει να επιβληθεί στους άλλους είτε με το καλό είτε με τη βία.

     Σκεπτόμενη αυτά, θυμήθηκα ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, που είχα διαβάσει πριν από αρκετά χρόνια, γραμμένο ως ταξιδιωτική εμπειρία με διάσπαρτους φιλοσοφικούς στοχασμούς και παρατηρήσεις ενός μεγάλου ανθρωπολόγου και ερευνητή , του Claude Levi- Strauss. Θλιβεροί Τροπικοί ο τίτλος του.
       Επίκαιρος όσο ποτέ:
"[..] Ο μεγάλος μας Δυτικός πολιτισμός, που δημιούργησε τα θαύματα που χαιρόμαστε, δεν τα έφτιαξε βέβαια χωρίς να αφήσει ίχνη. Η τάξη και η αρμονία του Δυτικού κόσμου, η τεράστια επιτυχία του έργου του στο οποίο αφομοιώνονται αρχιτεκτονικές μιας άγνωστης πολυπλοκότητας, απαιτούν την εξάλειψη μιας τεράστιας μάζας από βλαβερά υποπροϊόντα από τα οποία η γη μας έχει σήμερα μολυνθεί. Αυτό που πάνω απ' όλα μού δείχνετε, ταξίδια, είναι η δικιά μας βρωμιά ριγμένη στο πρόσωπο της ανθρωπότητας[...]
[...] Τώρα η ανθρωπότητα εφαρμόζει την καλλιέργεια ενός μόνο είδους ` μεθοδεύει την παραγωγή μαζικού πολιτισμού, σαν μαζική καλλιέργεια από κοκκινογούλια. Από δω και πέρα τής έχει γίνει συνήθεια να μην προσφέρει παρά το ίδιο πιάτο[...]

       Στον επίλογο του βιβλίου διαβάζω:
[...] Όπως ένα άτομο δεν είναι μόνο του μέσα στην ομάδα, έτσι και κάθε κοινωνία δεν είναι μόνη της ανάμεσα  στις άλλες και ο άνθρωπος δεν είναι μόνος του μέσα στο σύμπαν. Όταν το ουράνιο τόξο της ανθρώπινης κουλτούρας θα σταματήσει να συντρίβεται στο κενό που δημιούργησε η μανία μας, όσο θα βρισκόμαστε ζωντανοί και θα υπάρχει ένας κόσμος, αυτή η λεπτή αψίδα που μας συνδέει με το απρόσιτο θα εξακολουθεί να υπάρχει, δείχνοντας ένα δρόμο αντίστροφο από της σκλαβιάς μας. Το δρόμο που επειδή δεν εδιανύσαμε, η ενατένισή του δίνει στον άνθρωπό τη μοναδική χάρη που ξέρει πώς του αξίζει: να σταματήσει την πορεία του, να αναστείλει την παρόρμηση που τον εξαναγκάζει να φράζει τη μία μετά την άλλη τις ρωγμές που ανοίγονται στο τείχος της ανάγκης και να αποτελειώνει το έργο του την ίδια στιγμή που χαλκεύει τα δεσμά του. Αυτήν τη χάρη που κάθε κοινωνία ποθεί, όποια κι αν είναι τα πιστεύω της, το πολιτικό της καθεστώς και το επίπεδο του πολιτισμού της, όπου κι αν τοποθετεί τις χαρές της, την ξεκούρασή της, τις διασκεδάσεις της και την ελευθερία της. Το να αποσπάσαι, αυτό είναι μια δυνατότητα ζωτικής σημασίας για τη ζωή και συνίσταται κατά τα σύντομα διαλείμματα στα οποία το ανθρώπινο είδος αντέχει να διακόψει αυτόν το μόχθο της μελισσοκυψέλης, για να συλλάβει την ουσία αυτού που κάποτε υπήρξε, και που εξακολουθεί να είναι, πέρα από σκέψη και κοινωνία: στο αντίκρυσμα ενός ορυκτού πιο όμορφου από όλα τα έργα μας, στο άρωμα που είναι σοφότερο από τα βιβλία μας όταν το ρουφά κανείς από το βάθος ενός μίσχου ή στο κλείσιμο του ματιού, του τόσου βαρυμένου από καρτερία, από γαλήνη κι από αμοιβαία συγγνώμη, που μια αθέλητη συνεννόηση μας κάνει ν' ανταλλάξουμε καμιά φορά μ'ένα γάτο"
Claude Levi-Strauss, Θλιβεροί Τροπικοί, Εκδ. Χατζηνικολή, 5η έκδοση, 1979




12 σχόλια :

Διαχειριστής είπε...

Μια από τις περιπτώσεις εξαφάνισης ενός σπουδαίου, ειρηνικού πολιτισμού από τους δολοφόνους αποίκους ήταν αυτή των Ινδιάνων. Η σύγχρονη αμερικάνικη αυτοκρατορία υπάρχει χάρη στον αφανισμό τους και με το αίμα των μαύρων δούλων της Αφρικής.

sofia είπε...

Και δεν είναι μόνο αυτή η περίπτωση. Ας σκεφτούμε τον τρόπο που λειτούργησαν οι ιεραποστολές και τα μέσα που χρησιμοποίησαν για να εκχριστιανίσουν τους "άγριους", καταργώντας στην ουσία κάθε στοιχείο πολιτισμικής ιδιαιτερότητας σε διάφορα σημεία του κόσμου.
Αλλά και η μουσική και οι χοροί που υποβιβάστηκαν σε φολκλορικά πανηγύρια.Πολλοί υποστηρίζουν ότι και ο όρος έθνικ είναι ρατσιστικός.

Την καλησπέρα μου

Μαρία Νικολάου είπε...

Αυτό το θέμα με έχει απασχολήσει πολλές φορές. Δεν μπορώ να ακούω ανθρώπους που λένε ότι απειλήστε η πολιτισμική καθαρότητα της Ελλάδας από τους ξένους. Υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν ότι θα χάσουμε την ταυτότητά μας ως Έλληνες από την συνύπαρξη μας με τους μετανάστες.
Και γω λέω ότι η Έλληνες δεν αφανίστηκαν χρόνια τώρα και σε χειρότερες συνθήκες και απειλούμαστε τώρα από ένα κακόμοιρο Αφγανό; Είμαι υπέρ της πολιτισμικής διαφορετικότητας αλλά επίσης υπερ της πολιτισμικής συνύπαρξης.

Όσον αφορά την Αμερική που λέτε, είναι θλιβερό ότι υπάρχουν Αμερικάνοι που δεν ξέρουν καν ότι προέρχονται από ευρωπαϊκή καταγωγή.

Οικοδόμος είπε...

Καλησπέρα.
Τα λόγια σου γροθιά στο στομάχι κάθε καλοζωισμένου δυτικού... πολιτισμένου ανθρώπου. Τα αποσπάσματα του Στράους επίσης. Μπουχτίσαμε από τις "παγκόσμιες μέρες", αηδία μου προκαλούν...
Εξαιρετική ανάρτηση.
Καλή δύναμη!

sofia είπε...

Καλησπέρα Μαρία,
Η αποδοχή της διαφορετικότητας του πολιτισμού των άλλων οδηγεί στην πολιτισμική συνύπαρξη. Αυτά τα δύο είναι αλληλένδετα.Όχι μόνο η αποδοχή του διαφορετικόυ δεν οδηγεί σε αφανισμό τα χαρακτηριστικά της δικής μας ταυτότητας αλλά τα ενισχύει σε μια προσπάθεια ανταλλαγής και δημιουργικής αφομοίωσης. Εκείνο που οδηγεί σε απώλεια της πολιτισμικής και της εθνικής ταυτότητας είναι ο αθόρυβος και ύπουλος τρόπος με τον οποίο δουλεύουν οι πολιτιστικά δυνατές χώρες, δηλαδή ο πολιτιστικός ιμπεριαλισμός που οδηγεί στην πολιτισμική ομοιομορφία. Το να υποστηρίζουν κάποιοι ελληναράδες ότι κινδυνεύουμε να αλλοιωθούμε από τους ξένους δείχνει ότι είναι ανιστόρητοι καθώς η Ελλάδα τουλάχιστον μέχρι το 1923 ήταν μία πολυπολιτισμική χώρα.
Ως προς την άγνοια των Αμερικάνων για την προέλευσή τους ας μην τους κατηγορούμε όταν εμείς έχουμε τόση σύγχιση ιστορική μέσα στο μυαλό μας.

sofia είπε...

Καλησπέρα οικοδόμε,
οι μεγάλες αποικιοκρατικές δυνάμεις της Ευρώπης πρώτα και στη συνέχεια οι Η.Π.Α αλλά και άλλα κράτη χρησιμοποίησαν τη δύναμη τους όχι μόνο για να καθυποτάξουν στρατιωτικά τις διάφορες χώρες αλλά κυρίως για να διαμορφώσουν άβουλους και αλλοτριωμένους ανθρώπους στο όνομα του πολιτισμού και του χριστιανισμού, χωρίς ταυτότητα. Δεν είναι τυχαίο που η επίσημη γλώσσα διαφόρων λαών στην Ασία και την Αφρική είναι κυρίως τα αγγλικά και τα γαλλικά.
Η ιδεολογία που τις καθοδηγούσε ήταν αυτή της ανωτερότητας της λευκής φυλής και του δυτικού πολιτισμού. Αυτό πολύ πριν την επικράτηση του εθνικοσοσιαλισμού στην Ευρώπη. Από τους προηγούμενους αιώνες. Σημαντικό ρόλο στη διάδοση και επιβολή αυτών των απόψεων έπαιξε η δυτική εκκλησία τόσο η καθολική όσο και η προτεσταντική. Είναι ολόκληρη ιστορία το πώς κατόρθωσαν να διεισδύσουν στην Ασία και την Αφρική και να διαβρώσουν τις συνειδήσεις των αυτοχθόνων μέσω του προσυλητισμού. Και τώρα τους έπιασε ο πόνος.

Μαρία Νικολάου είπε...

Το θέμα της άγνοιας της ιστορίας που αναφέρεις είναι πολύ μεγάλο πρόβλημα της χώρας και η αιτία της δημιουργίας αυτών των φαινομένων.
Το κακό είναι ότι όλοι κρυβόμαστε πίσω από την δικαιολογία της ελλιπής εκπαίδευσης αλλά εγώ θεωρώ ότι η γνώση της ιστορίας είναι καθήκον και χρέος προσωπικό του καθενός μας.

Και κάτι επίσης για τον χριστιανισμό που λες. Δεν υπήρξε μεγαλύτερή διάβρωση για τον ελληνισμό από την επικράτηση του χριστιανισμού, τόσο πολύ ώστε σήμερα αυτές οι δύο έννοιες να θεωρούνται αλληλένδετες. Στην ουσία όμως ο ελληνικός πολιτισμός δεν προσδιορίζεται από τον χριστιανισμό, γιατί ο χριστιανισμός σχεδόν επιβλήθηκε διαβρώνοντας προηγούμενες πολιτισμικές συνήθειες.
Ωραίο θέμα...θα μπορούσα να μιλάω ώρες...σταματήστε με.

teleytaios είπε...

Σοφία, οι σκέψεις σου είναι εξαιρετικές και νομίζω ότι κανείς δε θα διαφωνήσει. Αυτό που θα πρόσθετα ίσως είναι το γεγονός πως η καθιέρωση αυτής της ημέρας έγινε μόνο και μόνο για να μας υπενθυμίζει τη διαφορετικότητα και την "υποχρέωσή" μας να τη συντηρούμε! Δεν είναι υπερβολή αυτό που λέω. Αν μέσα μας έχουμε ξεκαθαρίσει ότι ο διαφορετικός από εμάς δεν είναι κάτι άλλο παρά είναι άνθρωπος με δικαιώματα και υποχρεώσεις, όπως κι εμείς στα μάτια κάποιων άλλων, δε θα χρειαζόταν αυτή η μέρα! Πόσο υποκριτικός είναι τελικά ο δυτικός πολιτισμός!

Εξαιρετικά και τα αποσπάσματα από το βιβλίο που παρέθεσες.

Την καλημέρα μου.

sofia είπε...

Γεια σου Μαράκι,
Θέτεις πολύ μεγάλα ζητήματα που είναι δύσκολο να τα συζήτήσουμε μέσω σχολίων. Ίσως κάνω κάποια σχετική ανάρτηση στο μέλλον.
Πάντως για τον ελληνισμό και το χριστιανισμό καλό είναι να μην είμαστε στατικοί στις απόψεις μας ούτε προκατειλημμένοι, αλλά να προσπαθήσουμε να τους εντάξουμε στην εξελικτική διαδικασία του πολιτισμού.
Κυρίως την έννοια του ελληνισμού να μην την βλέπουμε στατικά και να την συνδέουμε μόνο με την κλασική αρχαιότητα. Δεν λέω ότι αυτό υποστηρίζεις εσύ, αλλά το γράφω σε σχέση με τις διάφορες κορώνες που ακούγονται κατά καιρούς.
Χαίρομαι που σου άρεσε το θέμα και μπορείς να μιλάς όσο θέλεις . Γιατί να σε σταματήσω; Μου βάζεις και ιδέες.

sofia είπε...

Τελευταίε,
το πρόβλημα βρίσκεται ακριβώς εκεί, ότι κάνουμε το φυσιολογικό να φαίνεται "υποχρέωση". Μα έτσι αυτομάτως κάνουμε διαχωρισμό με όλες τις αρνητικές συνέπειες.
Ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια.

Να είσαι καλά

Ανώνυμος είπε...

Γεια σε όλους σας!
Έχω να σας συστήσω ένα παλιό βιβλίο, σταθερή αξία πλέον, της Λιλής Ζωγράφου: "Αντιγνώση (Τα δεκανίκια του καπιταλισμού)".
Διαβάζοντας αυτό το βιβλίο συνειδητοποιείς άλλη μια φορά ότι Ελληνισμός και Χριστιανισμός δύσκολα πάνε μαζί -έως καθόλου.
Καλό βράδυ!

κ.κ.

sofia είπε...

Αγαπητή κ.κ. (Ανώνυμη)
Καλά έκανες και μας το θύμισες. Εγώ το έχω διαβάσει και το προτείνω σε όσους δεν το έχουν διαβάσει. Ευχαριστώ.

Εγώ θα προτείνω επίσης το
" Μυστικές εταιρείες και ελληνικά πάθη, οι άγνωστες πλευρές της ελληνοαμερικανικής ιστορίας του 19ου αι" της Παυλίνας Νάσιουτζικ , στο οποίο ανάμεσα στα άλλα μπορούμε να δούμε τη διεισδυση του πολιτιστικού ιμπεριαλισμού κάτω από το μανδύα του προτεσταντισμού στις διάφορες περιοχές.