Μελέτα, μα έχε άγρυπνα και ανοιχτά τα μάτια της ψυχής σου στη ζωή...

Δημήτρης Γληνός

Τρίτη 30 Μαρτίου 2021

" Σιωπή. Οι λαοί περνούν σηκώνοντας στους ώμους τους το μέγα φέρετρο του Μπελογιάννη"

 
Η Πορεία
"Ο εκτοπισμός και η φυλάκιση των πολιτικών κρατουμένων είχαν ως στόχο να τους στερήσουν την ελευθερία και να ελέγξουν την επικοινωνία τους με τον έξω κόσμο.
Οι φυλακισμένοι όμως έβρισκαν τρόπο να πληροφορούνται τα σημαντικά γεγονότα της εποχής. Αισθάνονταν μέλη ενός κινήματος, του οποίου η επιτυχία θα επηρέαζε τη χώρα τους, αλλά και τη δική τους τύχη και ζωή. Η είδηση λοιπόν της εκτέλεσης του Νίκου Μπελογιάννη( 1915 - 1952) έφτασε και στους κρατούμενους του Άη Στράτη. Ο Γιάννης Ρίτσος, εκτοπισμένος επίσης στον Άη Στράτη εκείνη την εποχή, συνέθεσε προς τιμήν του το ποίημα Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο, με αφορμή την πολύ γνωστή φωτογραφία του δικαζόμενου Μπελογιάννη να κρατά ένα γαρύφαλλο στο χέρι του.

"Σιωπή. Οι λαοί περνούν σηκώνοντας στους ώμους τους το μέγα φέρετρο του Μπελογιάννη"

Οι στίχοι αυτοί αποτέλεσαν την έμπνευση του Χρίστου Δαγκλή για τη φιλοτέχνηση του χαρακτικού του Η Πορεία.

 Νοηματικός και μορφολογικός άξονας της σύνθεσης είναι η γυμνή ανδρική μορφή, ρωμαλέα και νεανική, που κρατά στις πλάτες της το φέρετρο του Νίκου Μπελογιάννη. Σε κάποια από τα 13 προσχέδια του χαρακτικού η αλληγορική αυτή μορφή, που συμβολίζει τους λαούς, απεικονίζεται με το κεφάλι όρθιο, σε άλλες με σκυφτό, αλλά με τις γροθιές των χεριών πάντα σφιγμένες σε μια κίνηση δυναμικής αντίστασης. Ο ουρανός είναι συννεφιασμένος, ο καιρός ανάστατος, αντανακλά την ψυχολογία όσων θρηνούν για το χαμό του αγωνιστή της Αριστεράς. Άλλοτε οι μορφές αποδίδονται πιο φυσιοκρατικά, σε άλλες εκδοχές είναι εντελώς σχηματοποιημένες, ενώ σε μερικά σχέδια ένα γαρύφαλλο είναι τοποθετημένο πάνω στο φέρετρο  που βαραίνει τους ώμους των ανδρών.
Η τελική μορφή της σύνθεσης χαράκτηκε σε πλάγιο ξύλο το 1959, μετά την απελευθέρωση του Δαγκλή. Οι λαοί ενσαρκώνονται από τις ρωμαλέες, σχηματοποιημένες ανδρικές μορφές, που έχουν το κεφάλι σκυφτό, λόγω της πρόσκαιρης ήττας τους. Όμως τα χέρια τους είναι σφιγμένα σε γροθιές , μαρτυρώντας, ότι ο αγώνας τους δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Το φέρετρο, σαν ένα μεγάλο κομμάτι πέτρας, υψώνεται ως το συννεφιασμένο, άστατο ουρανό, μιαν ακόμη απόδειξη της θλίψης και του θρήνου για την εκτέλεση του Μπελογιάννη"

 Από το Λεύκωμα Χρίστος Δαγκλής, Χαρακτική - Ζωγραφική. Δημοτική Πινακοθήκη Ιωαννίνων, 2018

Πέμπτη 25 Μαρτίου 2021

Ενάντια σε φρούρια και τείχη. 1821

 
Ανάμεσα στα τόσα πολλά βιβλία που εκδόθηκαν για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 ξεχωριστή θέση κατέχει το νέο βιβλίο του Γιώργου Μαργαρίτη " Ενάντια σε φρούρια και τείχη. 1821. Μια μικρή εισαγωγή για την Ελληνική Επανάσταση"
Στηριγμένο σε αυθεντικές πηγές και αντιπροσωπευτική βιβλιογραφία ο Γιώργος Μαργαρίτης παρουσιάζει τα πρόσωπα, τα γεγονότα, την εποχή από μια διαφορετική οπτική γωνία, όχι και τόσο συνηθισμένη.  Είναι σαν να ανοίγει μια πόρτα και να μας καλεί να δούμε έναν άλλο κόσμο, ρεαλιστικό , ίσως και αντιηρωικό, αλλά βαθιά ανθρώπινο. Έναν κόσμο όμως ταξικό . Δεν έχουμε συνηθίσει να διαβάζουμε για την θέση των φτωχών ραγιάδων, αλλά και των φτωχών Οθωμανών και το πώς είδαν όλα αυτά που συνέβαιναν αιώνες δίπλα τους. Πώς τα είχαν προσλάβει , πώς αντιδρούσαν, πώς συμμετείχαν; Ποια η σχέση Οθωμανών και Ελλήνων; Και για ποιους Έλληνες μιλάμε κάθε φορά που αναφερόμαστε σε ό,τι υπήρξε πριν , κατά τη διάρκεια και μετά την Επανάσταση. Τι ήταν πραγματικά η Φιλική Εταιρεία, πώς επέδρασε το μήνυμα του Διαφωτισμού, τι ακριβώς συνέβη με την Επανάσταση, τόσο στην προετοιμασία της όσο και στο ξέσπασμά της και στα όσα ακολούθησαν;
Γράφει ο ιστορικός στον πρόλογο:
" Όλα αυτά που γνωρίζουμε προέρχονται συνήθως από τον ακαδημαϊκό χώρο και προορίζονται γι' αυτόν. Δημιουργούν μια κατάσταση " εσωτερικής" επικοινωνίας, η οποία μερικές φορές γίνεται στη βάση κώδικα, με αποτέλεσμα να είναι απροσπέλαστη στον πολύ κόσμο, να διαβάζεται δύσκολα. Δεν είναι αυτό το σοβαρότερο μειονέκτημα του διαβήματος. Καθώς επικεντρώνεται στο επιμέρους και δεσμεύεται από το είδος της πληροφορίας, της πηγής από την οποία προήλθε το υλικό που την τροφοδοτεί, αδυνατεί να συσχετίσει και να εντάξει, να δημιουργήσει αφήγηση, πολύ δε περισσότερο ερμηνευτικό σχήμα. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται το παράδοξο. Όσο συσσωρεύονται γνώσεις και πληροφορίες για μια ιστορική περίοδο και ένα ιστορικό γεγονός - της διάστασης μάλιστα της Ελληνικής Επανάστασης -, τόσο περιορίζονται  οι αφηγήσεις, οι ιστορικές συνθέσεις, καθώς και η ανάπτυξη ερμηνευτικών σχημάτων. Τόσο αποξενώνεται το γεγονός  από τον πολύ κόσμο, απ' όλους εκείνους που ζουν στη σκιά - μακρινή ίσως αλλά και τόσο παρούσα - του θεμελιακού , για το κράτος μέσα στο οποίο ζούμε, την Ελλάδα γεγονότος. Δεν είναι μια κατάσταση που θα περιγράφαμε ως δημοκρατική - στον τομέα της γνώσης και δι' αυτού της πολιτικής..."

Για το βιβλίο αυτό μπορείτε να διαβάσετε την πολύ καλή παρουσίαση του Γιώργου Σιακαντάρη στη σελίδα Book Press

Γιώργος Μαργαρίτης, Ενάντια σε φρούρια και τείχη. 1821. Μια μικρή εισαγωγή για την Ελληνική Επανάσταση, Διόπτρα, Αθήνα 2021,  πρώτη ανατύπωση,6η χιλιάδα