Μελέτα, μα έχε άγρυπνα και ανοιχτά τα μάτια της ψυχής σου στη ζωή...

Δημήτρης Γληνός

Σάββατο 4 Φεβρουαρίου 2012

Οι " ξενιτεμένες" αρχαιότητες της Δωδώνης

Αφορμή για αυτήν την ανάρτηση μου έδωσε ο λογομνήμων και μία έκθεση που έγινε στο Λούβρο. Διαβάζοντας ότι το ένα τρίτο των αρχαιοτήτων που εκτέθηκαν βρίσκονταν ήδη στο Λούβρο και καθώς τα διάφορα σχόλια αναφέρθηκαν και σε αρχαιότητες ξεχασμένες σε διάφορα μουσεία, σκέφτηκα τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της Δωδώνης που ήρθαν στο φως στα τέλη του 19ου αι. από τον Αρτινό μεγαλοτσιφλικά Κωνσταντίνο Καραπάνο σε συνεργασία με τον Μινέικο. Από αυτούς τους θησαυρούς άλλους τους δώρισε ο Καραπάνος στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και άλλους πούλησε ο Μινέικο ή συγγενικό του πρόσωπο στο εξωτερικό. Τα τελευταία χρόνια διατυπώνεται το αίτημα να επιστραφούν οι αρχαιότητες αυτές στον τόπο τους, γιατί εκεί ανήκουν. Βεβαίως και το αίτημα δεν είναι τοπικό αλλά πανηπειρωτικό και πανελλαδικό. Μπορεί να υποστηρίξει κανείς " τέτοια ώρα τέτοια λόγια" , αλλά χρειάζεται τουλάχιστον ενημέρωση και γνώση , διότι είναι και αυτά μέρος της συλλογικής  μας μνήμης .
 Οι φωτογραφίες είναι ένα μικρό δείγμα των αρχαιολογικών θησαυρών που βρίσκονται στα ξένα μουσεία.

Να επιστραφούν στον τόπο τους τα αρχαιολογικά ευρήματα της Δωδώνης.

 
 Ένα πολύ μεγάλο μέρος των αρχαιολογικών θησαυρών της Δωδώνης  βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και στα υπόγειά του αλλά και  σε Μουσεία του εξωτερικού όπως στο Μουσείο του Βερολίνου, στο Λούβρο, στο Βρετανικό Μουσείο.
Το 1875 ο Κωνσταντίνος Καραπάνος μαζί με τον Μινέικο, αφού εξασφάλισε την άδεια των οθωμανικών  αρχών , ανέσκαψαν τη Δωδώνη. Οι ανασκαφές είχαν ως αποτέλεσμα να έλθουν στο φως πάρα πολλά αντικείμενα ,κομμάτια αγγείων, όπλων , εργαλείων, αγαλματίδια, επιγραφές και νομίσματα. Χαλκός, μπρούτζος, σίδηρος, μάρμαρο, ελεφαντόδοντο  είναι τα υλικά κατασκευής τους. Άλλα από αυτά είχαν χρησιμοποιηθεί ως αναθήματα και άλλα για θρησκευτικούς σκοπούς.
Στις 22 Ιουνίου του 1902 ,ο Καραπάνος δώρισε μεταξύ άλλων και τα χάλκινα ευρήματα των ανασκαφών στη Δωδώνη στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας με το υπ’ αριθ.7018 δωρητήριο συμβόλαιο. Ένα μέρος των ευρημάτων πουλήθηκε από τον Μινέικο στο εξωτερικό.
Την εποχή εκείνη η κίνηση Καραπάνου είχε μια λογική βάση διότι  μεγάλο μέρος της Ηπείρου ανήκε στην οθωμανική αυτοκρατορία και δεν μπορούσαν να αξιοποιηθούν τα ευρήματα.
Σήμερα όμως τα πράγματα  έχουν αλλάξει και μπορεί να υποστηριχθεί από τους Δωδωναίους και γενικά τους Ηπειρώτες  το αίτημα για τον επαναπατρισμό αυτών των αρχαιολογικών θησαυρών. Χρειάζονται όμως  ενημέρωση, γνώση, διάθεση για δυναμική διεκδίκηση αλλά και πολιτική βούληση για να ικανοποιηθεί το αίτημα της επιστροφής των θησαυρών της Δωδώνης για να έχουν στο μέλλον  οι κάτοικοι αυτής της περιοχής  τη δυνατότητα να δουν αυτά τα αντικείμενα, διότι «…χρειάζεται, νομίζω, μια πίστη σ' αυτά τα αρχαία σημάδια μέσα στο τοπίο τους· η πίστη πως έχουν δική τους ψυχή. Τότε, θα μπορέσει ο προσκυνητής να πιάσει ένα διάλογο μ'αυτά…
(Γιώργος Σεφέρης)

Μπρούτζινο κεφάλι, 6ος αι.π.Χ. (Μουσείο Λούβρου)




Μπρούτζινο αγαλματάκι (Μουσείο Βερολίνου)





Μπρούτζινο αγαλματάκι, 510 π.Χ (Μουσείο Βερολίνου)



Ποσειδών, Αντίγραφο από μπρούτζινο αγαλματίδιο
 Ύψος 31 cm.
Χρονολογείται στα τέλη του 4ου αι. π.Χ
Είναι από τη Δωδώνη
Πουλήθηκε στο Βερολίνο το 1904
( Μουσείο Βερολίνου)

Φτερωτό άλογο,
Μικρό μπρούτζινο  άλογο με φτερά. Βρέθηκε το 1890 και πουλήθηκε στο Μουσείο του Λούβρου .Πιθανόν διακοσμούσε κάποιο σκεύος. Είναι  κατασκευασμένο σε εργαστήριο στη ΝΔ Ελλάδα (πιθανόν στην Αμβρακία). Ένα ακόμη βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και είναι ίδιο με αυτό που βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου. Μαζί πιθανόν σχημάτιζαν ένα συμμετρικά αντικριστό ζευγάρι και χρησιμοποιούνταν για να διακοσμήσουν το ίδιο σκεύος. Το άλογο με τα μακριά φτερά ίσως αναπαριστά τον μυθικό Πήγασο, που σύμφωνα με το μύθο ξεπήδησε μέσα από το αίμα της Μέδουσας.Χρονολογείται ανάμεσα στο τρίτο  550-525 π.Χ. (Μουσείο Λούβρου)










Μπρούτζινο άλογο,
Άλογο με αναβάτη; (χαμένος ο αναβάτης, πιθανόν να είναι ίδιο με το αντίστοιχο που βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών). Χρονολογείται στα τέλη του 6ου αι.π.Χ.
(Μουσείο Λούβρου)




Άρτεμις,
Φοράει κράνος και τεντώνει το τόξο της
Ύψος :15 cm
Aντίγραφο από μορφή που υπήρχε σε αγγείο:
Χρονολογείται τον 6ο αι.π.Χ,
πιθανόν από τη Δωδώνη.Πουλήθηκε στο Βερολίνο το 1886
(Μουσείο Βερολίνου)




Μπρούτζινο εργαλείο,
Εργαλείο που το χρησιμοποιούσαν στις θυσίες
Χρονολογείται τον 7ο αι.π.χ.
(Μουσείο Λούβρου)

Ο Δίας με τον κεραυνό
Χρονολογείται στα 470 π.Χ
(Μουσείο  Βερολίνου)
Ένας χαμογελαστός άνδρας –συνδαιτημόνας  σε συμπόσιο αναπαύεται σε ανάκλιντρο σε τυπική στάση, το αριστερό χέρι κρατάει ένα ρηχό πιάτο ενώ το δεξί ακουμπά στο γόνατο. Πιθανόν κατασκευασμένο στη Σπάρτη και αφιερωμένο στο Δωδωναίο Δία. Χρονολογείται στα 530-500π.Χ.(Βρετανικό Μουσείο)
Μπρούτζινο άγαλμα με αναβάτη,
Όμοιο άλογο με εκείνο που βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου. Το ζευγάρι των ιππέων πιθανόν να αναπαριστά τους Διόσκουρους , τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη. Αφιερωμένο πιθανόν στον Δωδωναίο Δία.
(Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών)
Πηγές: Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων
          Δωδωναίος
            Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
        Οι φωτογραφίες και τα συνοδευτικά κείμενα ( σε ελεύθερη απόδοση) είναι από τα Μουσεία Βερολίνου , Λούβρου, Βρετανικού και Αθήνας
         
      

4 σχόλια :

Οικοδόμος είπε...

Σοφία καλησπέρα.
Πολύ ενδιαφέρον θέμα και όχι πολύ γνωστό. Να σου πω κι εγώ δυο πράγματα για τον Καραπάνο. Ο Κώστας Καραπάνος μαζί με τον αδελφό του, Γιάννη, ήταν ιδιοκτήτες μεταξύ άλλων και του τόπου καταγωγής μου, Χώσεψη (τότε) Αρτας, Κυψέλη σήμερα. Το 1883 οι 156 οικογένειες του χωριού μας πλήρωσαν στους Καραπάνους 630 χρυσές λίρες, αφού δανείστηκαν από την Εθνική Τράπεζα, κι έγιναν τα συμβόλαια. Από τους μεγαλύτερους τσιφλικάδες της Ηπείρου.
Ένα άλλο νέο τώρα που δεν ξέρω αν το έμαθες. Μπορεί κάποια αρχαία να είναι έξω, αλλά γι’ αυτά που είναι «μέσα» δεν μαθαίνουμε καλά νέα. Αναπαλαιώνουν το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης με …τσιμέντο.Διάβασε εδώ.

sofia είπε...

Καλησπέρα Οικοδόμε,
Πρώτα για τον Καραπάνο. Τον αποκαλούν φιλάρχαιο, ευπατρίδη , σχεδόν ευεργέτη γιατί έδωσε χρήματα από την περιουσία του για τις ανασκαφές.Γνωρίζοντας πώς ακριβώς έκανε αυτή την περιουσία εκμεταλλευόμενος τους φτωχούς κατοίκους των χωριών της Άρτας που είχε στην ιδιοκτησία του δεν μπορώ να εκτιμήσω την προσφορά του στην ανασκαφή.(Ο Καλπούζος στο Ιμαρέτ νομίζω ότι δίνει μία εικόνα της κατάστασης στα τσιφλίκια του)
Σχετικά με την αναστήλωση του αρχαίου θεάτρου γνωρίζω και μάλιστα από πρώτο χέρι τι γίνεται. Δεν είναι καινούριο το θέμα. Έχουν γίνει ομηρικές μάχες αλλά η επιστημονική επιτροπή είναι αμετακίνητη. Θεωρεί ότι η τσιμεντοποίηση του θεάτρου είναι η καταλληλότερη μέθοδος αναστήλωσης. Δεν μπορείς να φανταστείς τι εικόνα έχει τώρα το θέατρο, έχει γίνει άσπρο. Σιδερώνουν κανονικά τα εδώλια και τα τσιμεντάρουν.Κατά τα άλλα δεν αφήνουν τους κατοίκους να βάλουν μία πέτρα πάνω στην πέτρα γιατί μία έκταση 6.οοο στρεμμάτων περίπου είναι σε ζώνη απόλυτης προστασίας. Για να φτιάξει κάποιος τη στέγη του, να σηκώσει έναν φράχτη πρέπει να πάρει άδεια από την Αρχαιολογία, γιατί αλλοιώνει το περιβάλλον.
Εσείς έχετε επισκεφθεί ποτέ τον αρχαιολογικό χώρο;

Οικοδόμος είπε...

Η τελευταία φορά ήταν το καλοκαίρι του 1999, κι απ' ότι θυμάμαι δεν υπήρχαν εργοτάξια τότε εκεί.

sofia είπε...

Καλημέρα,
το 1999! πολλά χρόνια πριν.Πολλά έχουν αλλάξει από τότε. Πρώτα πρώτα ο δρόμος, η πρόσβαση τώρα δεν έχει καμία δυσκολία λόγω Εγνατίας. Και βέβαια δεν υπήρχε εργοτάξιο τότε. Μετά άρχισαν όλα. Αν θυμάμαι καλά από τότε ή λίγο πριν απαγορεύτηκαν και οι παραστάσεις αρχαίου δράματος. Λίγα χρόνια μετά τοποθέτησαν στον αρχαιολογικό χώρο μία ξύλινη κατασκευή, ομοίωμα θεάτρου, ένα έκτρωμα , για να γίνονται εκδηλώσεις. Η αντίδραση ήταν απίστευτη καθώς το κοινό έίναι ελάχιστο έως καθόλου, που έρχεται να παρακολουθήσει. Και δεν παίζεται πια κανένα αρχαίο δράμα.
Ευτύχησα πάντως από το 1980 και μετά να δω μερικές από τις καλύτερες παραστάσεις. Επίσης πριν μερικά χρόνια το θέατρο υποβιβάστηκε σε μνημείο εθνικής κληρονομιάς από παγκόσμιας που ήταν. Οι αντιδράσεις των Ηπειρωτών πολύ χλιαρές.
Εννοείται ότι είστε ευπρόσδεκτοι σε μία νέα επίσκεψη και αναλαμβάνω και την ξενάγηση( έρωτας αυτή η αρχαιολογία μεγάλος)