Μελέτα, μα έχε άγρυπνα και ανοιχτά τα μάτια της ψυχής σου στη ζωή...

Δημήτρης Γληνός

Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2015

"Τον περισσότερο καιρό σωπαίνεις στο τζάμι το θαμπό της οικουμένης κοιτάς αυτά που δεν καταλαβαίνεις κι ούτε που ξέρεις τι και πώς..."

Τον περισσότερο καιρό σωπαίνεις
στο τζάμι το θαμπό της οικουμένης
κοιτάς αυτά που δεν καταλαβαίνεις
κι ούτε που ξέρεις τι και πώς

Βλέπεις θεάματα πληρώνεις φόρους
επιθυμώντας μ' όλους τους πόρους
να ζεις μονάχα με δικούς σου όρους
και να 'σαι ο ίδιος σου πομπός

Άκου κοινό !
Λάθος προφίλ του ανθρώπου ο νους
δεν αντέχει κόσμους αληθινούς
κόλαση υπάρχει μονάχα για τους ζωντανούς

Τα μανιφέστα του καιρού σου μίλα
κίτρινα λόγια με σινέ ξεφτίλα
πουλάει η μοναξιά χιλιάδες φύλλα
όταν ποζάρει στο φακό

Γλυκιά ακίνητη θολή νιρβάνα
δεν έχεις έρωτες μα έχεις πλάνα
έχεις οθόνη μα δεν έχεις μάνα
ούτε ένα χέρι φιλικό

Άκου κοινό !
Λάθος προφίλ του ανθρώπου ο νους
δεν αντέχει κόσμους αληθινούς
κόλαση υπάρχει μονάχα για τους ζωντανούς

Τον περισσότερο καιρό σωπαίνεις
στο τζάμι το θαμπό της οικουμένης
κοιτάς αυτά που δεν καταλαβαίνεις
κι ούτε που ξέρεις τι και πώς

Γλυκιά ακίνητη θολή νιρβάνα
δεν έχεις έρωτες μα έχεις πλάνα
έχεις οθόνη μα δεν έχεις μάνα
ούτε ένα χέρι φιλικό


 "ΣΥΓΓΝΩΜΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΜΥΝΑ" ( 1992 )
Μουσική - Θάνος Μικρούτσικος
Στίχοι - Κώστας Τριπολίτης
Ερμηνεία: Γιώργος Νταλάρας

Παρασκευή 27 Νοεμβρίου 2015

Ένας Γερμανός αφηγείται πώς προσχώρησε στο ΕΑΜ

Ο συγγραφέας του αφηγήματος την εποχή που υπηρετούσε στην πειθαρχική μονάδα 999 στην Ελλάδα
Επιμέλεια: ofisofi // atexnos

Ο συγγραφέας του ιστορήματος αυτού, Gerhard Reihardf, γεννήθηκε στις 4 Μαΐου 1916 στο Werdau κι άρχισε από πολύ μικρός να δουλεύει σε εργοστάσιο, για να γίνει τελικά κλειδαράς. Στα 15 του κιόλας προσχώρησε, το 1930, στην Κομμουνιστική Νεολαία Γερμανίας. Το 1936 πιάστηκε απ’ τη Γκεστάπο για παράνομη δουλειά, δικάστηκε και καταδικάστηκε σε τρία χρόνια φυλακή, ενώ παράλληλα χαρακτηρίστηκε ως «ανάξιος» για το γερμανικό στρατό. Το Νοέμβριο του 1942 επιστρατεύτηκε στην «Πειθαρχική Μεραρχία 999» και μετά τη βασική του εκπαίδευση τοποθετήθηκε στο 961 Σύνταγμα, που προοριζότανε για τη Β. Αφρική, όπου όμως δεν πρόλαβε να πάει, γιατί εν τω μεταξύ είχε συνθηκολογήσει το Άφρικα – Κορπς του στρατηγού Ρόμμελ. Τοποθετήθηκε τότε στο VI Τάγμα Οχυρού και στάλθηκε στην Ελλάδα, όπου διαδραματιστήκανε τα γεγονότα που περιγράφει στο αφήγημα που δημοσιεύουμε.
Το Κεντρικό Συμβούλιο του Αντιφασιστικού Κομιτάτου “Ελεύθερη Γερμανία” της Ελλάδας

«Στα 1936, μόλις που είχα κλείσει τα 19, καταδικάστηκα σε τρία χρόνια και δυό μήνες φυλακή με την κατηγορία ότι εσχεδίαζα πράξη «εσχάτης προδοσίας». Όταν απολύθηκα απ’ τις φυλακές του Waldheim, έπιασα δουλειά σαν κλειδαράς στο  Werdau. Όσο ο Χίτλερ σημείωνε στρατιωτικές επιτυχίες στον επιθετικό του πόλεμο, δεν επιστρατεύτηκα, γιατί είχα χαρακτηριστεί

«ανάξιος» για τις ένοπλες δυνάμεις. Όταν όμως άρχισε να διαφαίνεται η κάμψη, επιστρατεύτηκα για την «Πειθαρχική Μεραρχία 999» και εκπαιδεύτηκα στο  Heuberg.

Στην ίδια διμοιρία με μένα υπηρετούσαν ο σύντροφος Χάουσουλτς καθώς και ο Μαξ Ρέννε και ο Καρλ Χούμαν. Εξακολούθησε η εκπαίδευσή μας, αλλά στο δικό μας τμήμα τα καψόνια και οι προκλήσεις ήταν ακόμα χειρότερα απ’ όσο στ’ άλλα. Πάνω από 600 ξύλινοι σταυροί στο νεκροταφείο Stetten «νομότυπα» εκτελεσμένων ανδρών της 999 φανερώνουν τις μεθόδους με τις οποίες γινόταν η εκπαίδευση για τη νέα μας αποστολή.

Επρόκειτο σύντομα να υποστούμε τη δοκιμασία του μετώπου. Αυτό κι εμείς το επιζητούσαμε, αλλά για διαφορετικούς βέβαια λόγους. Εκεί θα καθαρίζαμε τους λογαριασμούς μας. Σύνθημά μας ήταν: «Μάθε καλά το όπλο σου, σύντομα θα σου χρειαστεί».

Αρχές Ιούλη ξεκίνησε το « VI Τάγμα Οχυρών», στο οποίο ανήκα κι εγώ, και μέσω των ωραίων περιοχών της Δυτ. Γερμανίας και της Αυστρίας, κατευθυνθήκαμε προς τα Βαλκάνια και τη ζεστή Ελλάδα. Όσο πλησιάζαμε στον προορισμό μας, οι εικόνες που βλέπαμε απ’ τα παράθυρα του τραίνου αλλάζανε. Τώρα μας συνοδεύανε πεσμένοι τηλεγραφόστυλοι, καμένα βαγόνια και πρόχειρες βοηθητικές γέφυρες. Για μας αυτά όλα σημαίνανε πως βρισκόμασταν σε περιοχές δράσης παρτιζάνων. Όταν το τάγμα μας κινήθηκε στους δρόμους του Πειραιά, είδαμε στους τοίχους των κτιρίων γραμμένα συνθήματα εναντίον των κατακτητών, που αν και δεν μπορούσαμε να τα διαβάσουμε, σημαίνανε για μας τους γερμανούς αντιφασίστες « προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε».

Στη διαδρομή ακόμα, είχαμε πάρει την απόφαση να επιδιώξουμε όσο το δυνατόν γρηγορότερα να πάρουμε επαφή με τις ελληνικές αντιστασιακές οργανώσεις. Έτσι, και κατά τα συμφωνηθέντα μεταξύ μας, δήλωσα αμέσως ασθένεια, και μεταφέρθηκα για εξέταση στο στρατιωτικό νοσοκομείο Αρσάκειο, με την ένδειξη «υποψία ελονοσίας». Είχα εντολή να επιδιώξω επαφή με έλληνες πατριώτες.

Κάτι τέτοιο όμως ευκολότερο λέγεται, παρά γίνεται. Φόραγα γερμανική στολή, με τα φασιστικά διακριτικά. Πώς θα καταλάβαιναν οι άλλοι, ποιος ήταν τάχα ο πραγματικός σκοπός μου.

Με διαταγή της Κομμαντατούρας, η συνοικία του Γκύζη ήταν απαγορευμένη για τους γερμανούς στρατιώτες, για λόγους «κινδύνου μεταδοτικών νοσημάτων». Η πείρα μου όμως απ’ την παρανομία μού έλεγε πως ασφαλώς κάποια άλλη θα πρέπει να ‘ ταν η πραγματική αιτία. Έτσι αποφάσισα να παραβώ τη διαταγή και μπήκα στη συνοικία.
Βεβαίωση του 50 Συντάγματος του ΕΛΑΣ ότι ο γερμανός στρατιώτης Χ. Γεντς υπηρέτησε στις τάξεις του κατά την Κατοχή
Ήταν η 1η Αυγούστου 1943, το θυμάμαι σα να ‘ ταν σήμερα. Περπατούσα ολομόναχος στη φτωχογειτονιά κοιτάζοντας συνεχώς γύρω μου. Ξαφνικά βρέθηκα ανάμεσα σε πολλούς νεαρούς που με αναγκάσανε να μπω σε μια ταβέρνα αρχικά κι από κει σε μια αυλή τριγυρισμένη από χαμηλά σπίτια.

Εκεί διαπίστωσα ότι ήμουνα κυκλωμένος από ένοπλους άνδρες. Άρχισε τότε μια συζήτηση που κι απ’ τις δυό πλευρές ήταν πολύ προσεχτική. Αν και είχαν ακουστά για τη μονάδα 999, ήτανε στην αρχή πολύ επιφυλαχτικοί, γιατί υπήρχε φαίνεται κάποια δυσάρεστη σχετική εμπειρία. Πήρα εντολή να ξαναγυρίσω την επόμενη μέρα, πράγμα που έκανα βέβαια. Ένας έλληνας φοιτητής, ο Σταμάτης, μου είπε να βρίσκομαι στις 3 Αυγούστου σε ένα ορισμένο σημείο της Ιπποκράτους, να φέρω όσα όπλα μπορούσα και να επιβιβαστώ σ’ ένα μικρό Φίατ που θα βρισκόταν εκεί.

Εγκατέλειψα κρυφά τη συνοικία του Κολωνακίου, όπου είχα τοποθετηθεί μετά τις ιατρικές εξετάσεις στο νοσοκομείο, και με μια μικρή βαλίτσα όπου είχα τοποθετήσει δύο αυτόματα και τέσσερις γεμιστήρες με πυρομαχικά, έτρεξα προς την κανονισμένη συνάντηση, αλλά και μιαν άγνωστη για μένα τύχη. Στο μυαλό μου περνάγανε διάφορες σκέψεις και βέβαια η πατρίδα μου η Γερμανία. Όλες τους όμως ενισχύανε την απόφαση που είχα πάρει καθώς και την πίστη μου ότι είχα ενεργήσει σωστά. Ξαναθυμόμουνα τα παλιότερα χρόνια, όπου το κόμμα μάς είχε διδάξει ότι ο εχθρός βρισκότανε στην ίδια την πατρίδα μας κι ότι το καθήκον μας ήταν η αλληλεγγύη και βοήθεια προς τους λαούς εκείνους που καταπιέζονταν απ’ τον ιμπεριαλισμό.

Το φιατάκι με οδήγησε στο παράνομο στέκι των παρτιζάνων της Αθήνας. Και άρχισε μια περίοδος αυστηρών αλλά αναγκαίων ελέγχων.

Στις 27 Σεπτεμβρίου, που ήταν και η επέτειος της ίδρυσης του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ), ήρθε στην κρυψώνα μου ο Σταμάτης και με παρέδωσε σε δύο άλλους φοιτητές, το Σπύρο και την Καίτη. Επρόκειτο για συνεργείο που θα’ γραφε συνθήματα στους τοίχους της Αθήνας, και που εγώ θα τα συμπλήρωνα με καρικατούρες του Χίτλερ, του Μουσσολίνι και του κουΐσλιγκ πρωθυπουργού Ράλλη. Την ημέρα αυτή κυριαρχόυσε στην πόλη μια ατμόσφαιρα έξαψης. Οι άνθρωποι είχαν βγει στους δρόμους, από μεγάφωνα ακουγόντουσαν αντιστασιακά συνθήματα, ενώ μηχανοκίνητες περιπολίες των Ες – Ες διασχίζανε με αστραπιαία ταχύτητα τις γειτονιές. Ψηλά στην Ακρόπολη είχαν ανάψει τρία τεράστια φωτεινά γράμματα: ΕΑΜ. Έμαθα αργότερα ότι την επιγραφή αυτή την είχε φτιάξει ο Μανόλης Γλέζος, που και παλιότερα είχε κατεβάσει απ’ την Ακρόπολη τη γερμανική στρατιωτική σημαία.

Ακολουθήσανε πράξεις τρομοκρατίας. Στου Γκύζη οι φασίστες κάνανε ομαδικές συλλήψεις. Ύποπτοι ή και τελείως αθώοι τουφεκιστήκανε. Εκατοντάδες φοιτητές βασανιστήκανε μέχρι θανάτου στο Χημείο του Πανεπιστημίου της Αθήνας.

Στα τέλη του 1943 η οργάνωση της Αθήνας μ’ έστειλε στο βουνό να ενταχθώ στο Λαϊκό Στρατό ΕΛΑΣ. Επί τρεις μήνες μετακινιόμασταν κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες στην Πίνδο. Το διάστημα αυτό στάθηκε για μένα ένα σκληρό σχολείο εμπειριών και αντοχής. Είδα πολλά φοβερά πράγματα , αφού – όπως πληροφορήθηκα αργότερα – πάνω από 1.800 κατοικημένοι τόποι είχαν καταστραφεί και ισοπεδωθεί από τους Γερμανούς. Οι έλληνες πατριώτες όμως μπορούσανε  παρ’ όλα αυτά να κάνουνε τη διάκριση ανάμεσα στους Γερμανούς της μιας και της άλλης πλευράς.
Μια προκήρυξη του Αντιφασιστικού Κομιτάτου “Ελεύθερη Γερμανία” προς τους γερμανούς στρατιώτες στην Ελλάδα
Δεν κατορθώναμε πάντα να περνάμε ανάμεσα στις γραμμές των εχθρών . Έτσι στην περιοχή της Όρθρης, κοντά στο Βόλο, μετά από μια μάχη, κι αφού σχεδόν όλα τα πυρομαχικά μας είχαν εξαντληθεί , ο εχθρός μάς κύκλωσε και βρεθήκαμε σε πραγματικά δύσκολη θέση. Ο καπετάνιος μας, ο καπνεργάτης Σπύρος Κραπίλης , αποφάσισε τότε να μιλήσουμε στους γερμανούς και ιταλούς στρατιώτες και να κάνουμε έκκληση στην ταξική τους συνείδηση, γιατί ήταν η πρωτομαγιά του 1944. Αρχίσαμε να φωνάζουμε συνθήματα με χωνιά. Ζωγραφίσαμε εξάλλου με άσπρη μπογιά μερικά τέτοια συνθήματα πάνω σε κομμάτια αντισκήνων και σε κουβέρτες για να φαίνονται από τον κάμπο. Μιλούσαμε στους Γερμανούς και στους Ιταλούς στη γλώσσα τους και τους καλούσαμε να περάσουνε στις γραμμές μας. Ύστερα περιμέναμε. Περιμέναμε και κοιτάζαμε απ’ τα βράχια όπου βρισκόμαστε προς τον κάμπο, προς μια θαυμάσια στ’ αλήθεια τοποθεσία με την οποία μας είχε εξοικειώσει  η μάχη. Στις πλαγιές ένα αρωματισμένο δάσος, στην πεδιάδα το μουντό πράσινο του ελαιώνα, ενώ στο βάθος καθρεφτιζόταν το Αιγαίο. Κοιτάζαμε με ανυπομονησία και περιμέναμε , μέσα σε μια παλλόμενη σιωπή.

Έξαφνα ακούσαμε πυκνούς πυροβολισμούς ενώ βλήματα πυροβόλων αρχίσανε να σκάνε στο εχθρικό στρατόπεδο μαζί και με χειροβομβίδες. Σε λίγο, ένας αντάρτης του 54 Συντάγματος του ΕΛΑΣ μας έφερε την είδηση ότι ο σύνδεσμος που είχαμε στείλει στην ηρωική μας Μεραρχία, στη «Δεκατριάρα μας» όπως τη λέγαμε , είχε φτάσει έγκαιρα και η Μεραρχία είχε σπάσει τον κλοιό των εχθρών. Είχε σημειωθεί μάλιστα και μια μικροανταρσία σε μια ιταλική μονάδα. « Σίγουρα συντελέσανε σ’ αυτό και τα πρωτομαγιάτικα συνθήματά σας», λέγανε οι μαχητές του ΕΛΑΣ που συνδεθήκανε πρώτοι με την ομάδα μας.

Χαρήκαμε για την αποτελεσματικότητα της πρωτοβουλίας μας. Στη συμπλοκή πιαστήκανε και 68 γερμανοί αιχμάλωτοι, που τους γλιτώσαμε εμείς για να ενταχθούν στη « Νέα Γερμανία» μας. Το ίδιο βράδυ ο ιταλός εργάτης μετάλλου Μάριο Αμόντα απ’ το Τουρίνο απηύθυνε χαιρετισμό στα δύο τάγματα των ιταλών στασιαστών. Με θαυμασμό μα και λίγη ντροπή πήραν κι αυτοί μέρος στη διεθνή πρωτομαγιάτικη γιορτή.

Η 13η Μεραρχία του ΕΛΑΣ επρόκειτο να με οδηγήσει στους αντιφασίστες γερμανούς συμπατριώτες μου. Στο Καρπενήσι συνάντησα το δόκτορα Falk Harnack, αδελφό του εκτελεσμένου απ’ τους Γερμανούς γνωστού αντιφασίστα Arvid Harnack. Ο Falk, που στην ελληνική αντίσταση ήταν γνωστός με το ψευδώνυμο « Ίκταρης», είχε δουλέψει στο ραδιοφωνικό σταθμό της Αθήνας, κι έτσι ήταν σε θέση να δώσει στο αντιστασιακό κίνημα πολύτιμες πληροφορίες, σώζοντας έτσι πολλούς πατριώτες. Κι αυτός, όπως εξάλλου κι εγώ – είχα το ψευδώνυμο Μανόλης – είχαμε μάθει όταν ήμαστε στην Αθήνα την ύπαρξη στη Σοβιετική Ένωση του « Εθνικού Κομιτάτου Ελεύθερη Γερμανία» και είχαμε αποφασίσει  να δημιουργήσουμε κι εμείς ένα παρόμοιο κομιτάτο για τους γερμανούς αντιφασίστες που βρίσκονταν στις γραμμές του ΕΛΑΣ, για να μπορούμε έτσι να δουλέψουμε καλύτερα στη διαφώτιση του μετώπου. Ακούγαμε τις εκπομπές του σταθμού « Ελεύθερη Γερμανία» της Μόσχας, που το περιεχόμενό τους ανταποκρινόταν εξάλλου στις δικές μας σκέψεις , που επιθυμούσαμε να τις μεταδώσουμε στους γερμανούς στρατιώτες που βρίσκονταν απέναντί μας. Έτσι λοιπόν καταστρώσαμε ένα πρόγραμμα και συντάξαμε τις πρώτες προκηρύξεις μας.

Το Καρπενήσι βρισκόταν σε μια απελευθερωμένη περιοχή κι εδώ είχε σχηματιστεί η πρώτη λαϊκή κυβέρνηση της Ελλάδας στις 11 Μαρτίου 1944. Διαλέξαμε λοιπόν το Καρπενήσι σαν τόπο συγκέντρωσης όλων των γερμανών αντιφασιστών, κι από δω κάναμε εξορμήσεις στα διάφορα σημεία συγκρούσεων με τον εχθρό. Εδώ εξάλλου θέλαμε να συγκεντρώσουμε μαζί με τους αυτόμολους αντιχιτλερικούς και τους γερμανούς αιχμαλώτους. Και ν’ αρχίσουμε τη διαφωτιστική δουλειά μας, που δεν θα αφορούσε μόνο την τρέχουσα πολεμική κατάσταση, αλλά κυρίως τη μελλοντική δημοκρατική Γερμανία.

Μια μέρα έφτασε σε μας ο σιδηροδρομικός υπάλληλος Rudolf Hermann, εργάτης χριστιανοδημοκρατικής τοποθέτησης απ’ τη μικρή πόλη Neumark της Σαξωνίας, που μια συνταρακτική περιπέτεια τον είχε οδηγήσει στο βουνό απ’ τα τέλη κιόλας του 1942. Εκείνη την εποχή, επιστρατευμένος με το βαθμό του δεκανέα στην υπηρεσία των σιδηροδρόμων, του είχαν αναθέσει τη φροντίδα της συσκευασίας και φόρτωσης πορτοκαλιών και λιγνίτη, σε κάποιο σταθμό κοντά στις Θερμοπύλες. Κάθε τόσο έδινε μερικά φρούτα στα πεινασμένα παιδάκια της περιοχής. Ο διοικητής του όμως δεν έδειχνε κατανόηση γι’ αυτή τη χριστιανική αγάπη προς τον πλησίον γι’ αυτό και τον τιμώρησε με αυστηρή φυλάκιση. Μια φορά μάλιστα τον υποχρεώσανε να παραστεί στον απαγχονισμό ενός χωρικού, μέσα στην αυλή του ίδιου του σπιτιού του. Όμως ο δεκανέας δεν το άντεχε πια, και έτσι παρουσιάστηκε μπροστά μου ο χριστιανοδημοκράτης εργάτης  R. Hermann  σαν ένας γενιοφόρος βετεράνος παρτιζάνος με σταυρωτά τα φυσεκλίκια του στο στήθος.
Ομάδα γερμανών αυτόμολων στο 54 Σύνταγμα του ΕΛΑΣ μαζί με έλληνες αντάρτες.
Ήρθανε σε λίγο και ο Otto Mirbach, κομμουνιστής από τη Γιένα, και ο σοσιαλδημοκράτης Gerhard Frauz  από το Μόναχο. Και οι δυο τους σκοτωθήκανε το 1944, στις σκληρές μάχες που γίνανε όταν οι φασίστες προσπαθήσανε να εκκαθαρίσουνε από τους αντάρτες τις απελευθερωμένες από τον ΕΛΑΣ περιοχές.

Δεν είχαμε καλά καλά αρχίσει τις λίγο πιο συστηματικές προσπάθειες μας για την ίδρυση του κομιτάτου « Ελεύθερη Γερμανία» και έξαφνα μας χωρίσανε. Ο Falk, o Rudolf κι εγώ πήραμε μετάθεση για το 42 Σύνταγμα. Η διαταγή αυτή ήταν για μας ακατανόητη, οι επόμενοι μήνες όμως μάς ανοίξανε τα μάτια. Βέβαια ο ΕΛΑΣ είχε κάθε δίκιο να αξιοποιεί τους πάντες για τον αγώνα, όμως τη δική μας προσπάθεια για την ίδρυση του Κομιτάτου εμποδίζανε σίγουρα άλλοι παράγοντες, που έπρεπε να αναζητηθούν προς την κατεύθυνση της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής στην Ελεύθερη Ελλάδα.

Τα σχέδια τους όμως αποτύχανε, και κατά τα τέλη Ιουλίου 1944, μετακινηθήκαμε για το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ στην Καστανιά, όπου πήραμε την εντολή απ’ το ΚΚΕ να επισπεύσουμε τη δημιουργία του κομιτάτου «Ελεύθερη Γερμανία».

Στο Καρπενήσι, που το έκαψαν τα χιτλερικά στρατεύματα στις αρχές Αυγούστου ’44, είχα γνωρίσει και τον εθνικό ήρωα Μανόλη Γλέζο, που μετά από 20 σχεδόν χρόνια, είχα τη χαρά να υποδεχθώ στη Λαϊκή Γερμανική Δημοκρατία ως γραμματέας των γερμανών αντιφασιστών. Τότε, σε κείνη την πρώτη συνάντησή μας, ο Γλέζος μου είχε δώσει πολύτιμες συμβουλές για τη δουλειά μας και έδειχνε καλός γνώστης της γερμανικής νοοτροπίας και ψυχής.

Στην Καστανιά μάς πληροφόρησε ο συναγωνιστής Δεσποτόπουλος, νομικός και διπλωματικός σύμβουλος του Γ.Σ του ΕΛΑΣ, για την ύπαρξη του «Μανιφέστου των 25 σημείων για τον τερματισμό του πολέμου» που είχε συντάξει το Εθνικό Κομιτάτο « Ελεύθερη Γερμανία» (NKFD) στη Μόσχα.

Έτσι στις 10 Αυγούστου 1944 ιδρύθηκε τελικά και το Αντιφασιστικό Κομιτάτο « Ελεύθερη Γερμανία» ( AKFD) των γερμανών στρατιωτών της Ελλάδας. Το πρώτο συμβούλιο αποτελέσανε οι K. Pfaderer, P. Fritz, W.Hauzen, Δρ. Falk Harnack, R. Hermann, F. Oberseger, G. Reinhard και S. Schiller. O Falk ήταν ο πολιτικός μας κι εγώ αντικαταστάτης του και υπεύθυνος για τα οργανωτικά. Το Γ.Σ του ΕΛΑΣ μας εφοδίασε με επίσημες ταυτότητες που μας επιτρέπανε να κυκλοφορούμε σ’ ολόκληρη την περιοχή της Ελεύθερης Ελλάδας για την προαγωγή της δουλειάς μας για το AKFD. Την ταυτότητά μου αυτή με αύξοντα αριθμό 2 την έχω φυλάξει σαν ένα από τα πολυτιμότερα κειμήλιά μου.

Αμέσως μετά την ίδρυση του Αντιφασιστικού Κομιτάτου άρχισε η οργάνωση εκατονταρχιών υπό τη διοίκηση δοκιμασμένων αντιφασιστών.

Θεωρήσαμε εξ αρχής τη διαφώτιση σαν το πρωταρχικό μέλημά μας.Πάνω σε μια παλιά γραφομηχανή, λεία πολέμου κι αυτή, αρχίσαμε να χτυπάμε προκηρύξεις, που θαρραλέοι σύντροφοι σκορπάγανε στις γερμανοκρατούμενες περιοχές της Άμφισσας, στο Λιανοκλάδι, τη Λαμία και τα περίχωρα της Λάρισας. Σε μια τέτοια επιχείρηση σκοτώθηκε στις 29 Αυγούστου ο ανθρακωρύχος Otto Stuck απ’ το Ρουρ.

Μια άλλη φορά, προκηρύξεις μας ριχτήκανε σε μια πανηγυρική εκδήλωση που είχε οργανώσει ο γερμανικός στρατός στο αρχαίο θέατρο του Ηρώδου του Αττικού.

Παντού όπου οι γερμανοί στρατιώτες εξακολουθούσανε τον εγκληματικό τους πόλεμο και σκοτωνόντουσαν γι’ αυτόν, φτάνανε τα συνθήματα της ιδρυτικής διακήρυξης του NKFD της Μόσχας:

«Για το λαό και την πατρίδα. Ενάντια στο Χίτλερ και τον πόλεμό του. Για άμεση ειρήνη. Για τη σωτηρία του γερμανικού λαού. Για μια ελεύθερη, ανεξάρτητη Γερμανία».

Με ομιλίες και διαφώτιση δουλεύαμε και σε στρατόπεδα γερμανών αιχμαλώτων. Η δουλειά μας δεν ήταν πάντα εύκολη. Προσπαθούσαμε να αξιοποιήσουμε την πείρα μας από την παρανομία. Ευτυχώς βρίσκαμε πρόθυμη συμπαράσταση απ’ τους έλληνες συναγωνιστές μας. Έτσι, ανάμεσα στα άλλα, μας προμηθεύσανε και ένα αντίτυπο σε αγγλική γλώσσα της ιστορίας του ΚΚΣΕ.

Κι όταν το ΚΚΕ, το Δεκέμβρη του 1944, μας ξεπροβόδισε στην περιοχή της Φλώρινας, ο αντιπρόσωπος σύντροφος Δυράσιος, μας ευχαρίστησε στο όνομα του ελληνικού λαού με τα λόγια:

«Αποδείξατε στην πράξη ότι υπάρχει και μια άλλη Γερμανία»…



Δημοσιευμένο στο περιοδικό  Αντί, το Σάββατο 17 Σεπτεμβρίου 1977, τεύχος 80

(Οι φωτογραφίες από το περιοδικό)

Τρίτη 24 Νοεμβρίου 2015

"Η κάθε μου λέξη αν την αγγίξεις με τη γλώσσα θυμίζει πικραμύγδαλο..."

ΠΟΙΗΤΙΚΗ
1

Αξίζει δεν αξίζει
στέλνω τις εκθέσεις μου σε χώρες που δε γίνανε ακόμα
προδίνω τις κινήσεις ενός ήλιου
που πέφτει την αυγή δίπλα στις μάντρες
επικυρώνοντας με φως 
τις εκτελέσεις.

2

Η κάθε μου λέξη
αν την αγγίξεις με τη γλώσσα
θυμίζει πικραμύγδαλο.
Απ' την κάθε μου λέξη
λείπει ένα μεσημέρι με τα χέρια της μητέρας δίπλα στο ψωμί
και το φως που έσταζε απ' το παιδικό κουτάλι στην πετσέτα.

3

Η μόνη ξιφολόγχη μου
είταν το κρυφοκοίταγμα του φεγγαριού απ' τα σύννεφα.
Ίσως γι' αυτό δεν έγραψα ποτέ
στίχους τελεσίδικους σαν άντερα χυμένα
ίσως γι' αυτό εγκαταλείπουν ένας ένας τα χαρτιά μου
και τους ακούω στις κουβέντες όσων δεν με έχουνε διαβάσει.

                                                                               Άη - Στράτης 1951

ΦΡΟΝΤΙΣΕ

Φρόντισε οι στίχοι σου να σπονδυλωθούν
με τις αρθρώσεις των σκληρών των συγκεκριμένων λέξεων.
Πάσχισε να' ναι προεκτάσεις της πραγματικότητας
όπως κάθε δάχτυλο είναι μια προέκταση στο δεξί του χέρι.
Έτσι μονάχα θα μπορέσουν σαν την παλάμη του γιατρού
να συνεφέρουν με χαστούκια
όσους λιποθύμησαν
                      μπροστά στο άδειο πρόσωπό τους.

ΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΠΕΤΡΕΣ

Κι όμως δεν αυτοκτόνησα.
Είδατε ποτέ κανέναν έλατο να κατεβαίνει μοναχός του 
στο πριονιστήριο;
Η θέση μας είναι μέσα δω σ' αυτό το δάσος
με τα κλαδιά κομμένα μισοκομμένους τους κορμούς
με τις ρίζες σφηνωμένες μες στις πέτρες



ΕΙΜΑΣΤΕ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ

Για να κτίσουν μια καλύβα
παίρνουν κοκκινόχωμα νερό ζυμώνουμε τη λάσπη με τα πόδια
      ρίχνοντας άχυρο τριμμένο για να δέσουν τα πλιθιά όταν
      τ' αραδιάσουνε στον ήλιο.
Εμείς το μόνο που' χαμε είταν στάχτη αίμα και σκουριασμένο
      συρματόπλεγμα.
Χρόνια και χρόνια τώρα πασχίζω να στεριώσω το μικρό πλιθί
     μου μ' αυτά τα υλικά
χρόνια πασχίζουμε να χτίσουμε τον κόσμο
                                                               να τον μεταμορφώσουμε
ζυμώνουμε τη λάσπη και συνεχώς διαλύεται
απ' τις προλήψεις τις βροχές τις προδοσίες.
Είμαστε υπεύθυνοι για τα υλικά
για τις λιποψυχίες μας
είμαστε υπεύθυνοι για την επιμονή μας
να ζυμώνουμε ακόμα με τα γυμνά μας πόδια
τη στάχτη και το αίμα.

ΣΥΝΟΜΙΛΩ ΑΡΑ ΥΠΑΡΧΩ
(απόσπασμα)

Είναι η πορεία μας ελικοειδής κι ανοδική
περίπου τέτοια υποθέτω:
Θέση: Αστική δημοκρατία.
Αντίθεση: Δικτατορία του ενός
Σύνθεση: Δημοκρατία του συνόλου.
Κατά μιαν αντιστοιχία
βρισκόμαστε σε στάδιο μεταβατικό
κάτι σαν την εποχή των βασιλιάδων εκλερέ.
Σαν φωτισμένοι, πρέπει να φωτίζουν.
Αυτοτιτλοφορούνται το λοιπόν
μισθώνοντας με χρήμα και τιμές
τις γήινες ενσαρκώσεις της θείας Ιστορίας
rois soleils και άλλα τέτοια.
Αντικειμενικότεροι ας τους πούμε προβολείς που επιτηρούν μέσα
       στη νύχτα
τα συρματοπλέγματα.
Τι γνώμη έχεις; Εμείς οι εγκλωβισμένοι σε τούτο το στρατόπεδο
δε θα πρέπει πρώτ' απ' όλα να βάλουμε φουρνέλο σ' αυτούς τους
      προβολείς
αν είναι να πετύχει η απόδρασή μας;

Απ' το πρώτο γράμμα μου
άφησα και ληστεύτηκα μια επταετία.
Όχι πως με λήστεψε τούτη η φυλακή.
Από χίλιες τώρα κι άνω χιλιετίες
από κτήσεως της πρώτης κατοικήσιμης σπηλιάς
ληστεύουμε μονάχοι τη μικρή ζωή μας.
Όσο θ' αγωνιζόμαστε για ένα μέλλον πιο λαμπρό
και σε τούτο το κελί
και στο προαύλιο το μέγα του πλανήτη
και πέρα κει στους δρόμους των φεγγοβόλων άστρων
πάντα θα ληστευόμαστε.
Ποτέ δε θα μας μένει λίγη ώρα
ν' αφεθούμε ήρεμοι κι αυτάρκεις
να μας ταξιδέψει
                   φυσιολογικά 
                                 η ροή του χρόνου.
Θα υπερπηδούμε συνεχώς
                                   θα υπερακοντίζουμε
ποτέ δε θα' μαστε εδώ - ποτέ μέσα στο σπίτι μας.
Ανεβοκατεβαίνουμε στη στενή σανίδα
και το τσουβάλι μάς λυγίζει τη ραχοκοκκαλιά
η μαύρη σκόνη εισχωρεί μαζί με τον ιδρώτα
μέσα στο κορμί μας.
Ιδρωκοπάμε ν' ανθρακεύσουμε το πλοίο
ένα πλοίο κολλημένο στα νερά που τα' πηξε τ' αλάτι
οι καρπουζόφλουδες κ'  η τέφρα των νεκρών.
Κουβαλάμε συνεχώς όλο αναβάλλοντας
σαν τους μελλοθανάτους που ανάβουνε το τελευταίο τους τσιγάρο
και τραβώντας την κάθε ρουφηξιά
αναβάλλουν για την άλλη
ν' απολαύσουν
              την πικράδα
                             του καπνού.

Χαμογελάς;
Ό,τι κι αν λες, εγώ θα συνεχίσω κουβαλώντας.
Αν έχεις μνήμη θα το νιώσεις τώρα δα που σου μιλώ
πως τούτη η ληστεία η αναβολή
κυκλοφορούσε κάποτε μες στις κατακόκκινες στις ζωντανές σου
        φλέβες
και την είχες ονομάσει
                             όπως εγώ 
                                       όπως και άλλοι
                                                           αίμα.
Αν έχεις μνήμη θα θυμάσαι
πως τούτη η καρβουνόσκονη
διηθείται και σταλάζει 
                            μέσα στην καρδιά μας.


Άρης Αλεξάνδρου Ποιήματα (1941 -1974), ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 1991, 3η έκδοση

Ο Αριστοτέλης Βασιλειάδης γεννήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 1922 στην Πετρούπολη.Το 1928 ήρθε με την οικογένειά του στην Ελλάδα.  Το 1942 αρχίζει τη δουλειά του μεταφραστή στου Γκοβόστη. Ο Γιάννης Ρίτσος του έδωσε το ψευδώνυμο Αλεξάνδρου.
Από μικρός είχε τάσεις ανεξαρτησίας, πνεύμα και χαρακτήρα ιδεολόγου που καθόρισαν την μετέπειτα στάση του. Συμμετείχε στην αντίσταση και είχε έντονη αντιφασιστική δράση.Οργανωμένος στο ΕΑΜ αρχικά , έρχεται αντιμέτωπος με το δίλημμα της στράτευσης και αποφασίζει να ακολουθήσει το δρόμο του μοναχικού αγωνιστή, φέροντας το στίγμα του αποσυνάγωγου σε εποχές πολύ δύσκολες. Αγωνίζεται μόνος του , δίπλα στην οργάνωση,που ανήκε, συμμετέχοντας ενεργά σε όλες τις εκδηλώσεις, διαδηλώσεις , μαθαίνοντας την κομματική γραμμή αλλά αποφασίζοντας μόνος του για τη συμμετοχή. Στα Δεκεμβριανά είχε αποφασίσει να μη συμμετέχει. Συνελήφθη όμως μαζί με τον πατέρα του από τους Άγγλους και οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο Ελ Ντάμπα. Ως διαφωνών και ανέντακτος θα μπορούσε να αποφύγει τις άμεσες συνέπειες του εμφυλίου. Η πολιτική του ηθική όμως δεν του το επέτρεπε. Έτσι σε όλη του τη ζωή μπροστά στους αντιπάλους δήλωνε κομμουνιστής και στους κομμουνιστές ότι δεν ανήκε πουθενά. Αρνήθηκε να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία . Φυγόστρατος και παράνομος κρυβόταν σε διάφορα σπίτια. Τον Ιούλιο του 1948 συνελήφθη και εκτοπίστηκε στο Μούδρο . Ήταν στην εξορία όταν διαφώνησε με την απόφαση της 4ης Ολομέλειας του ΚΚΕ και εκεί πήρε την απόφαση να απαλλαγεί από κάθε στράτευση αντιμετωπίζοντας την απομόνωση και την κατηγορία του ηττοπαθή από τους συντρόφους του. Το 1949 μεταφέρθηκε στη Μακρόνησο. Αρχικά υπέγραψε δήλωση, την οποία όμως ανακάλεσε παρατείνοντας την εξορία του για άλλα δύο χρόνια. Η οριστική ρήξη με την αριστερά ήρθε εξ αιτίας της διαφωνίας του σε θέματα ιδεολογίας και λογοτεχνίας. Απέρριψε την ιδεολογία χωρίς να υιοθετήσει κάποια άλλη , αρνούμενος συγχρόνως να διαχωρίσει τη θέση του για να απαλλαγεί από τις συνέπειες. Προτίμησε να παραταθεί η εξορία του. Απολύθηκε από τον Αη - Στράτη τον Οκτώβριο του 1951 με τη λήξη της διοικητικής εκτόπισης. Το Νοέμβριο του 1953 δικάστηκε από το Διαρκές Στρατοδικείο Αθηνών και καταδικάστηκε σε δέκα χρόνια φυλάκιση στις Φυλακές Αβέρωφ " επί ανυποταξία εν επιστρατεύσει". Μεταφέρθηκε αργότερα στις Φυλακές της Αίγινας  και στη Γυάρο. Παντού τον ακολουθούσε η οδυνηρή αίσθηση της απομόνωσης των συντρόφων του.  Αυτό το θέμα κατέχει κεντρική θέση σε όλο το έργο του. Απολύθηκε το 1958.
Ο Άρης Αλεξάνδρου γεννήθηκε, έζησε και πέθανε εξόριστος , αλλά δεν υπήρξε φυγάς.

Οι  σύντομες πληροφορίες από τη μονογραφία του Δημήτρη Ραυτόπουλου , Άρης Αλεξάνδρου. ο εξόριστος, εκδόσεις Σοκόλη, Αθήνα 2004,β' έκδοση συμπληρωμένη



     






Δευτέρα 23 Νοεμβρίου 2015

Ξένες πόρτες

ΞΕΝΕΣ ΠΟΡΤΕΣ
1985 
Μουσική: Ηλίας Ανδριόπουλος 
Στίχοι: Μάνος Ελευθερίου 
Τραγουδάει η ΣΩΤΗΡΙΑ ΜΠΕΛΛΟΥ, ο Ηλίας Ανδριόπουλος & Χορωδία

Σάββατο 21 Νοεμβρίου 2015

Το σπίτι


Εκείνο το εγκαταλειμμένο σπίτι
Μένει ξάγρυπνο τις νύχτες και τραγουδάει.
Έντομα και ερπετά το κατοικούν και πληθαίνουν
Εξασφαλίζοντας του μια μοναξιά μεγάλη
Σαν τη λευτεριά ή την αγάπη σ' άλλους καιρούς.
Την ημέρα οργανώνει την άμυνά του
Γνωρίζοντας πως όπου νάναι θα φανεί ο ξένος.
Πρώτα τα σκαλοπάτια θα ξυπνήσουν τρομαγμένα
Τα παράθυρα, οι πόρτες θα σφαλίσουν αθόρυβα
Κι όταν φτάσει η στιγμή μια ανάσα πριν απ' τη νίκη
Θα σωριαστεί με πάταγο, παρασέρνοντάς τον.

Τάσος Πορφύρης, Το εγκαταλειμμένο σπίτι, Ποιήματα, Θεσμός, Αθήνα 1968

Παρασκευή 20 Νοεμβρίου 2015

Ένα παιδί γράφει στο Θεό

Μ' ένα ξύλινο σπαθάκι και δυό ψεύτικα μουστάκια
παίρνω φόρα και στη μάχη τους στρατιώτες μου οδηγώ.
Τους στρατιώτες...μια ντουζίνα μολυβένια στρατιωτάκια.
Κι έτσι τώρα παριστάνω τον μεγάλο στρατηγό!

Άναψε μεγάλη μάχη! Με το ξύλινο σπαθάκι
πάνω κάτω στην αυλή μας. Τι κακό, τι ταραχή!
Όμως, την επίθεσή μου τη διακόπτω λιγάκι,
γιατί μέσα μου είναι κάτι...κατιτί σαν προσευχή.

Όλοι οι στρατηγοί του κόσμου, δώσε, Θεέ μου, να' χουν τώρα
τα μουστάκια τους σκιτσάρει μ' ένα καρβουνάκι, και
το σπαθί τους που τραβάνε στη μεγάλη τους τη φόρα,
δώσε, Θεέ μου, να' ναι μόνο από αθώο κοντραπλακέ.

Δώσε ακόμη να μην έχουν στο μυαλό τους άλλη έγνοια,
τα κουμπιά τους να γυαλίζουν της μεγάλης τους στολής
και να οδηγούν στη μάχη στρατιωτάκια μολυβένια
μεσ' από τ' άσπρα και τα μαύρα τα πλακάκια της αυλής.

                                                               Αντώνης Σαμαράκης 
Από το βιβλίο της Unicef , Έχω δικαίωμα, ένα ποίημα και δέκα ιστορίες για παιδιά, ι΄έκδοση, Αθήνα 1992



Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού η σημερινή. Ποια δικαιώματα; Όλα είναι γραμμένα μόνο στα χαρτιά γιατί η καθημερινότητα είναι πολύ σκληρή και θανατηφόρα για τα παιδιά σε όλο τον κόσμο. Τι θέλουν τα παιδιά για να είναι ευτυχισμένα; Θέλουν γονείς αγαπημένους, θέλουν μια ζεστή αγκαλιά, θέλουν ένα πιάτο σπιτικό φαγητό, θέλουν σχολείο, θέλουν παιχνίδι, θέλουν πατρίδα, θέλουν σπιτικό, θέλουν ασφάλεια, θέλουν να κοιμούνται ήσυχα τα βράδια, θέλουν να μεγαλώνουν σ' ένα κόσμο ειρηνικό και δίκαιο χωρίς φτώχεια, χωρίς πείνα, χωρίς εκμετάλλευση, χωρίς κακοποίηση, χωρίς  εφιάλτες.
Γνωστοί οι ένοχοι , γνωστές και οι αιτίες! Ας μην γινόμαστε συνένοχοι, ας πολεμήσουμε τις αιτίες.
" Το γιατρικό για τον άνθρωπο είναι ο άνθρωπος" 

Τετάρτη 18 Νοεμβρίου 2015

Η Τέχνη της Αντίστασης


Από παράσταση του "Θιάσου ΕΠΟΝ Θεσσαλίας"

Γράφει η ofisofi // atexnos

Ο Ευάγγελος Μαχαίρας έφυγε από τη ζωή πριν λίγες μέρες. Άνθρωπος μαχητικός και δραστήριος πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση ως αξιωματικός του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου. Διώχθηκε, φυλακίστηκε, εξορίστηκε και ακούραστα αγωνίστηκε μέσα από διάφορους φορείς για τη αληθινή δημοκρατία, την πραγματική δικαιοσύνη, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την παγκόσμια ειρήνη.

Έγραφε σε εφημερίδες και εξέδωσε βιβλία.

Ένα πολύ αξιόλογο και σημαντικό βιβλίο είναι «Η Τέχνη της Αντίστασης». Σε αυτό συγκεντρώνει και παρουσιάζει πολύτιμα στοιχεία και ντοκουμέντα από τη συμβολή των πνευματικών ανθρώπων στην περίοδο της Κατοχής και της Αντίστασης.

Η σπουδαιότητα του βιβλίου είναι μοναδική. Δεν γνωρίζω αν υπάρχει κάτι ανάλογο στη βιβλιογραφία  μετά και τη δεύτερη έκδοση του το 2008. Ο Ευάγγελος Μαχαίρας , μαχητής της ΕΑΜικής αντίστασης ο ίδιος έζησε το μεγαλείο της και χωρίς να είναι ειδικός μας προσφέρει το έργο όλων εκείνων των ανθρώπων , οι οποίοι πολέμησαν με τα πνευματικά τους όπλα και πρόσφεραν ένα πρωτόγνωρο πολιτιστικό έργο που όμοιο του  όχι μόνο δεν  δημιουργήθηκε σε καμιά άλλη κατεχόμενη χώρα, αλλά που κατόρθωσε να εμπνεύσει και να ανυψώσει το ηθικό του λαού και να δυναμώσει τον αντιστασιακό του αγώνα. Άλλωστε αυτός ο αγώνας ήταν που ενέπνεε τους πνευματικούς ανθρώπους και δημιουργούσε μια σχέση αμφίδρομη.
Tάσσος: Οι Εθνομάρτυρες ανάπηροι (ξυλογραφία)
Ο Ευάγγελος Μαχαίρας στον πρόλογο της πρώτης έκδοσης του βιβλίου το 1999 έγραφε:

«Περίμενα ότι κάποιος ειδικός θα έκανε τη συνολική καταγραφή της. Καθώς όμως περνούσαν τα χρόνια και αυτό δε γινόταν, αν και δεν είμαι ειδικός, αποφάσισα να αναπτύξω το κεφάλαιο αυτό σε ένα βιβλίο. Για πολλά θέματα παραθέτω μαρτυρίες των αντιστασιακών λογοτεχνών και καλλιτεχνών , γιατί πιστεύω  ότι από τις πληροφορίες που θα μπορούσα να καταγράψω, προτιμότερος είναι ο αυθεντικός τους λόγος και ελπίζω ότι με τον τρόπο αυτό θα υπάρξει χρήσιμο υλικό, ώστε να γραφεί από τους ειδικούς η ολοκληρωμένη ιστορία της αντιστασιακής τέχνης, που αποτελεί ένα από τα πολυτιμότερα κεφάλαια του πολιτισμού μας κατά τον 20ο αιώνα.»

Πριν από την έκδοση αυτού του βιβλίου υπήρχαν βιβλία και άρθρα που αναφέρονταν στην τέχνη της αντίστασης, αλλά η ύλη τους περιορίζονταν σε ένα ή δύο ζητήματα, δεν κάλυπταν ολόπλευρα το θέμα. Το πιο πλούσιο αφιέρωμα είχε κάνει η Επιθεώρηση Τέχνης το 1962 και μία χρονιά πριν, το 1961, είχαν εκδοθεί δύο Ανθολογίες Αντιστασιακής Λογοτεχνίας, πεζογραφία και ποίηση,  στο Ανατολικό Βερολίνο με πρωτοβουλία της Γερμανικής Ακαδημίας και με επιμέλεια της Έλλης Αλεξίου.

Το βιβλίο χωρίζεται σε πέντε κεφάλαια και το κάθε ένα σε πολλές υποενότητες.

Πολυσέλιδη η παρουσίαση της Αντίστασης των λογοτεχνών. Αρχίζει με τις πρώτες αντιδράσεις , κυρίως του Σικελιανού και του Βάρναλη οι οποίοι έδωσαν το σύνθημα για την έναρξη της πνευματικής αντίστασης και συνεχίζει με την αντίσταση των πνευματικών ανθρώπων με νόμιμα  μέσα από τις σελίδες των καθημερινών εφημερίδων και περιοδικών, τις παράνομες μορφές πάλης , την ένταξη τους στο ΕΑΜ , τη συμμετοχή σε δραστηριότητες οργανωμένες ή μη με τις ανάλογες συνέπειες, την πνευματική αντίσταση στον Πειραιά, στη Θεσσαλονίκη, στη Μέση Ανατολή, τα αντιστασιακά κείμενα που κυκλοφόρησαν χέρι με χέρι και δημοσιεύτηκαν σε παράνομες εφημερίδες και περιοδικά. Αναφέρεται στις Ανθολογίες αντιστασιακού διηγήματος και αντιστασιακής ποίησης με αντιπροσωπευτικά αποσπάσματα.

Το κεφάλαιο που αναφέρεται στο θέατρο ξεκινά από το 1940 -1941 , περνά στην κατοχική λογοκρισία και στο ελεύθερο θέατρο κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Πάρα πολλά τα ονόματα των θεατράνθρωπων που υπέστησαν διώξεις και ιδιαίτερες οι αναφορές στο Εθνικό Θέατρο, στο Κρατικό Θέατρο Θεσσαλονίκης, στο Θέατρο στα βουνά , στη Λαϊκή Σκηνή και το Γιώργο Κοτζιούλα, στο Βασίλη Ρώτα , στο «Θεατρικό Εργαστήρι» και στο « Θίασο της ΕΠΟΝ Θεσσαλίας», στο « Θίασο της ΕΠΟΝ Μακεδονίας, στο κουκλοθέατρο και στις εξελίξεις στη θεατρική παραγωγή μετά την απελευθέρωση.
Ομάδα λογοτεχνών του ΕΑΜ το 1943
Το κυρίαρχο σύνθημα στην Ελλάδα της Αντίστασης ήταν «Πολεμάμε και Τραγουδάμε» . Με αυτό σηματοδοτήθηκε ο τεράστιος ρόλος της μουσικής και των τραγουδιών που εμψύχωναν τους αγωνιστές.  Η αντίσταση των μουσικών, τα πρώτα αντάρτικα τραγούδια, οι διασκευές εμβατηρίων και επαναστατικών τραγουδιών παρατίθενται μαζί με τις εκδόσεις και τους δημιουργούς τους. Δεν λείπουν η θεματολογία των αντάρτικων τραγουδιών και η κατάταξή τους κατά κατηγορίες. Το κεφάλαιο είναι εμπλουτισμένο με μια μικρή ανθολογία. Εκτός από τα αντάρτικα τραγούδια γίνεται αναλυτική αναφορά στα συμφωνικά έργα για την Αντίσταση και στα ρεμπέτικα της Κατοχής. Μέσα σε όλα αυτά υπάρχουν και δώδεκα τραγούδια του ΕΔΕΣ που το περιεχόμενο τους έχει εθνικιστικό χαρακτήρα.

Ένας ακόμα χώρος με σημαντικότατη προσφορά είναι οι εικαστικοί καλλιτέχνες. Οι συνδικαλιστικοί αγώνες οδηγούν στην ένταξή τους στο ΕΑΜ. Το συνεργείο της Νεολαίας, οι αφίσες, τα λευκώματα, οι μαρτυρίες των καλλιτεχνών, οι ζωγράφοι και οι χαράκτες στην Ελεύθερη Ελλάδα μαζί με τις «Εικαστικές μαρτυρίες» των καλλιτεχνών που δεν είχαν εκδώσει ατομικά λευκώματα και η Γλυπτική δίνουν το μέγεθος της αντίστασης  και της επίδρασης τους στον αγωνιζόμενο λαό.

Το βιβλίο κλείνει το κεφάλαιο που αναφέρεται στους φωτογράφους του αγώνα με  παρουσίαση του έργου των Σπύρου Μελετζή και Κώστα Μπαλάφα.

Στο τέλος κάθε κεφαλαίου υπάρχει αξιολόγηση του αντίστοιχου τομέα, λογοτεχνία, θέατρο,μουσική, εικαστικά, φωτογραφία.

Το έργο των πνευματικών ανθρώπων και των καλλιτεχνών εντάσσεται μέσα στο ιστορικό πλαίσιο και τις συνθήκες της εποχής. Το υλικό είναι πολύ πλούσιο .Υπάρχουν ντοκουμέντα που δημοσιοποιήθηκαν για πρώτη φορά, πολύτιμο αρχειακό υλικό, μαρτυρίες, εικαστικά, ποιήματα, στίχοι τραγουδιών, φωτογραφίες.
Γ.Δήμου: “Γυναίκες της Αντίστασης” (ξυλογραφία)
Στον Πρόλογο της δεύτερης έκδοσης ο Ευάγγελος Μαχαίρας διευκρινίσε τον τίτλο του βιβλίου:

« … τέθηκε το ερώτημα αν ο τίτλος του έπρεπε να είναι «Η Τέχνη της Αντίστασης» ή « Η Τέχνη στην Αντίσταση». Απάντησα ότι ο πρώτος τίτλος ήταν ορθότερος.

Ο δεύτερος θα περιόριζε το περιεχόμενο στα έργα τέχνης που δημιουργήθηκαν από 28 – 10 – 1940 μέχρι την 14 – 10 – 1944.

Υπάρχουν όμως σημαντικά έργα που δημιουργήθηκαν μετά την απελευθέρωση, αλλ’ αναφέρονται στην Αντίσταση. Για το λόγο αυτό συμπεριλαμβάνονται στα Αντιστασιακά π.χ στις συλλογές αντιστασιακής ποίησης και πεζογραφίας που εξέδωσε η Έλλη Αλεξίου στη Γερμανία, όταν η έκδοσή τους στην Ελλάδα ήταν απαγορευμένη, περιέλαβε όχι μόνο όσα γράφηκαν κατά τη διάρκεια της Κατοχής, αλλά και όσα γράφηκαν λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση, με θέματα αλλά και με πνεύμα του αντιστασιακού αγώνα…»

Το βιβλίο αν και θεωρήθηκε πάρα πολύ καλό από τον Πρόεδρο του Τμήματος Γραμμάτων και Τεχνών της Ακαδημίας Αθηνών δεν βραβεύτηκε «γιατί ο συγγραφέας του γράφει στον Πρόλογο ότι μετά την πολιτιστική έκρηξη που σημειώθηκε στη Χώρα μας κατά τη διάρκεια της Κατοχής προοιωνιζόταν ένα λαμπρό μέλλον για τον ελληνικό πολιτισμό, δυστυχώς όμως η ιμπεριαλιστική επέμβαση που με ραδιουργίες και τα όπλα νίκησε τις αντιστασιακές δυνάμεις, όχι μόνον ανέκοψε την πνευματική ανάταση του λαού μας, αλλά και γέμισε τη χώρα μας με τάφους και ερείπια.»

Ο Ευάγγελος Μαχαίρας δεν έκανε καμία αλλαγή στο βιβλίο διότι όπως έγραφε  και ο ίδιος « …σε όλη μου τη ζωή “ Δεν συνεμορφώθην προς τας υποδείξεις “ …» .

Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει!



Ευάγγελος Μαχαίρας, Η τέχνη της Αντίστασης. Ποίηση, Πεζογραφία, Θέατρο, Μουσική, Τραγούδια, Ζωγραφική, Χαρακτική, Γλυπτική, Φωτογραφία, Προσκήνιο/Άγγελος Σιδεράτος, Αθήνα 2008, 2η έκδοση

Τρίτη 17 Νοεμβρίου 2015

Η τελευταία εκπομπή του ελεύθερου Ραδιοφωνικού Σταθμού του Πολυτεχνείου, μπροστά στις ερπύστριες των τανκς…


Επιμέλεια: Οικοδόμος // atexnos
Οι αγώνες του Νοέμβρη του 1973 που κορυφώθηκαν στις 17 στο Πολυτεχνείο, αποτελούν κορυφαία εκδήλωση της εφτάχρονης αντιχουντικής πάλης του λαού και της νεολαίας και μια από τις κορυφαίες στιγμές της ιστορίας του λαϊκού κινήματος στη χώρα μας. Το Πολυτεχνείο έδειξε ότι όταν ο λαός πιστέψει στη δύναμή του και οργανωθεί, έχει τη δυνατότητα να επιβάλλει λύσεις προς όφελός του, ακόμα και όταν αυτό φαντάζει αδύνατο. Η μάχη του Πολυτεχνείου, οι αγώνες που προηγήθηκαν και οι εξελίξεις που ακολούθησαν ήταν μια γροθιά στην μοιρολατρία και την απογοήτευση του «δεν γίνεται τίποτα, δεν αλλάζει τίποτα» και εμπνέει τους σύγχρονους αγώνες του λαού και της νεολαίας.
Στο αφιέρωμά μας παρουσιάζουμε αποσπάσματα από την τελευταία εκπομπή του ελεύθερου Ραδιοσταθμού του Πολυτεχνείου, τη νύχτα της 16 προς 17 Νοέμβρη. Η απομαγνητοφώνηση έγινε από μαγνητοταινία που γράφτηκε μέσα στην αίθουσα του Σταθμού και βρέθηκε δίπλα στο μικρόφωνο των εκφωνητών. Δημοσιεύτηκαν στον Ριζοσπάστη της 17 Νοέμβρη 1974, σε αφιέρωμα της εφημερίδας στην πρώτη επέτειο του Πολυτεχνείου. Από το ίδιο δημοσίευμα προέρχεται και το απόσπασμα μαρτυρίας του λογοτέχνη Κώστα Κοτζιά, αυτόπτη μάρτυρα της εισβολής του τανκ στο Πολυτεχνείο. Το αφιέρωμά μας συμπληρώνουν ένθετα αποσπάσματα από το βιβλίο του Γιώργου Γάτου ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ, ρεπορτάζ με την ιστορία, σχετικά με τον Ραδιοσταθμό των ελεύθερων-πολιορκημένων φοιτητών και τις τελευταίες στιγμές εκπομπής του.
polytexneio8a
«Εδώ Πολυτεχνείο! Εδώ Πολυτεχνείο! Σας μιλάει ο Ραδιοφωνικός Σταθμός των ελεύθερων αγωνιζομένων φοιτητών, των ελεύθερων αγωνιζομένων Ελλήνων. Αυτή τη στιγμή πρέπει όλοι να μάθετε τι γίνεται στην Ελλάδα μας. Ελληνικέ Λαέ πρέπει να συμπαρασταθείς. Σήμερα, αυτή τη στιγμή, πώς είναι δυνατό να κοιμηθείς όταν τα τανκς έχουν στηθεί στις πύλες του Πολυτεχνείου και σημαδεύουν τα παιδιά σου; Γι’ αυτό αυτή τη στιγμή αγωνιζόμεθα και ακόμα μιλάμε, για να ’ρθεις κοντά μας. Γιατί αν δεν έρθεις αυτή τη στιγμή κοντά μας, αν μας πιάσουν κι αν ακόμα μας σκοτώσουν, δεν φοβόμαστε να πεθάνουμε, γιατί θα πεθάνουμε Λεύτεροι. Έλληνες πρέπει να μάθετε πως τα παιδιά σας γεννήθηκαν λεύτεροι, πως τα παιδιά σας θα ζήσουν λεύτερα. Γιατί πιστεύουν στην προκοπή αυτού του τόπου…».
Ο Σταθμός του Πολυτεχνείου εξακολουθεί να μεταδίδει τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, μηνύματα συμπαράστασης, συνθήματα, από το βράδυ μέχρι το πρωί και από το πρωί μέχρι το βράδυ συνέχεια, πάντα στους γνωστούς 1050 χιλιοκύκλους.
«Εδώ Πολυτεχνείο! Εδώ Πολυτεχνείο! 
Σας μιλάει ο Ραδιοφωνικός Σταθμός των ελεύθερων αγωνιζομένων φοιτητών, των ελεύθερων αγωνιζομένων Ελλήνων…»
Από την Πέμπτη που έχει αντικατασταθεί ο παλιός πρόχειρος πομπός με ισχυρότερο, που έφερε στο Πολυτεχνείο ένας ερασιτέχνης ραδιοτεχνικός, η ισχύς του ξεπερνάει τα 40 βατ κι ακούγεται τώρα μέχρι τα Σπάτα. Μάλιστα το βράδυ της Παρασκευής είχε σχεδιαστεί να αντικατασταθεί και αυτός με άλλο πομπό, ισχυρότερης εμβέλειας, ώστα η φωνή των ελεύθερων-πολιορκημένων να ακούγεται σε ολόκληρη τη χώρα, όμως τα γεγονότα προλάβανε…
[Γιώργου Γάτου: ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ, ρεπορτάζ με την ιστορία, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 1983]
«Πρέπει όλοι να μάθουν αυτό που δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα στην Ελλάδα. Να πολεμάνε άοπλα τα τέκνα της, με τα στήθια τους, το μόνο τους όπλο να ’ναι η πίστη για Λευτεριά, μ’ ένα σώμα, με μια ψυχή για να κερδίσουν τη λευτεριά. Για ν’ ανατρέψουν τους δυνάστες τους· που χρόνια τώρα σου ρουφούν το αίμα, ελληνικέ λαέ! Και το ξέρεις πολύ καλά ότι σου ρουφούν το αίμα.
polytexneio4a
Ο αγώνας είναι παλλαϊκός. Ο λαός αγωνίζεται για να γίνει κυρίαρχος στο σπίτι του. Τα τανκς δεν θα σαρώσουν τα στήθια μας, δεν θα ποδοπατήσουν την λευτεριά μας. Ο λαός έχει χυθεί στους δρόμους. Έχει μπει μπροστά στα τανκς και δεν τ’ αφήνει να κινηθούν. Και καλεί τους στρατιώτες να μη σκοτώσουν τ’ αδέλφια τους, να μη χύσουν αδελφικό αίμα, να μη χυθεί ελληνικό αίμα.
Αδέλφια μας στρατιώτες δεν θα σηκώσετε όπλο, δεν θα πυροβολήσετε, δεν θα σκοτώσετε τ’ αδέλφια σας. Πώς είναι δυνατό να σκοτώσετε τ’ αδέλφια σας;…».
«Αυτή τη στιγμή τα παιδιά σου έχουν χυθεί στους δρόμους, μπροστά στα τανκς και δεν τ’ αφήνουν να στραφούν εναντίον σου. Αγωνίσου όσο μπορείς! Τα στρατευμένα παιδιά σου δεν πρόκειται να σηκώσουν το όπλο εναντίον σου. Χαρμόσυνο μήνυμα: Από ένα τανκς φαντάρος χαιρέτησε το λαό που ζητωκραύγαζε. Οι φοιτητές είναι σκαρφαλωμένοι στα κάγκελα και τραγουδούν τον Εθνικό Ύμνο. Το ηθικό όλων είναι ακμαιότατο. Ο ενθουσιασμός θυμίζει λαϊκό πανηγύρι. Οι καμπάνες ηχούν χαρμόσυνα!…».
polytexneio6a
«Η ώρα είναι 2 και 10 μετά τα μεσάνυχτα. Το Πολυτεχνείο, το μόνο οχυρό της ελευθερίας και η φωνή μας, η μόνη φωνή της αλήθειας, στέλνουν το μήνυμα της Ελευθερίας. Όλοι ενωμένοι. Όλοι αγαπημένοι. Όλοι αδελφωμένοι. Στρατός – Λαός μαζί! Στρατός – Λαός μαζί! Ακούτε αυτή τη στιγμή το σύνθημα από τους φοιτητές: «Όχι αδελφικό αίμα! Λαός και στρατός ενωμένοι στον αγώνα ενάντια στη χούντα που 6 χρόνια τώρα τυραννάει το βασανισμένο ελληνικό λαό! Δεν ανήκει ο στρατός στη χούντα!». Η χούντα στηρίζεται στο μέταλλο. Η καρδιά όμως των φαντάρων μας είναι μαζί μας. Δεν θα στρέψουν το μέταλλο ενάντια στα παιδιά μας. Ο λαός μας δεν μπορεί ν’ ανεχθεί δυνάστες. Έχει χύσει εκατόμβες αίμα για τη Λευτεριά. Δεν μπορεί να ζήσει σκλαβωμένος.
Οι καμπάνες σημαίνουν χαρμόσυνα. Στον Άγιο Νικόλαο στα Πευκάκια οι καμπάνες χτυπάνε ενωμένες με τις καμπάνες της Κυψέλης. Παρακαλούμε όσοι βρίσκεστε κοντά σε καμπαναριά να τρέξετε να ηχήσει από το ύψος τους η φωνή της Λευτεριάς. Ας ενωθούν οι χτύποι τους με τους χτύπους της καρδιάς μας. Αυτή τη στιγμή γύρω στο Πολυτεχνείο υπάρχουν τανκς και γίνεται η μεγαλύτερη μάχη χωρίς να χυθεί σταγόνα αίμα!…».
polytexneio9a
«Μας συγχωρείτε για τη μεγάλη μας συγκίνηση! Μας συγχωρείτε για τα δάκρυά μας! Κλαίμε από χαρά. Κλαίμε από την πίστη στον αγώνα. Ο αγώνας είναι Ιερός. Είναι αγώνας για τη Λευτεριά. Η στρατοκρατία στα 6 χρόνια δεν μπόρεσε να ριζώσει το φόβο μέσα στις καρδιές των Ελλήνων. Ο φόβος έχει εξαφανισθεί. Η λευτεριά έχει αναφτερώσει το ηθικό όλων των Ελλήνων!».
ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ ΤΟ ΤΕΛΟΣ
«Ελληνικέ Λαέ! Απόψε, εδώ και λίγη ώρα, η χούντα, η δικτατορία έδειξε το πραγματικό της πρόσωπο. Η σκιά του Στρατιωτικού Νόμου έπαψε πια να ’ναι σκιά. Είδαμε τα τανκς να κυκλοφορούν στους δρόμους της Αθήνας.
Λαέ! Η χούντα ξεσκέπασε για άλλη μια φορά το πρόσωπό της! Φάνηκε καθαρά ποιες είναι οι προθέσεις της. Όταν για πρώτη φορά αντιμετώπισε το λαϊκό αγώνα έστειλε σ’ αυτόν τα τανκς. Όμως όλοι ξέρουμε: η χούντα έχει μόνο τα όπλα, δεν έχει τις καρδιές κανενός. Είναι ξενοκίνητη. Και γι’ αυτό δεν την υποστηρίζει καμιά παλλόμενη ελληνική καρδιά!…»._
polytexneio5
Ο λογοτέχνης Κώστας Κοτζιάς που έζησε από κοντά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και τη νύχτα της σφαγής, περιγράφει τις συγκλονιστικές στιγμές της εισβολής του τανκ στο Πολυτεχνείο:
«(…) Σ’ όλα τα σπίτια της Αθήνας ξεσπάει ένας υπόκωφος θρήνος που συνοδεύεται από άγριες ριπές. Το τανκ δίνει από τηλεβόα δέκα λεπτά καιρό στους πολιορκημένους να παραδοθούν. Σπουδαστές τρέχουν προς το βάθος να πληροφορήσουν τη Συντονιστική Επιτροπή. Η Καρυστιάνη, η πρόεδρος των Κρητών σπουδαστών, παίρνει την εντολή να βγει ν’ αναγγείλει τη συνθηκολόγηση. Μα ο αξιωματικός του τανκ έχει κιόλας δώσει εντολή στον φαντάρο να εισβάλλει. Ο φαντάρος ενώνει και ανοίγει τα χέρια του προς τους σπουδαστές που βρίσκονται σκαρφαλωμένοι στην πόρτα, για να καταλάβουν πως θα προχωρήσει και ν’ απομακρυνθούν. Τα παιδιά μένουν στις θέσεις τους φωνάζοντας: «Χτυπάτε αδέλφια, εμπρός»!
Ο αξιωματικός του τανκ επαναλαμβάνει τη διαταγή στο φαντάρο, αλλ’ αυτός δεν προχωρεί. Τον εκτελούν αστραπιαία και το τανκ ορμά γκρεμίζοντας την είσοδο με τα τρία παιδιά που έχουν μείνει στην κορφή της. Λιώνει την μπλε μερσεντές του Πρύτανη, που πίσω της είναι οχυρωμένα άλλα παιδιά. Λιώνει άλλη μια μερσεντές καθηγητή και σταματά ρίχνοντας τον παμπάλαιο φοίνικα, που στέκει στα Προπύλαια, στο πρώτο κτίριο στο βάθος. Εκεί μπροστά βρέθηκε η Καρυστιάνη που συνελήφθη αμέσως.
Πρώτα μπουκάρει μέσα μια ομάδα αξιωματικών, ύστερα οι λοκατζήδες. Ακολουθούν οι ασφαλίτες και οι αστυνομικοί. Όπου οι τελευταίοι αποδείχνονται περισσότερο βάρβαροι, αδίσταχτοι και αιμοδιψείς από τους πρώτους. Επικρατεί χάος, πανικός, αναταραχή. Αξιωματικοί και ΛΟΚατζήδες και προπαντός ασφαλίτες και αστυνομικοί πέφτουν με λυσσασμένη μανία πάνω στους άοπλους και απροστάτευτους σπουδαστές και χτυπούν τυφλά, όπου βρουν, με ρόπαλα, με γκλομπς, με τις λαβές των περιστρόφων, με τα κοντάκια των ντουφεκιών. Κάποιοι «παληκαράδες» δεν διστάζουν και να πυροβολούν. Οι συγκρούσεις σώμα με σώμα γενικεύονται παντού, στο προαύλιο, στους διαδρόμους, στις σκάλες, στις αίθουσες…»
polytexneio7a
(…)Ο Σταθμός των ελεύθερων-πολιορκημένων δίνει το τελευταίο μήνυμά του:
«Τώρα μπαίνουν μέσα. Βλέπω έναν έφεδρο ανθυπολοχαγό. Ξέρω τι με περιμένει. Εδώ Πολυτεχνείο… Εδώ Πολυτεχνείο… Αγαπητοί ακροατές θα διακόψουμε για λίγο τη μετάδοση. Μείνετε στους δέκτες σας, στο ίδιο μήκος κύματος…»
Ακολούθησε ο εθνικός ύμνος. Μετά ο Σταθμός καταστράφηκε για να μην χρησιμοποιηθεί από το στρατό και την αστυνομία.
[Γιώργου Γάτου, ό.π.]
Μια τρομακτική σιωπή απλώθηκε από το μέρος των παιδιών, που στέκονταν δεξιά κι αριστερά στον περίβολο, καθώς είδαν τους συντρόφους τους να χάνονται κάτω από τις αλυσίδες του τανκ. Μια σιωπή τόσο μεγάλη που άκουσε καθαρά τους ήχους από τις αρβύλες των λοκατζήδων που έτρεχαν κυνηγώντας τα παιδιά που έφευγαν, αλλά αμίλητα, βουβά, πετρωμένα σε όγκους που διασκορπιζόντουσαν συσπειρωμένοι προς διάφορες κατευθύνσεις».